زنگ خطر برای همسایگان؛ استفاده ابزاری طالبان از تروریسم و مخالفان سیاسی

دسته: تحلیل
نویسنده: ضیا ضیایی
1404/02/13
11:29 ق.ظ
بازدید: 14

پایگاه خبری تحلیلی روایت : طالبان پس از تسلط بر افغانستان در سال ۱۴۰۰، نه تنها به دنبال تحکیم حکومت خود در داخل بوده‌اند، بلکه با حمایت از گروه‌های تروریستی مخالف کشورهای همسایه، سعی در گسترش نفوذ خود در منطقه دارند. اخیراً دعوت طالبان از شرف‌الدین گدایف، رهبر مخالفان تاجیکستان، و انتشار مصاحبه‌های تبلیغاتی علیه دولت تاجیکستان، نشان‌دهنده تلاش این گروه برای مداخله در امور داخلی کشورهای دیگر است. این اقدامات نه تنها روابط افغانستان با تاجیکستان را تیره می‌کند، بلکه الگویی خطرناک برای سایر کشورهای منطقه ایجاد می‌نماید. در این تحلیل به چهار مورد کلیدی مبتنی بر این موضوع می پردازیم.

طالبان پس از تسلط بر افغانستان در سال ۱۴۰۰، نه تنها به دنبال تحکیم حکومت خود در داخل بوده‌اند، بلکه با حمایت از گروه‌های تروریستی مخالف کشورهای همسایه، سعی در گسترش نفوذ خود در منطقه دارند. اخیراً دعوت طالبان از شرف‌الدین گدایف، رهبر مخالفان تاجیکستان، و انتشار مصاحبه‌های تبلیغاتی علیه دولت تاجیکستان، نشان‌دهنده تلاش این گروه برای مداخله در امور داخلی کشورهای دیگر است. این اقدامات نه تنها روابط افغانستان با تاجیکستان را تیره می‌کند، بلکه الگویی خطرناک برای سایر کشورهای منطقه ایجاد می‌نماید. در این تحلیل به چهار مورد کلیدی مبتنی بر این موضوع می پردازیم:

۱. طالبان و استراتژی پناه دادن به گروه‌های تروریستی و مخالفان کشورهای منطقه

طالبان از زمان به قدرت رسیدن، به‌عنوان پناهگاهی برای گروه‌های تروریستی و شورشیان منطقه عمل کرده‌اند. این گروه‌ها شامل شبکه‌هایی مانند تحریک طالبان پاکستان (TTP)، تجزیه طلبان بلوچ، گروه ترکستان شرقی و… بوده است. اکنون مخالفان تاجیکستانی را دعوت کرده اند. دعوت از شرف‌الدین گدایف و میزبانی از او در کابل، بخشی از یک استراتژی گسترده‌تر است که هدف آن زیر سؤال بردن مشروعیت دولت‌های همسایه و حمایت از نیروهای مخالف آنهاست.
جالب این‌جاست که طالبان با دادن پلتفرم رسانه‌ای به مخالفان کشورهای دیگر (مانند مصاحبه گدایف با طلوع نیوز)، سعی در توجیه اقدامات خود و ایجاد فشار سیاسی بر دولت‌های منطقه دارند. همچنین این رفتار نشان می‌دهد که طالبان به دنبال احیای نقش خود به عنوان “رهبر جهادگرایان منطقه” هستند، مشابه دهه ۱۹۹۰ که از گروه‌های شورشی در آسیای مرکزی حمایت می‌کردند.
با این حال این روند برای کشورهای همسایه بسیار خطرناک است، زیرا طالبان از ابزارهای غیردولتی (مانند گروه‌های مسلح) برای پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کنند.

۲. قدرت‌نمایی طالبان در برابر تاجیکستان به عنوان واکنشی به حمایت دوشنبه از مخالفان طالبان

