خاندان سالاری در رژیم ط.البان؛ منتظر جنگ داخلی و شورش بیرونی باشیم

دسته: تحلیل
نویسنده: ضیا ضیایی
1403/12/16
11:23 ق.ظ
بازدید: 27

پایگاه خبری تحلیلی روایت : رژیم طالبان در افغانستان، به عنوان یک نظام سیاسی-اجتماعی که بر پایه‌ی تفسیر خاصی از شریعت اسلامی بنا شده است، همواره مورد انتقادهای گسترده‌ای از سوی جامعه‌ی بین‌المللی و فعالان حقوق بشر قرار گرفته است. یکی از مهم‌ترین جنبه‌های این انتقادات، مسئله‌ی خاندان سالاری و مردسالاری حاکم بر این نظام است. خاندان سالاری در این رژیم نه تنها به عنوان یک ساختار اجتماعی، بلکه به عنوان یک ابزار کنترل جناح‌های داخلی، سرکوب زنان، اقوام، گروه‌ها و سایر اعضای جامعه عمل کرده/می‌کند.

اخیرا رسانه ها گزارش داده اند که یوسف وفا، والی ت.البان در بلخ و از افراد مورد اعتماد رهبر این گروه، ۷۰ تن از دوستان و نزدیکان خود را در اداره‌های دولتی این ولایت منصوب کرده است. گفته شده که وی از پایین‌ترین مقام که پیاده دفتر باشد تا بالاترین مقام که ریاست‌ها می باشد، بیشتر خانواده و افراد نزدیک به خود را گماشته است.

اما این خاندان سالاری چه عواقب برای ت.البان در جامعه متکثر و چند قومی افغانستان دارد؟

رژیم طالبان در افغانستان، به عنوان یک نظام سیاسی-اجتماعی که بر پایه‌ی تفسیر خاصی از شریعت اسلامی بنا شده است، همواره مورد انتقادهای گسترده‌ای از سوی جامعه‌ی بین‌المللی و فعالان حقوق بشر قرار گرفته است. یکی از مهم‌ترین جنبه‌های این انتقادات، مسئله‌ی خاندان سالاری و مردسالاری حاکم بر این نظام است. خاندان سالاری در این رژیم نه تنها به عنوان یک ساختار اجتماعی، بلکه به عنوان یک ابزار کنترل جناح‌های داخلی، سرکوب زنان، اقوام، گروه‌ها و سایر اعضای جامعه عمل کرده/می‌کند.

از سوی دیگر، در حالی‌که در رژیم طالبان، خاندان سالاری را به عنوان واحد بنیادین در روند قدرت در جامعه در نظر گرفته می‌شود، اما این خاندان سالاری به شدت تحت سلطه‌ی مردان است. در این خانواده زنان به عنوان افراد تحت سلطه، از بسیاری از حقوق اولیه‌ی خود محروم هستند. این ساختار نه تنها در سطح خانواده، بلکه در سطح جامعه نیز بازتولید می‌شود و به یک نظام مردسالارانه‌ی گسترده تبدیل می‌شود. مثلا امروز پسر ملا عمر بر اساس سنت خاندان سالاری وزیر دفاع این گروه است، اما از دختران ملا عمر حتی اطلاعات اولیه در دست نیست.

همچنین بخوانید: از بی‌مسئولیتی طالبان تا مسئولیت‌پذیری مردم

از جانب دیگر، یکی از موضوعات دیگر در در زمینه خاندان سالاری در رژیم طالبان، تمرکز قدرت در دست افراد خاص نزدیک به رهبر این گروه، بدون پاسخگویی است. این موضوع باعث شده است که تصمیم‌گیری‌ها در سطح بالای قدرت متمرکز شود و مشارکت گسترده‌تر از سایر اعضا محدود شود. این ساختار قدرت به ایجاد یک سیستم بسته و غیرشفاف منجر شده که در آن تصمیم‌گیری‌ها بیشتر بر اساس روابط شخصی و خانوادگی است تا شایستگی و توانایی. نمونه آن همین یوسف وفا والی طالبان در بلخ که نماینده تام الاختیار ملا هبت الله بوده و ۹ ولایت شمال را تحت سلطه دارد.

