مسعود؛ میهن‌پرستی که جهان را از خطر تروریسم هشدار داده بود

دسته: تحلیل
نویسنده: محمد ناصر وطنیار
1404/06/15
11:34 ق.ظ
بازدید: 6

پایگاه خبری تحلیلی روایت : بخش اول: مقدمه و بستر تاریخیپیوند تروریسم با جغرافیای افغانستان برمی‌گردد به تحولات دوران جنگ سرد و اشغال افغانستان توسط شوروی. درست در فردای پس از وارد شدن نیروهای اتحاد شوروی به افغانستان و شکل‌گیری مقاومت‌های مردمی در برابر ارتش سرخ، گروه‌ها و سازمان‌های تندرو اسلامی از کشور‌های همسایه به‌ویژه از پاکستان و کشور‌های خاورمیانه جهت اشتراک در جهاد و آزادسازی افغانستان از زیر سلطه شوروی به این کشور ریختند و تا ختم دوره جهاد و خروج نیروهای ارتش سرخ از افغانستان در کنار برخی از تنظیم‌های جهادی افغانستان به مبارزه مسلحانه ادامه دادند. پس از پایان جنگ سرد و اشغال افغانستان، بخش بزرگی از گروه‌ها، سازمان‌ها و شبکه‌های تندروی اسلامی با توجه بر این‌که تحت تعقیب و پیگرد کشور‌های‌شان به جرم فعالیت‌های تروریستی بودند، به کشور‌های‌شان بازگشته نتوانستند و در افغانستان باقی ماندند.

بخش اول: مقدمه و بستر تاریخی

پیوند تروریسم با جغرافیای افغانستان برمی‌گردد به تحولات دوران جنگ سرد و اشغال افغانستان توسط شوروی. درست در فردای پس از وارد شدن نیروهای اتحاد شوروی به افغانستان و شکل‌گیری مقاومت‌های مردمی در برابر ارتش سرخ، گروه‌ها و سازمان‌های تندرو اسلامی از کشور‌های همسایه به‌ویژه از پاکستان و کشور‌های خاورمیانه جهت اشتراک در جهاد و آزادسازی افغانستان از زیر سلطه شوروی به این کشور ریختند و تا ختم دوره جهاد و خروج نیروهای ارتش سرخ از افغانستان در کنار برخی از تنظیم‌های جهادی افغانستان به مبارزه مسلحانه ادامه دادند. پس از پایان جنگ سرد و اشغال افغانستان، بخش بزرگی از گروه‌ها، سازمان‌ها و شبکه‌های تندروی اسلامی با توجه بر این‌که تحت تعقیب و پیگرد کشور‌های‌شان به جرم فعالیت‌های تروریستی بودند، به کشور‌های‌شان بازگشته نتوانستند و در افغانستان باقی ماندند.

احمدشاه مسعود به عنوان فرمانده استوره‌ای و نابغه سیاسی-نظامی که با فعالیت‌های پارتیزانی افسانه‌ای در دوران جنگ سرد ارتش سرخ را با بازی ژئوپلیتیکی‌اش زمین‌گیر میدان نبرد افغانستان نموده بود، شهرت‌اش در همان زمان مرزهای کشورهای منطقه را درنوردید و جهانی شد. فرمانده از همان فردای پس از پیروزی، با حضور نیروهای ستیزه‌جو، افراطی و تروریستی که دین اسلام را به عنوان یک تاکتیک برای رسیدن به استراتژی‌های‌شان استفاده می‌کردند و اهداف فراتر از افغانستان را در سر داشتند، به شدت مخالف بود. او همواره تاکید داشت که جهادیست‌های افراطی و رادیکال که در دوران اشغال افغانستان در زمان جنگ سرد به افغانستان آمده بودند باید به کشورها و خانه‌های‌شان برگردند. مسعود به خوبی درک کرده بود که حضور نیروها و ستیزه‌جویان خارجی به‌ویژه نیروهای جریاناتی چون: شبکه‌های القاعده، جنبش اسلامی ترکستان شرقی، نهضت اسلامی اوزبیکستان و تاجیکستان و برخی گروهای دیگر از کشورهای عربی حوزه خلیج، تهدید بالفعل برای حکومت شهید ربانی و تهدید بالقوه برای امنیت کشورهای مبدأ و حتی فراتر از آن امنیت منطقه و دنیا بود. از این منظر، تفکر احمدشاه مسعود این بود که این نیروها یک تهدید درازمدت برای حال و آینده افغانستان، کشورهای منطقه و جهان شمرده می‌شوند و باید این کشور را ترک کنند.