تاجیکستان یکی از معدود کشورهای منطقه است که نه تنها با حکومت طالبان گرم نگرفته بلکه از جبهات ضد طالبان حالا در حد پناه دادن هم باشد حمایت کرده است. امروز جبهه مقاومت افغانستان (مخالفان طالبان به رهبری احمد مسعود) و بعضی از سیاسیون دیگر مخالف طالبان در دوشنبه حضور دارند و حداقل در رسانه ها آزادانه علیه طالبان موضع می‌گیرند. این موضوع باعث شده طالبان به دنبال انتقام‌جویی و ایجاد فشار متقابل باشند.
البته دعوت از مخالف سیاسی دولت تاجیکستان یک بخش ماجرا است؛ مسئله اصلی این است که گزارش‌های قبلا منتشر شده و حاکی از آن است که طالبان به گروه‌هایی مانند جماعت اسلامی تاجیکستان (که در گذشته با القاعده مرتبط بود) اجازه فعالیت در مناطق مرزی افغانستان را داده‌اند. از سویی هم اظهارات گدایف مبنی بر اینکه دولت تاجیکستان “مدارس دینی را بسته و اسلام‌گرایان را سرکوب می‌کند”، تلاشی برای تحریک احساسات مذهبی و ایجاد ناآرامی‌های داخلی در تاجیکستان است.
این اقدامات نشان می‌دهد که طالبان از سیاست تلافی‌جویانه استفاده می‌کنند. اگر کشوری از مخالفان آنها حمایت کند، آنها نیز به مخالفان آن کشور پناه خواهند داد.

۳. الگوگیری از تجربه پاکستان: حمایت طالبان از TTP و تکرار آن در تاجیکستان

طالبان پیش از این، همین استراتژی را در قبال پاکستان به کار گرفته‌اند. آنها برای سال‌ها از تحریک طالبان پاکستان (TTP) حمایت کرده‌اند، گروهی که مسئول حملات مرگبار علیه ارتش و غیرنظامیان پاکستانی است. همان‌طور که طالبان به TTP اجازه فعالیت در خاک افغانستان را دادند، اکنون به مخالفان تاجیکستانی نیز چنین امکاناتی را می‌دهند. این رویه نشان می‌دهد که طالبان از گروه‌های تروریستی به عنوان اهرم فشار استفاده می‌کنند و این الگو ممکن است در آینده علیه کشورهای دیگر منطقه از جمله چین نیز تکرار شود.
با این حال پاکستان که زمانی حامی اصلی طالبان بود، اکنون با پیامدهای این حمایت روبرو شده است. تاجیکستان و دیگر کشورهای منطقه باید از این تجربه درس بگیرند.

۴. خطرات ناشی از مداخلات غیردولتی طالبان برای ثبات منطقه

نکته نگران‌کننده این است که طالبان به‌عنوان یک حکومت نامشروع اما حاکم، از مکانیسم‌های دولتی برای مداخله در امور دیگر کشورها استفاده می‌کنند. این رفتار چند خطر عمده ایجاد می‌کند. اول این که وقتی یک گروه غیردولتی (مانند طالبان) بتواند از مخالفان مسلح کشورهای دیگر حمایت کند، اصل “عدم مداخله در امور داخلی” که پایه روابط بین‌المللی است، نقض می‌شود.
دوم هم افزایش تنش‌های مرزی و احتمال درگیری‌های نظامی بین تاجیکستان و افغانستان یا حتی پاکستان و افغانستان که چند بار هم تاکنون انجام شده افزایش می‌یابد. سوم هم اگر طالبان به حمایت از گروه‌هایی مانند TTP و مخالفان تاجیکستانی ادامه دهند، داعش و دیگر گروه‌های افراطی نیز ممکن است از این فرصت استفاده کنند.

نتیجه‌گیری؛ لزوم تغییر رویکرد کشورهای منطقه نسبت به طالبان

رفتار طالبان در قبال تاجیکستان و پاکستان نشان می‌دهد که این گروه قابل اعتماد نیست و از هر فرصتی برای تضعیف همسایگان خود استفاده می‌کند. کشورهایی که تاکنون با طالبان از در حسن نیت برخورد کرده‌اند باید به این واقعیت توجه کنند که طالبان از گروه‌های تروریستی به عنوان ابزار فشار استفاده می‌کنند. کوچکترین اختلاف با طالبان می تواند منجر به حمایت از گروه های تروریستی و مخالفان در درون این کشورها شود.
با این حال اگر جامعه جهانی و کشورهای همسایه با تروریسم پروری طالبان به سرعت واکنش نشان ندهند، افغانستان تحت کنترل طالبان می‌تواند به کانون بی‌ثباتی منطقه‌ای تبدیل شود. زمان برای اقدام جمعی قبل از گسترش بحران رو به پایان است.

نوشته های مرتبط :