دیدگاه موافقان تجلیل شب یلدا
تعدادی از پژوهش گران دینی و معاصر باور دارند که تجلیل شب یلدا جایز است[۱] و به دلایلی از کتاب، معقول و قیاس استدلال می نمایند.
کتاب
یک : خداوند(ج) می فرماید « ولَا تَقُولُوا لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هَٰذَا حَلَالٌ وَهَٰذَا حَرَامٌ لِّتَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ ۚ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ لَا يُفْلِحُونَ » . [۲] « وبا هر دروغى كه به زبانتان مى‌آيد نگوييد: اين حلال است وآن حرام، تا بر خدا دروغ بسته باشيد. زيرا كسانى كه بر خداوند دروغ مى‌بندند رستگار نمى‌شوند.» خداوند مسلمانان را از تحلیل و تحریم اشیاء نهی می کند و نهی چنانچه اصولی ها می گویند « النَّهيُ للتِّحْرِيمِ إِلَّا بِقَرِينَةٍ صَارِفَةٍ إِلَى غَيرِهِ » «حکم نهی در صورت نبود قراین، تحریم منهی عنه می باشد». بنابرین تحلیل و تحریم اشیاء بدون مستند شرعی حرام است و خداوند ما را از آن باز داشته است. از آنجا که دلیل صریحی در مورد تحریم شب یلدا وجود ندارد پس نباید به گونه قطعی آن را حرام بدانیم. زیرا حرام چنانچه اصولی های حنفی می گویند: « حرام آن است که حرمت آن به دلیلی قطعی که هیچ شبهه یی در آن راه ندارد، ثابت شده باشد» . در صورت نبود دلیل قطعی الثبوت و قطعی الدلالة نمی توان حکم حرمت را صادر کرد.
نقد این استدلال :
همانگونه که بدون دلیل نمی توان حکم حرمت را صادر کرد نمی توان حکم حلیت را نیز صادر کرد؛ چرا کاری که خودتان انجام می دهید بر دیگران ایراد می گیرید؟
در جواب این نقد می توان گفت : ما به اساس اصل « الاصل فی الاشیاء الاباحة»«اصل در امور اباحت است» این حکم را صادر نمودیم.
سنت
یک : وعنْ أبي ثَعْلَبَةَ الخُشَنيِّ جَرْثُومِ بنِ نَاشِرٍ عنْ رَسُولِ اللَّه ﷺ قَالَ: إنَّ اللَّه تَعَالَى فَرَضَ فَرائِضَ فَلاَ تُضَيِّعُوهَا، وحدَّ حُدُودًا فَلا تَعْتَدُوهَا، وحَرَّم أشْياءَ فَلا تَنْتَهِكُوها، وَسكَتَ عَنْ أشْياءَ رَحْمةً لَكُمْ غَيْرَ نِسْيانٍ فَلا تَبْحثُوا عَنْهَا [۳]. از ابی ثعلبه خشنی جرثوم بن ناشر روایت است که پامبر خدا فرمود : خدواند فرایضی را فرض گردانیده است، آنها را ضایع نکنید و حد و مرزهای را تعیین کرده است از آن پافراتر نگذارید و اموری را حرام گرانیده است پس آن را هتک حرمت نکنید. اموری را به خاطر رحمت برای شما بیان نکرده ـ بدون این که فراموش کند ـ و سکوت کرده است ، پس آن را جستجو نکنید.
پیامبر بزرگ اسلام می گوید خدواند از بیان حکم برخی اشیاء سکوت کرده است و آنها را فروگذاشته است پس شما در مورد آن نپرسید. شب یلدا از همین امور است پس از امور مسکوت عنه و جایز می باشد.
دلایل عقلی و قواعد فقهی
یک: «الامور بمقاصدها[۴] » : پاداش تمام اعمال به مقاصد آن تعلق دارد و اگر نیت کسی از انجام کاری خیر باشد خیر به وی می رسد و اگر شر باشد شر می رسد. بنابرین تجلیل شب یلدا به نیت افراد بسته گی دارد و این نیت است که آن را خیر یا شر می سازد و به اساس آن حکم صادر می گردد. اگر نیت از تجلیل شب یلدا شاهنامه خوانی، حافظ خوانی، خوشحالی و با همی باشد مشکلی ندارد و اگر نیت کار دیگر باشد حکم تغییر می خورد.
