چهار سال از سلطه دوباره طالبان بر افغانستان می‌گذرد؛ گروهی که در گذشته و دور اول سلطه اش با خشونت و تکفیر علیه شیعیان، شناخته می‌شد. با این حال، در نخستین سال‌های بازگشت دوباره طالبان در اوایل ۱۴۰۰ ادعاهای مبنی بر تغییر رویکرد مطرح و بعضا می شد؛ از جمله شرکت مقامات میانی طالبان در مراسم عاشورا. اما این مدارا دیری نپایید و اکنون، در چهارمین سال حکومت طالبان، شیعیان افغانستان بار دیگر با موجی از خشونت، تبعیض، کوچ اجباری و حملات هدفمند مواجه‌اند. البته در این چهار سال شیعیان به طور سیستماتیک مورد تبعیض و خشونت قرار ک توهین و لت و کوب و کوچ اجباری داده شده اند.
محرم در سایه طالبان: مدارا یا تاکتیک سیاسی؟
در سال ۱۴۰۰، تنها چند روز پس از تسلط طالبان، نخستین محرم و عاشورا تحت حاکمیت این گروه برگزار شد. برخلاف انتظار، طالبان نه تنها مانع برگزاری مراسم نشدند، بلکه در مواردی با شیعیان همکاری کردند. حضور مقامات طالبان در مراسم عاشورای بلخی‌ها در روضه سخی مزارشریف، نشانه‌ای از تغییر تاکتیکی در رفتار این گروه بود.
اما این رویکرد که بیشتر به‌نظر می‌رسد که ناشی از نیاز طالبان به مشروعیت داخلی و بین‌المللی بوده باشد. با گذشت زمان، نشانه‌های بازگشت به سیاست‌های سرکوب‌گرانه علیه شیعیان آشکار شد؛ به‌ویژه در مناطق هزاره‌نشین که بار دیگر هدف حملات و تبعیض قرار گرفتند. البته در سال های بعدی رویکرد طالبان تغییر کرد و با اعمال محدودیت ها بر مراسم های محرم طینت اصلی این گروه آشکار شد.
افغانستان در انزوای جهانی؛ شیعیان در حاشیه امنیت
چهار سال پس از سقوط جمهوری، افغانستان با انزوای سیاسی و اقتصادی بی‌سابقه‌ای مواجه است. طالبان نتوانسته‌اند مشروعیت بین‌المللی کسب کنند و در داخل نیز با بحران‌های متعدد روبه‌رو هستند. در چنین شرایطی، گروه های مذهبی و قومی، به‌ویژه شیعیان، بیش از پیش آسیب‌پذیر شده‌اند.
طالبان با سرکوب آزادی بیان، کنترل رسانه‌ها و حذف صداهای مخالف، فضای عمومی را به نفع روایت رسمی خود مهندسی کرده‌اند. در این فضا، گزارش‌دهی از خشونت‌ها علیه شیعیان با خطرات جدی مواجه است و بسیاری از قربانیان از ترس انتقام‌جویی، از افشای هویت خود خودداری می‌کنند.
کوچ اجباری و پاکسازی قومی؛ پروژه‌ای علیه شیعیان و هزاره‌ها
یکی از ابعاد نگران‌کننده سیاست طالبان، کوچ اجباری خانواده‌های هزاره از مناطق بومی‌شان است. در ولایت بامیان چندین خانواده از روستایی به‌صورت اجباری کوچ داده شدند. در دایکندی نیز بیش از پنج هزار خانواده با تهدید مشابه مواجه‌اند.
این اقدامات نه تنها نقض آشکار حقوق بشر و شریعت اسلامی است، بلکه بخشی از پروژه پاکسازی قومی و تبعیض پشتون‌محور طالبان به‌شمار می‌رود. تخریب کشتزارها، چراگاه‌ها و خانه‌های مردم هزاره، تهدیدی جدی برای معیشت و هویت آنان است.
بلخاب؛ نماد خشونت سازمان‌یافته علیه شیعیان
یک سال پس از سلطه طالبان، حمله گسترده این گروه به ولسوالی بلخاب ولایت سرپل، یکی از بزرگ‌ترین عملیات‌های نظامی علیه شیعیان هزاره بود. در این حمله، هزاران نفر آواره شدند، خانه‌ها و بازارها به آتش کشیده شد و مساجد به پایگاه نظامی تبدیل شدند.
بر اساس گزارش سازمان ملل، بیش از ۲۷ هزار نفر از مردم هزاره در این حمله آواره شدند. این عملیات، نمادی از خشونت سازمان‌یافته و هدفمند علیه شیعیان در دوران جدید طالبان است.
بازداشت‌های هدفمند و سرکوب مدنی و فرهنگی
از زمان سلطه تا کنون ده‌ها فعال مدنی، خبرنگار و شرکت‌کننده در برنامه‌های فرهنگی منجمله شیعیان و هزاره ها بازداشت شده اند.
این بازداشت‌ها نشان‌دهنده فشارها علیه شیعیان هزاره در افغانستان است؛ فشارهایی که نه تنها امنیت فیزیکی، بلکه آزادی‌های مدنی و فرهنگی آنان را هدف قرار داده‌اند.
حملات هدفمند و انفجارهای مرگ‌بار؛ نسل‌کشی در سکوت
بر اساس گزارش‌های بین‌المللی، در دور دوم حاکمیت طالبان، صد ها غیرنظامی شیعه کشته زخمی شده‌اند. حملات انتحاری در مساجد، سالن‌های ورزشی و وسایل نقلیه عمومی، عمدتاً مناطق شیعه و هزاره‌نشین را هدف قرار داده‌اند.
به عنوان نمونه در سه ماه پایانی سال ۲۰۲۳، ۴۹ نفر از جامعه هزاره کشته و ۸۶ نفر زخمی شدند. در هرات نیز چندین عالم شیعه به ضرب گلوله کشته شدند. مسئولیت برخی از این حملات را داعش برعهده گرفته، اما بسیاری از خانواده‌های قربانیان معتقدند که طالبان نیز در این خشونت‌ها نقش دارند.
حذف فقه جعفری و آینده‌ای مبهم برای شیعیان افغانستان
یکی دیگر از مهمترین اقدامات طالبان علیه شیعیان، حذف فقه جعفری از مکاتب، دانشگاه و بخش های اجرایی قوانین می باشد. این امر یعنی تحمیل مذهبی و حذف یک گروه مذهبی در کشور. طالبان از همان روزهای نخست فرمان های را در زمینه لغو فقه جعفری صادر و اعمال کردند. با وجود ده ها جلسه ملاقات سران تشیع به مقامات طالبان اما تاکنون هیچ نتیجه ی حاصل نشده است.
با این حال چهارسالگی حکومت طالبان، نه تنها نشانی از بلوغ سیاسی ندارد، بلکه دوره‌ای از تثبیت سرکوب، تبعیض و خشونت علیه گروه‌هاست. شیعیان افغانستان، در این دوران با تهدیدهای جدی مواجه‌اند؛ از کوچ اجباری و حملات نظامی گرفته تا بازداشت‌های هدفمند و انفجارهای مرگ‌بار.
در حالی‌که طالبان مدعی تضعیف داعش هستند، حملات علیه شیعیان ادامه دارد و جامعه جهانی در برابر این خشونت‌ها سکوت کرده است.
بهدهر حال، شیعیان افغانستان امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند حمایت بین‌المللی، ثبت جنایات و تضمین حقوق انسانی خود هستند. آینده آنان، در گروی بیداری وجدان جهانی و پایان سکوت در برابر ظلم طالبان است.
