اسامه بن لادن؛ دشمن یا خدمت‌گذار ناخواسته آمریکا؟

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1404/02/12
5:09 ب.ظ
بازدید: 34

پایگاه خبری تحلیلی روایت : دوم می، سالروز کشته شدن اسامه بن لادن، رهبر سازمان القاعده است؛ چهره‌ای که با عملیات تروریستی یازدهم سپتامبر، تاریخ معاصر جهان را دگرگون ساخت. در این روز در سال ۲۰۱۱، نیروهای ویژه ارتش ایالات متحده با حمله به مخفیگاه او در ایبت‌آباد پاکستان، وی را کشتند و جسدش را به دریا انداختند. باراک اوباما، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، ساعاتی بعد اعلام کرد: «عدالت اجرا شد.»

دوم می، سالروز کشته شدن اسامه بن لادن، رهبر سازمان القاعده است؛ چهره‌ای که با عملیات تروریستی یازدهم سپتامبر، تاریخ معاصر جهان را دگرگون ساخت. در این روز در سال ۲۰۱۱، نیروهای ویژه ارتش ایالات متحده با حمله به مخفیگاه او در ایبت‌آباد پاکستان، وی را کشتند و جسدش را به دریا انداختند. باراک اوباما، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، ساعاتی بعد اعلام کرد: «عدالت اجرا شد.»
اسامه بن لادن، از چهره‌های جنجالی و افراط‌گرای جهان اسلام بود که نخست در جریان جهاد علیه شوروی در افغانستان مطرح شد و سپس در قالب متحد طالبان در نبرد با مجاهدین افغانستان ظاهر گردید. با این حال، برخی در جهان اسلام هنوز از او به‌عنوان نماد مقاومت در برابر غرب یاد می‌کنند.
اما از منظر دیگری می‌توان به تأثیرات اقدامات او نگریست؛ دیدگاهی که او را نه تنها دشمن، بلکه خدمت‌گذاری ناخواسته برای ایالات متحده می‌داند. شاید گزاف نباشد اگر بگوییم اسامه بن لادن، با حمله به آمریکا، نفس تازه‌ای به ماشین سیاست، نظامی‌گری و وحدت ملی این کشور دمید.

آمریکا در جست‌وجوی دشمن

در سال‌های پایانی جنگ سرد، مشاور ارشد میخائیل گورباچف هشدار داده بود که اتحاد شوروی با کنار رفتن از صحنه دشمنی، آمریکا را از مهم‌ترین عامل انسجام داخلی‌اش محروم خواهد کرد. این سخن چندان بی‌راه نبود. تجربه تاریخی نیز نشان می‌دهد که نبود دشمن، جامعه‌ای را دچار سردرگمی، افت انگیزه ملی و بحران هویت می‌کند؛ همان‌طور که پس از شکست میترادیت‌ها، فرمانروای روم، نگرانی نسبت به آینده جمهوری رومی بالا گرفت.
با سقوط دیوار برلین و فروپاشی بلوک شرق، ایالات متحده نیز عملاً رقیب و دشمنی راهبردی را از دست داد و با بحران‌های گوناگونی مواجه شد: از کاهش وحدت ملی و بی‌اعتمادی به دولت گرفته تا سردرگمی در تعریف منافع ملی و تضعیف سازمان‌هایی چون ناتو که موجودیت خود را بر تهدیدات شوروی بنیان نهاده بودند.
همچنین صنایع نظامی و بروکراسی جنگ، که در دوران جنگ سرد از تهدید کمونیسم تغذیه می‌کردند، به تدریج دچار رکود شدند. زیگمونت باومن، جامعه‌شناس معاصر، معتقد است این ساختار عظیم، بدون دشمنی که تولید سلاح را توجیه کند، دوام نمی‌آورد.

بن لادن و احیای دشمنی

در چنین شرایطی، حملات یازده سپتامبر، نقطه عطفی تاریخی برای ایالات متحده رقم زد. اسامه بن لادن، به‌گونه‌ای ناخواسته، دشمنی نوین برای آمریکا فراهم آورد؛ دشمنی که همانند گذشته، رعب‌انگیز، ایدئولوژیک و جهانی بود. ساموئل هانتینگتون در این‌باره نوشت: «بن لادن نه تنها هزاران آمریکایی را کشت، بلکه خلأ دشمنِ پس از گورباچف را نیز پر کرد و هویت مسیحی ملت آمریکا را برجسته ساخت.»

پس از این حملات، جورج بوش پسر، جنگی جهانی علیه تروریسم را آغاز کرد؛ جنگی که توجیه لازم برای اشغال افغانستان، حمله به عراق و حضور گسترده نظامی در خاورمیانه را فراهم کرد. این رخداد همچنین سبب شد که ایالات متحده به بازیگر اول مقابله با تروریسم در سطح جهانی بدل شود؛ بازیگری که خود را ناجی صلح و امنیت جهانی معرفی می‌کرد.
بن لادن با تصویر خشن و انتحاری که از اسلام ارائه داد، ناخواسته زمینه‌ساز شکل‌گیری روایت آمریکامحور از «اسلام رادیکال» شد و همین روایت، مشروعیت‌بخش بسیاری از سیاست‌های نظامی، اطلاعاتی و امنیتی ایالات متحده در جهان شد.

پایان سخن

اسامه بن لادن بی‌تردید یکی از بزرگ‌ترین دشمنان تاریخی ایالات متحده به‌شمار می‌رود. اما آنچه کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، خدمات ناخواسته‌ای است که اقدامات او به ساختار سیاسی، نظامی و روانی آمریکا ارائه کرد. او دشمنی بود که آمریکا به آن نیاز داشت، و حضوری بود که تهدیدش، فرصت‌هایی راهبردی برای واشنگتن به همراه آورد.

نوشته های مرتبط :