فارسی

چرا افغانستان خانه‌ی مشترک همه نشد؟

۱۴۰۲/۱۲/۰۸ 11:42 بدون دیدگاه

این روزها که درد بی‌وطنی و مهاجرت بسیاری را می‌آزارد، شاید باری به این پرسش اندیشیده باشیم که چرا باوجود شعارهای پررنگ و آب و تلاش‌های بسیار، افغانستان خانه مشترک همه‌ی ساکنان آن نشد و امروز در اختیار کسانی قرار گرفته است که هیچ باوری به دیروز و امروز و فردای این کشور ندارند؟ این پرسش هرچند تنها پرسش امروز نیست. زمانی که در افغانستان دولتی به نام جمهوریت حاکم بود و در ساعتی غیرقابل‌پیش‌بینی، انتحارگران می‌آمدند و خود را در میان جمعی منفجر می‌کردند، بسیاری این پرسش را مطرح می‌کردند که چرا افغانستان خانه مشترک همه نشد؟ در

آفت‌ قوم‌گرایی بین سادات و هزاره در افغانستان

۱۴۰۲/۱۲/۰۸ 10:59 بدون دیدگاه

پس از انتشار جلد اول دانشنامه هزاره، بار دیگر شاهد موج جدیدی از تنش قومی میان سادات و هزاره در متن جامعه تشیع از یکسو و میان هزاره‌ها و تاجیکان افغانستان از سوی دیگر بوده‌ایم. آنچه موجب دامن زدن به احساسات قومی و جنجال به وجود آمده‌ی اخیر شده، بخشی از آن مربوط به مطالب و نکاتی است که در دانشنامه هزاره به‌عنوان مدخل آمده است؛ اما بخشی بزرگ از این تنش برمی‌گردد به واکنش‌ها و بروز احساسات و عقده‌ی‌ کسانی که در در هر موضوعی به نفرت پراکنی قومی رو می‌آورند. به‌هرحال در این نوشته به‌صورت گذرا

تاکید بر «افغانستانی» به‌جایی «افغان»

۱۴۰۲/۱۲/۰۷ 11:46 بدون دیدگاه

ما مردم افغانستان عادت داریم تا هر مساله‌ای را بیش از اهمیت آن، جدی و محکم بگیریم. این مساله ممکن است درست باشد و یا غلط؛ اما اگر در کشور جا افتاد، همه به آن می‌چسبیم و حاضر نیستیم حتی در مورد جایگزین کردن آن با یک مورد درست‌تر، زحمت خواندن یک مقاله را به خود بدهیم. یکی از مباحثی که کمتر کسی زحمت فکر کردن در مورد آن را به خود می‌دهد، همین نام افغانستان و افغان است. افغانستان نام سرزمینی است که در زمان عبدالرحمان خان براثر توافق انگلیس و روسیه تزاری بر خراسان تحمیل گردیده و

فراخوان نوروز

۱۴۰۲/۱۲/۰۶ 14:23 بدون دیدگاه

آدمی نیست که عاشق نشود وقت بهار هر گیاهی که به نوروز نجنبد حطب است (سعدی) نوروز، میراث ارزشمند و مشترک حوزه تمدنی ما است که از دیرباز مورد حرمت و احترام ساکنان بسیاری از کشورها است . این گرامی تحول در طبیعت برای مردمان حوزه تمدنی ما به‌سان زنده شدن دوباره و تأمین رابطه‌ی بهتر با طبیعت است که هزاران سال می‌شود در کشورهای حوزه تمدنی ما تجلیل می‌شود. در این میان، افغانستان تنها کشوری است که گروه های متعصب و افراطی درآن، در برابر نوروز ایستاده‌ اند و مردم را از گرامی داشتن آن برحذر می‌دارند. پایگاه

آیا هر کسی «حسین» نام داشت، هزاره است؟

۱۴۰۲/۱۲/۰۶ 11:43 بدون دیدگاه

از سال گذشته، هنگامی که حاجی محمدمحقق، یکی از رهبران سیاسی افغانستان، ابوعلی سینا را «هزاره» خواند، تا امروز که «دانش‌نامه‌ی هزاره» جنجالی شده است، این موضوع هنوز از موضوعات داغ شبکه‌های اجتماعی است. آن‌هایی که می‌گویند که ابوعلی سینا هزاره است، اکثرا استدلال می‌کنند که نام مکمل او، که ابوعلی حسین بن عبدالله بن حسن بن علی بن سینا است، نشان‌دهنده‌ی گرایش شیعی او است و هر شیعه‌ی فارسی‌زبان هزاره است. من این‌جا می‌خواهم در باره‌ی دو مورد صحبت کنم: ۱) عمومیت نام حسین در میان اهل تسنن در خراسان و ماوراءالنهر؛ ۲) گرایش مذهبی ابوعلی سینا و