مسئله دیگر در زمینه خاندان سالاری طالبان اینکه در ساختار طالبان، توزیع مسئولیت‌ها و مناصب اغلب بر اساس وفاداری به رهبری و روابط خانوادگی صورت می‌گیرد. این موضوع سبب شده سرگردانی مردم و عدم مدیریت و اجرای کارها شده است. زیرا افراد بر اساس شایستگی‌های خود در جایگاه‌های مناسب قرار نگرفته و هیچ کاری اداری را بلد نیستند. بارها ویدیوهای از ادارات طالبان منتشر شده که نشان می دهد افراد این گروه در ادارات بلد نیستند یک مکتوب و نامه ساده را صادر کنند. بر عکس این افراد در فساد و فحشا دخیل هستند.

از جانب دیگر، خاندان سالاری و تمرکز قدرت در دست افراد خاص بر مبنای روابط نزدیکی خانوادگی، سبب ناراحتی بین این گروه و محدودیت مشارکت سیاسی بین آنان شده است. وقتی پس از سلطه این گروه کابینه رژیم اعلام شد، عباس استانکزی به دلیل این‌که پست مناسب نگرفته بود، هفته‌ها به وظیفه اش به عنوان معین وزارت خارجه حاضر نشد. همچنین تعیین پست مولوی کبیر که اخیرا به سوژه داغ بدل شد.
بنا در کل تمرکز قدرت در دست افراد خاص و خانواده‌های نزدیک به رهبری طالبان، مشارکت سیاسی گسترده‌تر حتی در بین این گروه را محدود کرده است. این موضوع در آینده می‌تواند به حذف گروه‌ها و افراد دیگر در بدنه طالبان از فرآیند تصمیم‌گیری منجر شود و باعث شود که حکومت طالبان از درون خود حتی به عنوان یک حکومت چند تیکه تلقی شود.

همچنین بخوانید: پاکستان می‌گوید طالبان عاملان حمله بنو را به اسلام‌آباد تسلیم کند

نکته مهم دیگر اینکه در ساختار قدرت خاندان سالاری طالبان، پاسخگویی به جامعه و نهادهای نظارتی وجود ندارد. تمرکز قدرت در دست افراد خاص و خانواده‌های نزدیک به رهبر این گروه به عدم پاسخگویی و شفافیت در عملکرد حکومت منجر شده است. این موضوع به ایجاد فساد و سوءاستفاده از قدرت منجر شده است.
بنا خاندان سالاری در طالبان و ساختار قدرت آنها نشان می‌دهد که تمرکز قدرت در دست افراد خاص و خانواده‌های نزدیک به رهبر این گروه از یک سو سبب ایجاد اختلاف درونی شده و گروه ها و افراد ناراضی را پدیده آورده است. از سویی دیگر این روش از سلطه‌گری به چالش‌های جدی در حکمرانی، مشارکت سیاسی، مشروعیت و ثبات شده و در آینده تشدید خواهد شد.

خلاصه حرف این‌که حوادث ۴۵ سال اخیر و همچنین سلطه سیستم خاندان سالار در کشور نشان داد که یکی از مشکلات اصلی خاندان سالاری است.
درحالی‌که دورنمای جهان و اوضاع افغانستان برای هرکسی قابل‌درک است، طالبان باید بداند که دیری نخواهد گذشت که تنها از درون اختلافات تشدید شده که با (مردم) نیز روبرو خواهند شد.

ممکن درک این مسئله فعلا و با توجه به مستی قدرت برای آنان دشوار باشد، اما این سنتی است که در تمام دنیا و به‌ویژه افغانستان وجود داشته و اتفاق خواهد افتاد. زیرا خاندان سالاری در جهان مدرن دیگر قابل‌پذیرش نیست. ممکن چند صباحی محدود با زور سرنیزه و ارعاب جواب بدهد ولی در میان‌مدت و درازمدت قطعا از درون و بیرون با چالش مواجه شده و نظام سلطه خاندان گرا سقوط خواهد کرد.

همچنین بخوانید: آیا صفت یک مسلمان «آدم‌کشتن» است؟

نوشته های مرتبط :