سفر وزیر خارجه ایران به افغانستان؛ بهترین فرصت برای طالبان در جهت امضای سند جامع همکاری و برآورده شدن اهداف

دسته: تحلیل
نویسنده: ضیا ضیایی
1403/11/07
1:07 ب.ظ
بازدید: 22

پایگاه خبری تحلیلی روایت : عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران صبح امروز در راس هیئتی عازم کابل شد. این اولین سفر یک مقام بلند پایه ایرانی پس از سقوط جمهوریت به کابل است. آنچه پیداست اینکه اولین سفر وزیر خارجه ایران در دوره طالبان ابعاد و اهداف مختلف را دنبال می کند که چند نکته را می شود مورد تامل قرار داد.

عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران صبح امروز در راس هیئتی عازم کابل شد. این اولین سفر یک مقام بلند پایه ایرانی پس از سقوط جمهوریت به کابل است. آنچه پیداست اینکه اولین سفر وزیر خارجه ایران در دوره طالبان ابعاد و اهداف مختلف را دنبال می کند که چند نکته را می شود مورد تامل قرار داد.

این‌ را در سه سال گذشته شاهد بوده ایم که ایران پس از سلطه مجدد طالبان در کشور، بر تشکیل دولت فراگیر متشکل از اقوام و گروه های سیاسی دیگر تاکید کرده است؛ تاکیدی که به معنای به رسمیت شناختن جریان های مختلف قومی و مذهبی در پروسه سیاسی دولت و فاصله گرفتن آن از نادیده انگاری اقلیت هاست. با این حال وجود چند اشتراک از جمله مقابله با گروه های تروریستی، مسئله امنیت مرزها، مواد مخدر و… ایران و طالبان را به تقویت رابطه همسایگی واداشته است؛ همچنین نقش دو کشور در افزایش مبادلات تجاری و قرار داشتن در نقشه کریدوری و ترانزیتی و در کل منافع جمعی دو کشور از یک‌سو سبب تقویت روابط شده، از سویی هم ادامه این روابط و توسعه آن سفر امروز وزیر خارجه ایران را توجیه می کند.

و اما نکته اصلی و هدف مهم سفر عراقچی به کابل در چنین فضایی، فراهم آوردن زمینه لازم برای انعقاد معاهده جامع راهبردی بلندمدت بین دو کشور گفته شده که دربرگیرنده ملاحظات امنیتی و اقتصادی دو کشور می باشد، زیرا به اعتقاد بسیاری سند جامع همکاری نه تنها می تواند جبرانی برای فقدان سازوکارهای ضروری جهت حل موضوعات اختلافی از جمله اختلاف دیرینه بر سر «حقابه هلمند» و تحقق منافع راهبردی دو طرف باشد، که می تواند به ثبات در افغانستان کمک کرده و روابط اقتصادی و تجاری را عمق ببخشد. البته در صورت امضای سند جامع همکاری موضوع به رسمیت شناسی طالبان نیز مطرح می شود امری ‌که ایران در سه سال گذشته کوشیده با دوری از تصمیمات شتابزده، ملاحظات خود را لحاظ و از آن پرهیز کند. البته با امضای این سند می توان به نقش ایران در میانجگری میان گروه‌های مخالف و طالبان و حل موضوعات دیگر نیز خوش بین بود.

همچنین بخوانید: نیویارک تایمز: سراج‌الدین حقانی از فرمان‌های هبت‌الله ناراض است

در حکومت اشرف غنی فرصت مناسب برای امضای سند جامع همکاری میان دو کشور بود، اما کارشکنی سفارت های غربی بویژه امریکا و رویکرد غرب‌گرایانه اشرف غنی و همچنین عدم پذیرش ایران برای قرار دادن طالبان به عنوان گروه تروریستی در این سند، از جمله مهمترین موانع در عدم امضای این سند بود.
حالا اما در شرایطی که سفر وزیر خارجه ایران در حالی که طالبان به شدت تحت فشار هستند و در انزوا به سر می برند، بسیار حساس و مهم است. از این رو طالبان این فرصت را دارند که با نزدیکی به ایران و به پیوستن به سیاست منطقه‌گرایی این کشور، نه تنها از انزوا و فشار تا حدودی خارج شوند که فرصت همکاری بیشتر بین دو کشور فراهم می شود.

