څو ورځې کیږي، د افغانستان سایبر فضا هغو کسانو ته د مبارکۍ پیغامونو څخه ډکه ده چې په دې وروستیو کې یې د داخلي ازموینه پاس کړې او د هیواد پوهنتونونو ته داخل شوی دی.
په سایبر اسپیس کې د مبارکۍ د پیغامونو سیلاب ښیي چې زموږ خلک له افغان پوهنتونونو څخه ډیره تمه لري او فکر کوي چې د دوی ماشومان به
خو دا مفکوره ډیره غلطه ده. ځکه چې د افغانستان پوهنتونونه پوهنتونونه نه بلکې د هغوی نقلونه دي.
مګر دا خورا غلط نظر دی. ځکه چې د افغانستان پوهنتونونه، پوهنتون نه دی، بلکې د هغوی ماکت دی.
د دې تشریح کولو لپاره،
تاسو به د کیش بارپرستی په اړه یو څه اوریدلي وي. بارزم د یو آیین نوم دی چې د اتلسمې پیړۍ څخه د دویمې نړیوالې جګړې تر پایه پورې اړه لري، چې د آرام سمندر په مالانزي او ګینه نوکې رامنځته شوې.
دآرام سمندر دملانزي ساکنانو او دګینه نو خلک چې لومړی د استعمار کونکو سره مخ شول ، دوی ولیدل چې دوی د الوتکو په نوم شیان درلودل او خورا ارایشی توکی یې کارول.
دا لوکس توکي هم د اصلي هیواد څخه د استعمارګرو لپاره د کښتۍ په واسطه راغلي. ورو ورو د دې قبيلو په منځ کې داسې ذهنیت جوړ شو چې دا د عيش او عشرت سامانونه د دوی د نيکونو اوپلرونو پورې اړه لري او اصلاً به يې دغو قبيلو ته لېږدول، خو سپینې د دې وړتیا درلوده چې د میتودونو په کارولو سره دا بارونه غصب کړي.
د دې له امله، اصلي خلکو د سپینو چلندونو تقلید پیل کړ. د بېلګې په توګه، دوی هم راغلل او د هوايي ډګر په څېر یې یو څه جوړ کړل، اور یې ورته واچاوه او ځینې ماډل الوتکې یې هلته کېښودې، ترڅو الوتکې د سپینو خلکو په هوایی ډګر کې نه بلکې د اصلي قومونو په هوایی ډګر کې ښکته شي.
که څه هم د دویمې نړیوالې جګړې وروسته، دمحمولې پرستو ډلې په تدریجي ډول خپله برښنا له لاسه ورکړه او کمه شوه، مګر لاهم یو څو فرقې اوډلې پاتې دي.
کیش بارپرستی، که څه هم په اصل کې دې فرقو ته اشاره شوې، اوس د ځینو رسمي کارونو او میتودونو تشریح کولو لپاره یو استعاره ګرځیدلی. د مثال په توګه، تاسو یو څوک ګورئ چې ډیر بریالی دی او بیا تاسو هڅه کوئ چې د دوی حرکتونه تقلید کړئ او بریالیتوب ترلاسه کړئ. دا د رسمي دندو او میتودونو یوه بیلګه ده.
له بده مرغه پوهنتونونه په همدې ذهنیت جوړ شوي دي. کله چې زموږ سیاستوالو اوریدلي او لیدلي چې اروپایی دولتونه پوهنتونونه لري چیرې چې دوی ساینس زده کوي او اختراعات او کشفونه کوي ، نو د دوی اړتیاو ته په پام سره یې د دوی په څیر څو بنسټونه رامینځته کړل. دوی فکر کاوه چې که دوی د پوهنتون په نوم یو ځای جوړ کړي او د پروفیسور په نوم یو څو کسان هلته لاړ شي، نو هغه ځای به کیمبرج، بوسټن او هارورډ شي او دا به فیلسوفان، ساینس پوهان، اختراع کونکي او سپړونکي وروزوي.
دوی نه د پوهنتون لپاره نظریه درلوده، نه یې نصاب ته پام کاوه او نه یې استادانو ته. حتی هغه رشتې چې محصلینوباید ولولي د هیواد اړتیاو سره مطابقت نلری.
له بده مرغه د افغانستان پوهنتونونه په همدې ذهنیت جوړ شوي او اوس د طالبانو په واکمنۍ کې د پخوا په پرتله ډېر بې اغېزې شوي دي.
یو چا وویل: نن چې د افغانستان پوهنتون ته ورشئ، نو فکر به کوئ چې ته د پېښور د اکوړه خټک په حقانیه مدرسه کې یې، نه په یوه عصري تعلیمي موسسه کې. اوس مهال په دغو پوهنتونونو کې د پخوانیو استادانو ځایونه د ښوونځیو د ملایانو له خوا ډک شوي دي.
دا حالت ته په پام سره ویلای شو چې هغه څه چې په افغانستان کې د پوهنتون په نوم پیژندل کیږي د هغې نقل دی نه پخپله.
دا حقیقت چې زموږ ځوانان سخت کار کړی او د ننوتلو ازموینې کې بریالی شوی د ستاینې وړ دی. مګر د هیواد له پوهنتونونو څخه زموږ د توقعاتو کچه باید ټیټه شی. دا پوهنتونونه د پوهنتونونو د جوړولو لپاره بنسټیزو اصلاحاتو او تیوریو ته اړتیا لری.
