شب گذشته، کمیته فرهنگی جمعیت اسلامی افغانستان برنامه‌ای را در اسپیس ایکس با عنوان «آفتاب نمی‌میرد» برگزار کرد که در آن از شخصیت برجسته ادبی کشور، استاد صالح محمد خلیق، شاعر، پژوهشگر و ادیب فقید، تجلیل به عمل آمد. این نشست با حضور صدیق‌الله توحیدی، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی، و عبدالشهید ثاقب، مسئول کمیته فرهنگی جمعیت اسلامی، برگزار و به بررسی کارنامه علمی، فرهنگی و اجتماعی مرحوم استاد خلیق پرداخته شد.
در ابتدای مراسم، صدیق‌الله توحیدی با اشاره به ویژگی‌های شخصیتی استاد خلیق گفت: «استاد خلیق واقعاً خلیق و نرم‌خو و در عین حال پرکار بود. او در توسعه فرهنگی بلخ نقش مهمی ایفا کرد و آثار و فرهنگ این ولایت را به خوبی معرفی نمود. جالب آن‌که استاد فرزاد، جاهد و خلیق هر سه در حادثه ترافیکی جان باختند.»
توحیدی افزود که برخی از نزدیکان وی گفته‌اند استاد خلیق پس از حادثه دچار حمله قلبی شد و درگذشت، اما آنچه مسلم است، افغانستان یکی از دانشمندان و ادیبان برجسته زبان فارسی را از دست داد. او همیشه مشوق جوانان بود و در کنار آنان ایستاد. در بلخ، جوانان همواره نقش راهگشا داشتند و استاد خلیق نیز در تحقیق، اجرا و مدیریت فرهنگی فعال بود. امکاناتی که از سوی استاد عطا محمد نور در اختیار فرهنگیان قرار گرفت، زمینه‌ساز فعالیت‌های فرهنگی گسترده‌ای شد که در سایر ولایات کمتر دیده می‌شد.
میراث علمی و ضرورت تعقیب راه استاد خلیق
توحیدی همچنین خاطرنشان کرد که استاد خلیق حتی در زمان‌هایی که مورد انتقاد قرار می‌گرفت، با پیشانی باز پذیرای نقدها بود. از او بیش از ۲۰ اثر منتشر شده باقی مانده و چند اثر نیز هنوز چاپ نشده‌اند. وی ابراز امیدواری کرد که خانواده و دوستان ایشان در چاپ آثار باقی‌مانده همت کنند.
در ادامه، توحیدی به ضرورت ادامه راه بزرگان ادبی اشاره کرد و گفت: «با توجه به هجرت و تبعید بسیاری از ادیبان، باید راه استاد خلیق ادامه یابد. پژوهش‌هایی در حوزه بلخ‌شناسی و فرهنگ فارسی می‌تواند توسط ادیبان مهاجر، به‌ویژه در کشورهای همسایه مانند ایران، دنبال شود. استاد خلیق باب تازه‌ای را گشود که می‌توان آن را ادامه داد.»
مقاومت فرهنگی در برابر سلطه طالبان
او با انتقاد از وضعیت سیاسی کشور افزود: «امروز افغانستان تحت اشغال گروهی تروریستی است که خود را نماینده خدا می‌دانند و حتی به افراد خودشان که اندیشه‌ای متفاوت دارند رحم نمی‌کنند. در چنین شرایطی، وقتی دنیا چشم خود را می‌بندد، ما نمی‌توانیم به روی مردم، وطن، تمدن و فرهنگی که منطقه نیز در آن شریک است، چشم ببندیم. امروز بیش از هر زمان دیگر، کار فرهنگی ضرورت دارد.»
توحیدی در پایان سخنانش تأکید کرد: «با وجود حمایت‌های مختلف، اداره طالبان سقوط خواهد کرد. تا آن زمان، باید از زبان فارسی، تمدن و فرهنگ پاسداری شود.»
استاد خلیق؛ مرد شعر، ادب و پژوهش
در ادامه، عبدالشهید ثاقب با نقل حدیثی از پیامبر که گفته است: مرگ عالم، مرگ عالم است؛ گفت که عالم کسی است که در حوزه‌های مختلف آگاهی دارد و شهادت استاد خلیق ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر برای بلخ، زبان فارسی و افغانستان بود.
ثاقب استاد خلیق را مرد شعر، ادب، تاریخ و پژوهش دانست و گفت: «ادیبان بلخ می‌گفتند تا ما یک شعر می‌گوییم، استاد خلیق یک کتاب منتشر می‌کند. پژوهش‌های او در حوزه بلخ‌شناسی، تاریخ ادبیات و فرهنگ، بسیار ارزشمند و در خور توجه است.»
او همچنین خاطره‌ای از دیدار با استاد خلیق در کنفرانس نخبگان مهاجر در تهران در بهمن ۱۴۰۳ نقل کرد و گفت: «در آن نشست، از استاد پرسیدند چگونه با شجاعت زیر سلطه طالبان به کار ادبی مشغول هستید؟ در حالی‌که اخبار حاکی از بستن و زندانی کردن ادیبان و شاعران بود، استاد خلیق در همین چهار سال اخیر همچنان به فعالیت‌های فرهنگی، رونمایی کتاب، شعر و تاریخ ادامه داد.»
الگوی مقاومت نرم و نقش فرهنگیان در مبارزه با رژیم های خودکامه
ثاقب تأکید کرد که استاد خلیق با نرم‌خویی و آرامش، نوعی مقاومت فرهنگی را شکل داد. او هرگز از طالبان اطاعت نکرد و با کار ادبی خود، روایت متفاوتی از حقیقت را ارائه داد. او متوقف نشد و همچنان به فعالیت‌هایش ادامه داد.
وی افزود: «امروز فرهنگیان افغانستان با چهار مسیر مواجه‌اند: تسلیم و تطهیر طالبان، ادامه نرم فعالیت‌ها، سکوت، و اطاعت مازاد. راه استاد خلیق، راه دوم بود؛ ادامه فعالیت ادبی و فکری به شیوه‌ای نرم اما مؤثر.»
در بخش پایانی مراسم، ثاقب به نقش فرهنگیان در مبارزه با سلطه طالبان اشاره کرد و گفت: «نقش فرهنگیان، پژوهشگران و ادیبان در مبارزه با رژیم‌های خودکامه امری شناخته‌شده است. یکی از نمونه‌های تاریخی آن، مبارزه مردمان اروپای شرقی علیه شوروی بود.
آنان با آموزش زیرزمینی، مبارزه قلمی و زیستن در دایره حقیقت، مقاومت کردند.»
او افزود: «در تاریخ ما نیز، در کنار مبارزات مسلحانه، مبارزات فرهنگی و سیاسی وجود داشته است. قیام‌هایی که در بخارا، بلخ و تخارستان صورت گرفت، همزمان با حضور فرهنگیان بود. همان‌گونه که در خراسان فرهنگیان در کنار قیام ابومسلم ایستادند، امروز نیز می‌توان با خلق روایت نو و ابطال روایت دروغ طالبان، مقاومت کرد.»
این مراسم با تأکید بر ادامه راه استاد خلیق و ضرورت حفظ میراث فرهنگی و ادبی افغانستان در برابر سلطه تاریک طالبان به پایان رسید.