دختر کابلی نخستین بانوی تاریخ‌نگار زبان فارسی

۱۴۰۲/۱۲/۰۵ 09:45 بدون دیدگاه

در سال ۹۲۹ هجری‌قمری در کابل متولد شد. مادرش «دلدار» نام داشت و پدرش «ظهیرالدین محمد بابر» پادشاه گورکانی و بنیان‌گذار سلسله تیموری و مغولی هند بود. نوزاد دختر را «صالحه» نام نهادند اما به دلیل زیبایی و ظرافت بدنش، به «گل‌بدن» مشهور شد. «ماهم بیگم» از دیگر همسران بابر در کابل بود که پرورش و رسیدگی به امور گل‌بدن را به عهده گرفت. ماهم بیگم پسری به اسم نصیرالدین مشهور به «همایون» داشت. در حقیقت گل‌بدن و همایون خواهر و برادر ناتنی بودند. بابر بیش از دو دهه در کابل زندگی کرد اما وقتی گل‌بدن به دنیا می‌آمد،

جوی مولیان در کجا است؟

۱۴۰۲/۱۲/۰۳ 10:21 بدون دیدگاه

چند سال قبل هنگامی که به بخارا رفتم، یکی از اماکنی را که خیلی جستجو کردم و نیافتم، «جوی مولیان» بود. نام «جوی مولیان» را در شعری از رودکی خوانده بودم که می‌گوید: بوی جوی مولیان آید همی یاد یار مهربان آید همی ریگ آموی و درشتی راه او زیر پایم پرنیان آید همی آب جیحون از نشاط روی دوس خنگ ما را تا میان آید همی ای بخارا! شاد باش و دیر زی میر زی تو شادمان آید همی میر ماه است و بخارا آسمان ماه سوی آسمان آید همی میر سرو است و بخارا بوستان سرو سوی

در امتناع جایگزینی پشتو به‌جای فارسی

۱۴۰۲/۱۲/۰۲ 15:42 ۲ نظر

امروز، «روز زبان مادری» است. به این مناسبت، می‌خواهم امروز، به بیهودگی تلاش کسانی اشاره کنم که می‌خواهند فارسی را با پشتو جای‌گزین کنند. چنین تلاشی، چندین دهه است که در افغانستان جریان دارد و طالبان نیز در فارسی‌ستیزی دارند جدی‌تر از اسلاف خود ظاهر می‌شوند. من نمی‌دانم آن‌هایی که چنین سیاستی را دنبال کرده‌اند، آیا می‌دانند که روزگاری امویان نتوانستند عربی را با فارسی جای‌گزین کنند، یا خیر؟ یکی از زبان‌هایی که نامزد شده بود تا جای فارسی را در ایران، خراسان و ماوراءالنهر پُر کند، عربی بود. عربی، در آن زمان هم قدرت سیاسی داشت و هم

روز زبان مادری؛ صدرنشینی حافظ شیراز در افغانستان

۱۴۰۲/۱۲/۰۲ 13:31 بدون دیدگاه

حافظ شیرازی یکی از شاعران بلندآوازه‌ی زبان پارسی است که در عشق و رندی و سرمستی شهره‌ی همه‌جا است. او در شیراز به دنیا آمد، همان‌جا زندگی کرد و سرانجام در همان‌جا به ابدیت پیوست و به خاک سپرده شد. نام کامل‌اش خواجه شمس‌الدین محمد شیرازی، فرزند بهاءالدین محمد بوده است و در بین سال‌های ۷۲۷ هجری قمری تا ۷۹۲ هجری قمری می‌زیسته است. بنا بر برخی روایت‌ها، حافظ در کودکی پدرش را ازدست‌داده و در دوکانی به شاگردی پرداخته اما هم‌زمان به آموختن دانش علاقه‌ی بی‌حد داشته است. در نوجوانی توانسته است به علوم عصری خود مسلط شود،

بازتاب آموزه‌های ارجایی بلخ در اشعار مولانا

۱۴۰۲/۱۱/۳۰ 10:43 ۲ نظر

مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، شاعر و عارف بزرگ قرن هفتم، یکی از چهره‌هایی است که بر همه‌ی فرهنگ‌ها در سراسر دنیا تاثیر گذاشته است. این تاثیرگذاری تا سرحدی است که یونسکو به احترام او سال ۲۰۰۷ را سال مولانا نام‌گذاری کرد. یکی از آثار مولانا که شهرت جهانی دارد، مثنوی معنوی او است. مثنوی معنوی او بارها در آمریکا در دسته‌ی پرفروش‌ترین کتاب‌های سال قرار گرفته است. آن‌چه باعث شده است تا این کتاب محبوبیت جهانی کسب کند، حکایت‌های عرفانی است که در این کتاب در قالب نظم بیان شده است. این حکایت‌ها سرشار از آموزه‌های معنوی بوده و

