قرارداد معدن سیمان جبل‌سراج و نقش شرکت‌های صوری در بهره‌برداری از منابع افغانستان

دسته: تحلیل
نویسنده: محمد خالد صدیقی
1404/01/19
10:33 ق.ظ
بازدید: 9

پایگاه خبری تحلیلی روایت : در سال 2023، وزارت معادن طالبان قراردادی 30 ساله با سه شرکت به نام‌های الفلاح العالَمی، آفی بهرام و المهام اینترنشنال گروپ برای استخراج و بهره‌برداری از معدن سیمان جبل‌سراج امضا کرد. این معدن که در شمال ولایت پروان قرار دارد، یکی از منابع غنی طبیعی افغانستان به شمار می‌رود. اما این قرارداد به دلیل فقدان شفافیت، رقابت و تجربه شرکت‌ها، پرسش‌های بسیاری را در خصوص ماهیت و اهداف آن ایجاد کرده است.

در سال ۲۰۲۳، وزارت معادن طالبان قراردادی ۳۰ ساله با سه شرکت به نام‌های الفلاح العالَمی، آفی بهرام و المهام اینترنشنال گروپ برای استخراج و بهره‌برداری از معدن سیمان جبل‌سراج امضا کرد. این معدن که در شمال ولایت پروان قرار دارد، یکی از منابع غنی طبیعی افغانستان به شمار می‌رود. اما این قرارداد به دلیل فقدان شفافیت، رقابت و تجربه شرکت‌ها، پرسش‌های بسیاری را در خصوص ماهیت و اهداف آن ایجاد کرده است.

جزئیات قرارداد

قرارداد مذکور در شرایطی امضا شد که به گفته کارشناسان، هیچ رقابت آزاد و شفافیتی در فرآیند انتخاب پیمانکاران وجود نداشته است. شرکت‌های الفلاح العالَمی و آفی بهرام در کابل ثبت شده‌اند، اما سرمایه‌گذاران اصلی آن‌ها افغان-آمریکایی هستند. از سوی دیگر، شرکت المهام اینترنشنال گروپ در دوحه ثبت شده و به‌طور غیررسمی گفته می‌شود که وابسته به شرکت نفتی دولتی قطر است. این شرکت‌ها که پس از سال ۲۰۲۲ تأسیس شده‌اند، فاقد سابقه و مدارک مالی معتبر بوده و به‌طور مشکوکی در استخراج منابع افغانستان مشغول به فعالیت شده‌اند.

شواهد و مستندات عدم شفافیت

یکی از نکات نگران‌کننده در این قرارداد، عدم وجود تجربه و تجهیزات لازم برای انجام بررسی‌های معدنی است. این شرکت‌ها فاقد پرسنل تخصصی برای انجام مطالعات ژئوشیمیایی، ژئوفیزیکی و زمین‌شناسی هستند که طبق مفاد قرارداد باید انجام می‌شد. علاوه بر این، این شرکت‌ها هیچ‌گونه آزمایشگاه یا تجهیزات صنعتی برای ارزیابی ذخایر معدنی ندارند، که خود نشان‌دهنده عدم توانایی در انجام پروژه‌ای به این مقیاس است.
از سوی دیگر، بر اساس مفاد قرارداد، این شرکت‌ها موظف به سرمایه‌گذاری ۵ میلیون دالر در پروژه‌های زیرساختی محلی مانند بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و جاده‌ها بودند. اما طبق گزارش‌ها، هیچ‌گونه اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است. این عدم تعهد به سرمایه‌گذاری‌های اجتماعی، شک و تردیدهای زیادی را در خصوص اهداف واقعی این پروژه‌ها برانگیخته است.

نقض اصول زیست‌محیطی و قوانین قرارداد

یکی دیگر از جنبه‌های منفی این قرارداد، نقض اصول زیست‌محیطی است. طبق ماده ۲۵.۲ قرارداد، این شرکت‌ها موظف به اتخاذ تدابیر لازم برای کاهش اثرات زیست‌محیطی ناشی از استخراج معدن بودند، اما هیچ‌گونه اقدامات عملی در این زمینه مشاهده نشده است. علاوه بر این، طبق ماده ۵۷.۱ قرارداد، هر گونه همکاری با شرکت‌های خارجی بدون موافقت قبلی ممنوع است، در حالی که در سال ۲۰۲۴، شرکت الفلاح العالَمی یک مناقصه اکتشاف برای همکاری با شرکت‌های چینی اعلام کرده است که خود نقض آشکار قوانین قرارداد است.

نقش پنهان سرمایه‌گذاران اصلی

در حالی که نام این شرکت‌ها به نظر می‌رسد که به منظور ایجاد ظاهری عربی انتخاب شده‌اند، سرمایه‌گذاران اصلی آن‌ها از مقامات سابق آمریکایی و بریتانیایی در وزارت دفاع، ناتو و USAID هستند. این گروه سرمایه‌گذاری، که تحت نام «گروه هولدینگ افغانستان» شناخته می‌شود، از روابط گذشته خود با مقامات طالبان برای کسب پروژه‌های کلان ملی بهره برده‌اند. این افراد، برای تطبیق با فرهنگ طالبان، نام خود را به‌طور عمدی تغییر داده‌اند و به روش‌های مختلف از ارتباطات سیاسی و اقتصادی برای کسب منافع استفاده کرده‌اند.

نتیجه‌گیری

قرارداد معدن سیمان جبل‌سراج یکی از نمونه‌های بارز بهره‌برداری از منابع طبیعی افغانستان توسط شرکت‌های صوری است که به‌طور عمدی و به پشتوانه روابط سیاسی و اقتصادی مخفیانه، زمینه‌ساز فساد و نقض حقوق مردم افغانستان می‌شود. با توجه به عدم شفافیت، نقض قوانین و تعهدات قرارداد و نبود نظارت مستقل، این قرارداد نه تنها تهدیدی برای منابع طبیعی کشور است، بلکه به‌طور مستقیم بر زندگی مردم محلی و محیط‌زیست تأثیرات منفی خواهد داشت.
در نهایت، برای جلوگیری از تکرار چنین سوءاستفاده‌هایی، نیاز به نظارت بین‌المللی و داخلی و تقویت سیستم‌های حقوقی و نظارتی در افغانستان احساس می‌شود.

نوشته های مرتبط :