دو : «العادة محکمة[۵]» عادت در امور مورد نزاع می تواند حکم قرار بگیرد و اگر عادت ممدوح و موافق شرع بود از سوی شریعت مانعی در انجام آن وجود ندارد. بنا شب یلدا عرف و عادت پسنده است و تجلیل آن مشروع .
سه: «الاصل فی الاشیاء الاباحة[۶]» « اصل در امور اباحت است». بنابرین تجلیل شب یلدا مباح است زیرا دلیلی بر تحریم آن وجود ندارد.
چهار : «القدیم یترک علی قدمه [۷]»() زمانی که امر قدیمی مخالف شریعت نباشد به همان حالت قبلی اش گذاشته می شود . چنانچه موارد بسیاری قبل از اسلام در میان عرب ها وجود داشت و بعدا هم باقی ماند.
قیاس
یک : قیاس تجلیل این شب به تجلیل سالروز تولد و سال نو میلادی : دارالافتای مصر و ازهر تجلیل از سال نو میلادی و سال روز تولد را جایز می داند[۸]. بنابرین می توانیم شب یلدا را نیز به مسئله قیاس نماییم و به اساس آن، تجلیل آن را جایز بدانیم. زیرا هر دو جشن ملی و شادی اند و پیشنه تاریخی دارند.
دیدگاه راجح
پس از بررسی دیدگاه های موافقان و مخالفان بنده بنابر دلایل ذیل دیدگاه موافقان را ترجیح می دهم :
الف : قوت دلایل موافقان و ضعف دلایل مخالفان .
ب : موافقت دیدگاه دوم با روح شریعت اسلامی .
ج : تمسک دیدگاه دوم به اصل آسان گیری و فرار از سخت گیری .
د : همخوانی آن با مقاصد شریعت اسلامی .
مرحله چهارم : تطبیق حکم فقهی
لازم به یادآوری می دانم که آنچه به عنوان حکم فقهی این مسئله بیان کرده ام تنها به معنای این است که این نظر نظر شخصی بنده و تعداد دیگر از پژوهش گران است و پس از بررسی به این نتیجه رسیده ام اگر به صواب رسیده بودم توفیق الهی است و از او خواهان پاداش دو چندان هستم و اگر به راه خطا رفته بودم تقصیر بندگی است و همان یک پاداش کافیست .
خوانندگان گرامی بادر نظرداشت مقاصد شریعت اسلامی و رعایت آموزه های اسلامی و در چاربوپ شریعت می توانید از این جشن ملی و فرهنگی برزگداشت نمایید.
۱ – سخنان و عملکرد آنها دلالت به این امر دارد .
۲ – سوره حجرات، آیت ۱۱۶ .
۱ – حديثٌ حسن، الدَّارقُطْني و دیگران آن را روایت کرده اند.
۱ – این قاعده از قواعد کلی فقهی به شمار می رود و تمام نویسندگان کتب قواعد فقهی آن را در کتاب های شان ذکر کرده اند. نگاه کنید : الاشباه و النظایر ابن نجیم، ص . ۳۱ مطبعه نزار مصطفی الباز، مکه مکرمه .
۲ – نگاه کنید : الاشباه و النظایر ابن نجیم، ص ۹۳ . مطبعه نزار مصطفی الباز، مکه مکرمه .
۳ – منصنف در شرح المنار می نویسد: به نزد برخی از احناف از جمله کرخی اصل در امور اباحت است. الاشباه و ال مطبعه نزار مصطفی الباز، مکه مکرمه نظایر ابن نجیم، ص . ۶۹ .
۴ – نگاه کنید: در آمدی بر قواعد کلی فقهی ، داد محمد نذیر، ص۳۴، انتشارات حامد رسالت کابل .
۵ – حكم تهنئة المسيحيين بأعيادهم .. دار الإفتاء والأزهر يحسمان الجدل، حكم الاحتفال بعيد الميلاد.. الإفتاء: جائز بهذا الشرط ، وبسایت صدی البلد .
