مولانا عبدالرحمن سید خیلی: اسطوره‌ی در مسیر جهاد و مقاومت افغانستان

دسته: تحلیل
نویسنده: روح‌الیمین روحانی
1403/12/18
8:47 ق.ظ
بازدید: 25

پایگاه خبری تحلیلی روایت : مولانا عبدالرحمن سید خیلی یکی از شخصیت‌های برجسته و پرافتخار تاریخ معاصر افغانستان است که در دوران جهاد علیه اشغالگران شوروی و پس از آن در روند شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی افغانستان، نقش اساسی و کلیدی ایفا کرد. او از نوجوانی به صفوف مجاهدین پیوست و با رهبری استاد برهان‌الدین ربانی در نبردهای بزرگ علیه اشغال شوروی و مقاومت در برابر طالبان، همواره در خط مقدم قرار داشت. به‌عنوان یک فرمانده مقتدر، مولانا عبدالرحمن سید خیلی در جبهه‌های جنگ شناخته می‌شد و جانفشانی‌های فراوانی در راه آزادی و استقلال افغانستان از خود نشان داد. پس از پیروزی جهاد و عقب‌نشینی نیروهای شوروی، او در شکل‌دهی به ساختارهای امنیتی و دفاعی کشور نقش مؤثری ایفا کرد. اما متأسفانه پس از پیروزی جهاد، بسیاری از فرماندهان جهادی، از جمله مولانا، با تهدیدات و ترورهای سیاسی مواجه شدند که هنوز هیچ‌کدام از آنها پاسخ درخوری دریافت نکرده است. این مقاله به بررسی نقش مولانا عبدالرحمن سید خیلی در تاریخ جهاد افغانستان و مقاومت در مقابل طالبان، چالش‌ها و ترورهای سیاسی پس از آن و تأثیرات آن بر روند سیاسی افغانستان می‌پردازد.

مولانا عبدالرحمن سید خیلی یکی از شخصیت‌های برجسته و پرافتخار تاریخ معاصر افغانستان است که در دوران جهاد علیه اشغالگران شوروی و پس از آن در روند شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی افغانستان، نقش اساسی و کلیدی ایفا کرد. او از نوجوانی به صفوف مجاهدین پیوست و با رهبری استاد برهان‌الدین ربانی در نبردهای بزرگ علیه اشغال شوروی و مقاومت در برابر طالبان، همواره در خط مقدم قرار داشت. به‌عنوان یک فرمانده مقتدر، مولانا عبدالرحمن سید خیلی در جبهه‌های جنگ شناخته می‌شد و جانفشانی‌های فراوانی در راه آزادی و استقلال افغانستان از خود نشان داد. پس از پیروزی جهاد و عقب‌نشینی نیروهای شوروی، او در شکل‌دهی به ساختارهای امنیتی و دفاعی کشور نقش مؤثری ایفا کرد. اما متأسفانه پس از پیروزی جهاد، بسیاری از فرماندهان جهادی، از جمله مولانا، با تهدیدات و ترورهای سیاسی مواجه شدند که هنوز هیچ‌کدام از آنها پاسخ درخوری دریافت نکرده است. این مقاله به بررسی نقش مولانا عبدالرحمن سید خیلی در تاریخ جهاد افغانستان و مقاومت در مقابل طالبان، چالش‌ها و ترورهای سیاسی پس از آن و تأثیرات آن بر روند سیاسی افغانستان می‌پردازد.

ورود به صفوف مجاهدین و نقش در جهاد علیه اشغال شوروی

مولانا عبدالرحمن سید خیلی از دوران نوجوانی به جمع مجاهدین پیوست و با انگیزه‌های دینی و میهن‌پرستانه در نبرد علیه اشغال شوروی و رژیم کمونیستی افغانستان جنگید. او به‌ویژه در صفوف جمعیت اسلامی تحت رهبری استاد برهان‌الدین ربانی، که یکی از احزاب اصلی جهادی بود، فعالیت‌های خود را آغاز کرد. در این دوران، مولانا سید خیلی با ویژگی‌های شخصیتی منحصر به فرد خود از جمله شجاعت، فداکاری، و روحیه رهبری در میدان‌های نبرد شناخته شد. او در جبهه‌های مختلف از جمله مناطق مرکزی و شمالی افغانستان حضور داشت و با به‌کارگیری تاکتیک‌های جنگی مؤثر، یکی از فرماندهان برجسته جهاد علیه شوروی و مقاومت در برابر طالبان شد.

جهاد در مقابل شوروی و مقاومت در برابر طالبان (مقاومت اول)

در دوران اشغال افغانستان توسط شوروی و در مبارزات اولیه علیه طالبان، مولانا عبدالرحمن سید خیلی یکی از شخصیت‌های کلیدی در جمعیت اسلامی بود که در کنار استاد برهان‌الدین ربانی، احمد شاه مسعود و سایر فرماندهان جهادی به سازماندهی نیروهای مقاومت و مقابله با اشغالگران شوروی و طالبان پرداخت. این گروه‌ها به‌ویژه در مناطق کوهستانی و صعب‌العبور افغانستان که شوروی‌ها به سختی می‌توانستند در آنجا نفوذ کنند، به جنگ‌های چریکی پرداختند. مولانا عبدالرحمن سید خیلی در این مبارزات نه تنها از لحاظ نظامی بلکه به‌عنوان یک فرمانده معنوی نیز در تقویت روحیه مجاهدین نقش مهمی ایفا کرد. او توانست نیروهای مختلف جهاد و مقاومت را به هم پیوند دهد و در برابر شوروی و سپس طالبان متحد سازد.