همچنین بخوانید: سفر تاریخی قهرمان به اروپا؛ چرا احمدشاه مسعود در اروپا استقبال شد؟

همین اندیشه و تفکر ضدتروریستی و میانه‌روانه شهید مسعود باعث شد تا با ظهور پدیده ساختگی به نام طالبان در میانه‌های دهه ۱۹۹۰ میلادی، اکثریت گروه‌های تروریستی به شمول القاعده و شخص اسامه بن لادن ـ رهبر این گروه که از زمان جهاد در افغانستان حضور داشت و به قول شهید مسعود از همان زمان با او تفاوت دیدگاه و مخالفت داشت ـ به گروه طالبان پیوستند و در برابر حکومت مجاهدین به رهبری شهید استاد ربانی اعلان جهاد کردند.

با وجود این‌که دلایل مخالفت شهید مسعود با حضور و تفکر و خرده‌گفتمان‌هایی که در افغانستان پساجهاد حضور داشتند تا جایی مشخص شد، اما برای روشن‌تر شدن بیشتر این موضوع باید به این پرسش پاسخ داده شود که چرا شهید مسعود با جریان‌های تروریستی مشکل داشت و چه چیزی ستیزه‌جویان افراطی و یاغی را واداشت تا با تحریک طالبان ائتلاف کنند و برای براندازی حکومت و نظام دست به مبارزه بزنند؟ فرضیه و یافته‌های من نشان می‌دهد که دست‌کم چهار متغیر اصلی قهرمان ملی افغانستان شهید احمدشاه مسعود را واداشت تا با گروه‌هایی که ماهیت و تفکر تروریستی داشتند مخالفت بورزد و حتی در برابر ائتلاف نیروهای چندین‌ملیتی تروریستی به رهبری طالبان و القاعده بجنگد و شهید شود. این متغیرها قرار ذیل می‌باشد: تفکر و اندیشه اسلام اعتدالی و میانه‌روانه و اجتهاد و عقلانیت‌پذیر شهید مسعود، تفکر ملی و میهن‌پرستانه او، نگاه بلند و آینده‌نگر و سیاسی و حکومت‌داری مسعود و مسئولیت‌پذیری دولتی مسعود در برابر امنیت و نظم جهانی.

بخش دوم: اندیشه‌ها و باورهای مسعود

اول: نگاهی میانه‌روانه و قرائت واقعی و اعتدالی از اسلام عزیز

همچنین بخوانید: احمد شاه مسعود، حکمتیار و مزاری

قهرمان ملی افغانستان یک مسلمان معتدل و میانه‌رو و متأثر از مکتب حنفیت خراسانی بود. جنگ و درگیری و رزم و فعالیت‌های سیاسی-نظامی هیچ‌گاه تا زمان ترورش به او اجازه نداد که اندیشه‌ها و برداشت‌هایش را پیرامون آن‌چه او اعتدال اسلامی می‌دانست به‌صورت مدون مطرح کند، اما همواره به قرائتی باورمند بود که هم بتواند با خود زندگی بکند و هم با دنیای بیرون.

این سخن را او بارها در گفت‌وگوها و مصاحبه‌های تلویزیونی‌اش به صراحت بیان کرده است. مسعود از جدال تاریخی و دیالکتیکی سنت و مدرنیسم یا قدیم و جدید به خوبی آگاه بود و راه حل بحران را آشتی میان دو گفتمان می‌دانست نه جنگ و ستیزش و حذف هم‌دیگر. از همین‌رو او راه میانه را گزیده بود.

نوشته های مرتبط :