از سویی هم این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که مسیر ارتباط کنونی تهران و کابل تحت کنترل طالبان با حضور بازیگران و گروه‌های منطقه و فرامنطقه قابل بررسی است. از جمله حضور نیروهای داعش که در افغانستان تهدید جدی برای دو طرف افغانستان و ایران به شمار می رود، طبعا به این نزدیکی کمک می کند که دو جانب راجع به این موضوع از نزدیک کار کنند. زیرا تهدید داعش برای دو طرف جدی است. این را هم فراموش نکنیم که داعش امروز با حمایت امریکا و پناه دادن پاکستان در سدد نفوذ به آسیای میانه و کشورهای همسایه افغانستان است تا زمینه نفوذ بیشتر امریکا در منطقه را فراهم کند. بنا بر این نزدیکی کابل و تهران در شرایط فعلی و همکاری ایران با طالبان بر جلوگیری از استقرار داعش است. زیرا هرگونه استقرار داعش علاوه بر خطر نفوذ افراط گرایی، سبب بهانه برای استقرار مجدد پایگاه های نظامی امریکا در منطقه می شود و این برای دو طرف ایران و افغانستان و تمام کشورهای منطقه غیر قابل قبول است.

همچنین بخوانید: روز زبان مادری؛ صدرنشینی حافظ شیراز در افغانستان

با این حال آنچه پیداست اینکه اولین سفر وزیر خارجه ایران در دوره طالبان فارغ از پیام به دیگر بازیگران منطقه نخواهد بود. قطع کمک‌های امریکا به طالبان، صدور حکم بازداشت رهبر طالبان از سوی دادگاه لاهه و انزوای بین المللی طالبان مسائل نیست که ایران از آن بی خبر باشد. یعنی ایران در شرایطی که امریکا طالبان را به شدت تحت فشار گذاشته تا به نوعی با این کشور کنار بیاید، این ریسک را کرده که در همچو شرایط وزیر خارجه اش را کابل بفرستد تا در جهت موارد که در فوق که ذکر شد با طالبان مذاکره کنند و در نهایت در زمینه سند جامع همکاری میان دو کشور که از دید بعضی کارشناسان کلید توسعه دو طرف می باشد، گام بگذارد.هرچند معلوم نیست که سند جامع همکاری بین ایران و طالبان در کدام مرحله از رایزنی قرار دارد، ولی گفته می شود که این سند که شامل پنج بخش امنیت، تجارت، آب، مهاجرین و آموزشی-فرهنگی است، می‌تواند به عنوان یک چارچوب عملی از یک طرف نگرانی های دو طرف را در زمینه های مختلف از جمله حقابه، تجارت و ترانزیت و … رفع و مهمتر از آن در زمینه فرهنگی نیز مسیر فعالیت‌ها را در دو کشور باز کند، از سویی هم مهمتر از هنه افغانستان در شرایط بهتر سیاسی، اقتصادی و توسعه قرار می دهد.
خلاصه اینکه احیای سند جامع همکاری‌های دو کشور که حکومت غنی با رویکرد غربی فرصت امضای آن را از دست داد اکنون روی میز طالبان است. دیده شود که طالبان امضای توافقنامه راهبردی با ایران را در انتظار روابط با امریکا و غرب ترجیح می دهد، یا خیر؟ زمان کوتاهی این جواب را مشخص می کند. البته این مهمترین فرصت برای طالبان در جهت گام گذاشتن به خارج شدن از انزوا و استمرار حکومت‌داری این گروه است. همچنین آخرین تلاش برای ارتقای روابط دو کشور در حال حاضر به شمار می رود.

همچنین بخوانید: سفر هیئت ایرانی به افغانستان برای پیگیری حقآبه ایران

نوشته های مرتبط :