نقش‌آفرینی در فرآیند شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی افغانستان

پس از پیروزی مجاهدین و عقب‌نشینی نیروهای شوروی و شکست طالبان از افغانستان، مولانا عبدالرحمن سید خیلی با همکارانش در جمعیت اسلامی در تشکیل دولت جمهوری اسلامی افغانستان تلاش کرد. در این دوره، او یکی از فرماندهان برجسته و چهره‌های مؤثر در روند شکل‌گیری نهادهای دولتی و نظامی افغانستان بود. در این دوران، مولانا سید خیلی به‌ویژه در تأسیس و تقویت نیروهای امنیتی افغانستان و مقابله با تهدیدات داخلی همچون طالبان و سایر گروه‌های شورشی فعال بود. او همواره بر ضرورت حفظ امنیت کشور و وحدت ملی تأکید داشت و در مواقع حساس به مقابله با تهدیدات خارجی و داخلی پرداخت.

تهدیدات سیاسی و ترورهای زنجیره‌ای علیه رهبران جهادی

با وجود تمام فداکاری‌ها و جانفشانی‌های انجام‌شده توسط مولانا عبدالرحمن سید خیلی و دیگر فرماندهان جهادی در دوران جهاد و مقاومت، بسیاری از این شخصیت‌ها پس از پیروزی جهاد و مقاومت در دوران جمهوریت هدف ترورهای زنجیره‌ای قرار گرفتند. این ترورها نه تنها حمله‌ای به رهبری جهاد و مقاومت بودند، بلکه تلاشی برای تضعیف جبهه مقاومت در برابر تهدیدات داخلی و خارجی محسوب می‌شد. مولانا عبدالرحمن سید خیلی نیز یکی از قربانیان این ترورها بود. سایر فرماندهان جهادی نظیر استاد برهان‌الدین ربانی، شهید احمد شاه مسعود، جنرال داوود داوود، خان محمد مجاهد، احمد خان سمنگان، محمد رسول محسنی، جنرال نزیز محمد، داکتر عبدالله لغمانی، عبدالمطیبیک و سید مصطفی کاذکی نیز در این ترورها جان خود را از دست دادند. این ترورها موجب بی‌ثباتی و تضعیف جبهه جهاد و مقاومت شدند و بسیاری از اهداف اولیه جهاد را ناتمام گذاشتند.

فقدان پاسخگویی و تأثیرات اجتماعی و سیاسی ترورها

یکی از مشکلات عمده‌ای که پس از این ترورها با آن مواجه شدیم، عدم پاسخگویی مناسب نهادهای حکومتی و نهادهای مستقل در افغانستان به این فجایع است.

بسیاری از این ترورها به‌طور عمدی از سوی گروه‌های پنهان و نیروهای بیگانه صورت گرفت و هدف اصلی آن‌ها ایجاد بی‌ثباتی در کشور و تضعیف قدرت جهادی‌ها بود. عدم تحقیق و پاسخگویی مناسب در خصوص این ترورها باعث شد که این فجایع بدون عواقب جدی باقی بمانند. این بی‌پاسخ ماندن، نه‌تنها موجب دلسردی مردم از نهادهای دولتی شد، بلکه برای نسل‌های آینده افغانستان نیز سؤالات بی‌پاسخی به جا گذاشت که هنوز هیچ‌کدام به‌طور جدی مورد تحقیق و بررسی قرار نگرفته است.

میراث مولانا عبدالرحمن سید خیلی و تأثیرات وی در تاریخ افغانستان

مولانا عبدالرحمن سید خیلی به‌عنوان یکی از شخصیت‌های برجسته جهاد و مقاومت در تاریخ افغانستان، همواره در دل‌های مردم این کشور به یادگار خواهد ماند. جانفشانی‌های او در دفاع از سرزمین و مردم افغانستان در برابر تهدیدات خارجی و داخلی، او را به یکی از قهرمانان ملی تبدیل کرده است. علاوه بر این، نقش او در ساختارهای امنیتی کشور و شکل‌دهی به روندهای سیاسی پس از جهاد و مقاومت، تأثیرات عمیقی در تاریخ معاصر افغانستان داشت. مولانا سید خیلی به‌عنوان یک فرمانده جهادی نه تنها در میدان جنگ، بلکه در زمینه رهبری معنوی و اجتماعی نیز نقشی پررنگ ایفا کرد.

نتیجه‌گیری

مولانا عبدالرحمن سید خیلی به‌عنوان یک فرمانده مقتدر و شجاع در دوران جهاد و مقاومت علیه اشغال شوروی، در تاریخ افغانستان جایگاه ویژه‌ای دارد. جانفشانی‌های او در طول سال‌ها مبارزه برای آزادی و استقلال افغانستان، او را به یکی از نمادهای ایثار و فداکاری تبدیل کرده است. متأسفانه، پس از پیروزی جهاد، ترورهای زنجیره‌ای علیه رهبران جهادی همچون مولانا سید خیلی رخ داد که هنوز بدون پاسخ باقی مانده‌اند. با وجود این که بسیاری از شخصیت‌های برجسته جهادی جان خود را در این مسیر فدای وطن کردند، اما نهادهای حکومتی و مستقل نتواسته‌اند به‌طور جدی به این فجایع رسیدگی کنند. میراث مولانا عبدالرحمن سید خیلی و دیگر فرماندهان جهادی باید به‌عنوان نمادهایی از ایثار، شجاعت و مقاومت در تاریخ افغانستان ثبت شود و برای نسل‌های آینده حفظ گردد.

نوشته های مرتبط :