ناکامی دانشگاه کابل در خلق همبستگی ملی

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1402/03/08
3:51 ب.ظ
بازدید: 0

چند روز پیش، کسی به نام «اسماعیل» در همایشی در قصر سپیدار، در سخنرانی خود کارنامه‌ی طالبان را ارزیابی کرده و گفت برای حکومت این گروه ۹۵ نمره می‌دهد.

آقای یون، اگر یک ملای فارغ مدرسه حقانیه پاکستان می‌بود چنین امتیازدهی به طالبان از سوی او خیلی محلی برای بحث نداشت. زیرا فارغان این مدارس می‌توانند زن‌ستیزی، تجددستیزی، مخالفت با آموزش بانوان و حرام‌خواندن انتخابات و تحکیم یک نظام تک‌قومی و تک‌حزبی را امتیاز و دستاورد بخوانند. اما مشکل در این است که او استاد دانشگاهِ کابل است؛ موسسه‌ای که باید محل تولید و توزیعِ افکارِ تجددخواهانه در سطح کشور باشد.

پرسشی را که من می‌خواهم مطرح کنم این است که چرا استاد دانشگاهِ کابل چنین امتیازی به طالبان می‌دهد؟

من باری از یکی از سیاست‌مداران افغانستان پرسیدم که در باره‌ی جدال زبانی بر محور واژه دانشگاه و پوهنتون چه نظری دارد؟ در پاسخم گفت: «دانشگاه کابل» به یک باتلاق می‌ماند و هر کسی این‌جا وارد می‌شود فقط تعصب زبانی و قومی را فرامی‌گیرد. او گفت: «اگر من صلاحیت داشتم، اول کوشش می‌کردم دانشگاه را از چنین وضعیتی بیرون کنم، سپس در باره‌ی چگونگی حل این جدال زبانی تصمیم می‌گرفتم».

حرف‌هایش شیادانه بود، اما یک اشاره خوبی به این مساله داشت که دانشگاه کابل نه تنها در تولید و توزیع افکار تجددخواهانه ناکام بوده است، بلکه حتا در خلق روحیه‌ی همبستگی ملی و هویت ملی در میان دانش‌جویانش نیز دستاوردی نداشته است.

یکی از رسالت‌های یک دانشگاه مرکزی در کشورهای جهان سوم، خلق روحیه همبستگی ملی در میان دانش‌جویانش است. مثلا به اندونزی نگاه کنید. اندونزی کشوری است بزرگ، با جمعیت عظیم، متشکل از ۳۰۰۰ جزیره، دارای تنوع مذهبی (مسلمانان، بودایی‌ها، کاتولیک‌ها، پروتستان‌های مختلف، هندوهای جزیره بالی و طرفداران آیین روح‌پرستی و همزادگرایی) و بیش از صد گروه قومی و ۷۰۰ زبان. اما آن‌چه که بیش‌تر از هر عامل دیگری باعث شده تا مردم این جغرافیا خود را یک ملت واحد تصور کنند، نظام آموزشی آن است. نظام آموزشی اندونزی به گونه‌ای است که دانش‌جویان مدارس ابتدایی را در روستاها و شهرهای کوچک، مدارس رهنمایی را در شهرهای بزرگ‌تر و مرکز ایالات فرا می‌گرفتند، و سپس برای تحصیلات عالی به پایتخت سفر می‌کردند. «در مدارس ابتدایی با هم‌قطاران و هم‌سفرانی ملاقات می‌کردند که از روستاهای مختلفی آمده بودند، احتمالا از روستاهایی که موقعی با هم دشمن بودند؛ در مدارس متوسطه و رهنمایی با کسانی ملاقات می‌کردند که از گروه‌های زبانی – قومی مختلفی بودند؛ و در مراکز آموزش عالی پایتخت، آن‌ها از هر قسمت قلمرو کسی را می‌یافتند.» و در این‌جا می‌آموختند که از هر کجایی که آمده باشند مجبورند کتاب‌های واحدی را بخوانند، به پایتخت واحدی سفر کنند و در دانشگاه واحدی تحصیل نمایند. در واقع این سفر آموزشی بود که برای شان توضیح می‌داد که چرا با همدیگر در این‌جا جمع شده‌اند. و بدین طریق، آهسته آهسته توانستند همدیگر را به عنوان عضو ملت واحد تصور کنند.

همچنین بخوانید: دانشجویان دانشگاه کابل: به شعار «یا همه کس یا هیچ کس» متعهد بمانید

اگر رسالت یک نظام آموزشی، در کنار مواردی دیگر، خلق روحیه همبستگی ملی است، باید اعتراف کرد که دانشگاه کابل، دانش‌جویانِ خود را با روحیه‌ی قوم‌پرستی تربیه می‌کند تا یک آدم ملی و وطن‌دوست.

نمونه‌اش همین آقای یون است. حمایت آقای یون از طالبان هیچ انگیزه‌ی دیگری ندارد، جز قوم‌پرستی. یون یکی از فاشیستانی است که افغانستان را فقط برای یک قوم می‌خواهد نه برای همه اقوام کشور. او بارها اقوام غیرپشتونی را مهاجر خوانده و خواهان اخراج شان از کشور گردیده است.

ما اگر بخواهیم در آینده با موجوداتی مانند یون مواجه نشویم، نیاز است که در «ایده دانشگاه» در افغانستان بازنگری کنیم و سیستم تعلیمی و تحصیلی ما را به گونه‌ای تنظیم نماییم که از بطن آن آدم‌های وطن‌دوست و ملی‌گرا متولد شود، نه قوم‌پرست.