دولتمند خال، فلک‌سرا و استاد موسیقی محلی تاجیکستان درگذشت

۱۴۰۲/۱۱/۳۰ 10:21 بدون دیدگاه

دولتمند خال استاد موسیقی فلک بود که سبکی از موسیقی رایج در جنوب تاجیکستان و شمال افغانستان است. او اشعار بسیاری از شاعران بزرگ زبان پارسی را به همین سبک اجرا می‌کرد، در سن ۷۳ سالگی در گذشت. خال، هنر موسیقی را در مکتب موسیقی و دانشگاه هنر تاجیکستان آموخته بود. بیشتر سروده‌های او حالت صوفیانه داشتند و بر اساس اشعار مولانای بلخ تنظیم شده بودند.

نه‌تنها زبان فارسی که هر زبانی وطن آدم است بخش دوم

۱۴۰۲/۱۱/۲۸ 10:08 بدون دیدگاه

گفتگو با سیدرضا محمدی شاعر و نویسنده کشور در پیوند به پیشینه، امروز و آینده‌ی زبان و ادبیات فارسی در افغانستان. پرسش: پیام پارسی برای آنانی که با او دشمنی دارند، چیست؟ پاسخ: پیام قربانی به قاتل چه می‌تواند باشد؟ فارسی بیش از هرچیزی به فرزندان خودش و به علاقه‌مندان و دوست‌داران خودش پیام دارد. این‌که این گنجینه‌ی بشری که وطن، روح و مقبره اجداد ماست؛ باید توسط خودمان نگاه‌بانی شود و خود ما فقط کسانی نیستیم که به فارسی سخن می‌گوییم، بلکه همه‌کسانی که در طول قرن‌ها این زبان را چون میراثی مشترک نگاه‌داشته از ثروت آن بهره

فارسی؛ ریشه، هویت، تکیه‌گاه و بستر رشد افغانستان است بخش اول

۱۴۰۲/۱۱/۲۶ 10:36 بدون دیدگاه

گفتگو با سیدرضا محمدی شاعر و نویسنده کشور در پیوند به پیشینه، امروز و آینده‌ی زبان و ادبیات فارسی در افغانستان. بخش اول پرسش: ریشه‌ی پارسی‌ستیزی از کجا آغاز می‌شود؟ پاسخ: با سلام به شما و خوانندگان محترم. درباره فارسی ستیزی بایستی یک صحبت مفصل انجام داد چون این پدیده در مسایل امنیتی و مطالعات روابط بین‌الملل به‌خصوص در حوزه مطالعات استعمار، یا آنچه بعدها شرق‌شناسی نامیده شد، ریشه دارد. مشکل زبان فارسی گستردگی گویندگان آن و ذخیره معرفتی عظیم این زبان، در ادبیات و حکمت است. مستشرقانی که برای اتاق‌های فکر مربوط به استعمار کار می‌کردند به دودسته

چرا فدرالیسم در افغانستان پُرطرفدار شده است؟

۱۴۰۲/۱۱/۱۵ 12:37 بدون دیدگاه

دیروز، مجمع عمومی فدرال‌خواهان با برگزاری یک همایش آنلاین اعلام موجودیت کرد. فدرال‌خواهی اگرچه داعیه‌ی کُهن‌سال و قدیمی در افغانستان است، اما آن‌چه که در نشست دیروز تازه بود، طرفداری شماری از مقامات جمهوریت مرحوم و مغفور، رهبران و نمایندگان احزاب مطرح سیاسی، اعضای پارلمان پیشین و نویسندگان و پژوهش‌گران شناخته‌شده‌ی کشور از نظام فدرال بود. در این همایش از نمایندگان جمعیت اسلامی تا جنبش و حزب وحدت به طرفداری از فدرالیسم در افغانستان سخن گفتند. حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان در واکنش به اعلام موجودیتِ مجمع فدرال‌خواهان گفته است که «نظام انسانی فدرال یکی از گم‌شده‌های تاریخی مردم

آگاهی، روشنگری و مسوولیت ما

۱۴۰۲/۱۰/۲۸ 09:37 بدون دیدگاه

به یکی از واژه‌گانی که در زندگی به شدت علاقه‌مند هستم؛ روشنگری است. وقتی این واژه را به زبان می آورم دقیقا دلم روشن میشود مثل یک روز آفتابی در دل یک روستای سبز که پر از نور الهی‌ست. هم‌زمان اگر بتوانم در این زمینه کاری کنم که خیلی از آن لذت میبرم و این آگاهی‌ را داشته باشم و درک مسوولیت کنم در برابر آن. از فواید این واژه هرچه بنویسیم کم است. آگاهی همان قسمت روشن زندگی است. دقیقا انسان وقتی آگاه می‌شود که دانش می‌آموزد، کتاب می‌خواند و از آن در پیش‌برد زندگی خود

حاشیه‌ای بر چند حایشۀ «شب هرات»

۱۴۰۲/۱۰/۲۷ 15:01 بدون دیدگاه

– تیمور گورکانی لشکرکش خون‌ریز، فریب‌کار و مخربی بود. داریوش هخامنشی، اسکندر مقدونی؛ محمود غزنه‌ای، علاالدین غوری، اسماعیل صفوی، نادر افشار و … نیز! – فرزندان تیمور به مثل اکثر فرزندان لشکر کشان میراث پدری را میان شان تقسیم کردند و زندگی شهری آمیخته با ادب‌ و هنرپروری را آغاز کردند. گورکانیان هرات نمونه بارز و قابل ستایش از بازماندگان تیمور اند. – دست‌آوردهای گورکانیان هرات تنها و تنها ادبی و هنری است! هیچ دست‌آورد علمی نداشتند، این موضوع از چند رهگذر قابل بحث است. این‌که آیا خود این خانواده به علم باور داشته است یا خیر جای سوال

قرآن مجید: لفظِ مُنزل با خوانش‌های متعدد

۱۴۰۲/۱۰/۱۲ 11:43 بدون دیدگاه

چند روز پیش، زمانی‌که از آرای امام ابوحنیفه یادآوری کردم و اینکه او ادا کردنِ نماز را به فارسی جائز دانسته بود، تعدادی از دوستان اظهار شگفتی کردند. اینکه دلائل امام ابوحنیفه در این مسئله چه بوده، برای فهم آن نیاز است تا خصوصیات وحیانی قرآن مجید را کمی یاددهانی کنیم. یکی از اعجاز و شگفتی‌های قرآن مجید اینست که لفظ آن کثرتِ قرائت‌ها را در خود حمل می‌کند. قراءات و روایات متواتر و مشهور قرآن مجید خصوصیات غیروحیانی نیستند، بلکه جزو وحی قرآن بشمار می‌روند. این‌ها تحت «احرف سبعه» (حروف هفتگانه) قرار می‌گیرند. پیامبر گرامی

اتفاقات پس از مرگ مولانا

۱۴۰۲/۰۹/۲۸ 11:40 بدون دیدگاه

از تولد تا مرگ؛ مختصری از زندگی مولانا و اتفاقات زمان مرگ او

۱۴۰۲/۰۹/۲۸ 10:44 بدون دیدگاه

(به مناسبت سالیاد وفات خداوندگار بلخ، آن عارف عاشق و شاعر سوخته‌دل زبان فارسی) مولانا جلال الدین محمد بلخی، در سال ۶۰۴ هجری، در ولایت بلخ، از ولایات شمالی افغانستان، دیده به جهان گشود. پدرش بهاالدین ولد، یکی از واعظان بزرگ و عالم صوفی مشرب بود. گفته‌اند که نسبت خرقه‌ی او به احمد غزالی می‌پیوست و هم‌عصر امام فخر رازی بود و با او اختلاف مشربی داشت. وقتی مولانا کودکی بیش نبود، پدرش دیار بلخ را ترک کرد و راهی هجرت شد. پس از سفرهای بسیار و دیدارهای معنا دار، بلاخره در “قونیه” از توابع ترکیه‌ی امروز متوطن گردید

به مناسبت سالیاد وفات حضرت خداوندگار بلخ مولانا جلال الدین محمد بلخی

۱۴۰۲/۰۹/۲۷ 13:23 بدون دیدگاه

هفتاد و دو ملت شنوند سر خود از ما دمساز دو صد كیش به یک پرده چوناییم سالروز غروب خورشید منظومه‌ی انسانیت و پرواز ملکوتی خداوندگار بلخ؛ حضرت مولانا جلال الدین محمد بلخی رومی را گرامی می داریم. در شصت و هشتمین بهار زندگانی ناگهان در بستر بیماری افتاد و به حکمت دریافت که هنگام سفر قریب است. «در همان هنگام زلزله‌ای بر قونیه در پیچید و روزهای پیاپی زمین را همی‌لرزاند…» مردم از مولانا چاره بجستند، او با تبسم معنی دار گفت: «زمین گرسنه است، دیری نمی‌پاید كه لقمه چربی به دست می آورد و آنگاه آرام خواهد