په افغانستان کې د نیم جمهوري نظام له ړنګېدو او د طالبانو له راپرځېدو وروسته، د پخواني رژیم ډېری سیاسي مشران، د هېواد د اکثرو شیعه ګانو د مشرانو په ګډون له افغانستانه وتښتېدل. د طالبانو په راتګ سره او د مختلفو کنفرانسونو په څنډه کې د دې ډلې د مشرانو د مرکو له مخې، د شیعه ټولنې د یوې برخې تمه دا وه چې طالبان بدل شوي او دوی دا تمه درلود چې شیعه ګان په رسمیت وپیژنی او دوی ته د نفوس او په حکومت کې د دوی ټولنیز ، مذهبی او سیاسی حیثیت سره سم په حکومت کې برخه ورکړی.
خو د هغو مرکو برعکس چې د کابل له نيولو او د څوکيو تر نيولو وروسته طالبانو نه يوازې دا چې د شيعه ټولنې د همدې برخې هيله پوره نه کړه، بلکې د شيعه ګانو د حقونو او ازادۍ تر پښو لاندې کولو لپاره يې ډېر داسې کړنې ترسره کړې. .
دا کړنې لنډیز شوي او په لاندې ډول شامل دي
۱- مذهبي تبعیض: کله چې موږ د شیعه ټولنې د تعلیم یافته خلکو چلند او لید ته ګورو نو ډیری یې له اوسني وضعیت څخه مایوسه کیږي. له بلې خوا، ډیری په دې باور دي چې طالبانو په سیستماتیک او پرله پسې ډول د شیعه ګانو پر بنسټیزو حقونو لکه د مذهب پر ازادۍ او د جعفري فقهې پر تعلیم محدودیتونه لګولي دي. ډېرو دا نیوکه هم کړې چې د دې ډلې هیڅ چارواکی یا چارواکی د شیعه ګانو غوښتنو ته ځواب نه وایی.
۲- فرهنګي تبعیض: بله لاره چې له بده مرغه په تیرو دریو کلونو کې په عامه او سیستماتیک ډول پلي شوې د فارسۍ سره د مبارزې تګلاره ده. البته که فرض کړو چې دا سیاست سیستماتیک نه دی، د دې خبرې ثبوت دا دی چې په پارسي ژبو سیمو کې ټولې ګډې چارې د فارسي سند او ژبپوهنې پر بنسټ ترسره کېږي. د شیعه ګانو په شمول په هغو سیمو کې چې په عمومي ډول د فارسي ژبې یوه ځانګړې ژبه خبرې کوي، چې د ژوندي پاتې کیدو لپاره باید پاملرنه وشي، نه د هغې سره د مبارزې لپاره.
– تاوتریخوالی او د طالبانو د ځایی چارواکو لخوا ځینې جبر: د طالبانو د واکمنۍ په درې کلنه
موده کې د شیعه ګانو پر ضد له بېلابېلو ادرسونو ډېر بریدونه شوی دی. يعنې هغه بريدونه چې زياتره يې له مذهبي نسل وژنې سره تړاو لري، اوس هم د طالبانو د واکمنۍ پر مهال ترسره کېږي، لکه څنګه چې د جمهوري رياست پر مهال وو. البته د حسینی د جنازې په مراسمو باندې د حملې په شان نورې پېښې هم شته چې په ځینو ښارونو کښې د شیعه عالمانو شورا ته د پاملرنې نشتوالی ،د تمدان ټلویزیون د بندولو هڅه، د خاتم النبیین مدرسې او د خاتم النبیین پوهنتون د بندولو هڅې شاملې دي. د تر ټولو مهم شیعه مذهبي مرکزونو په توګه … د طالبانو د حکومت لخوا د تبعیض ټول مثالونه د شیعه ګانو په وړاندې څرګندوي.
سره له دې، که څه هم د افغانستان د شیعه علماوو شورا په ګډون یو شمېر سازمانونو او شوراګانو درې کاله وړاندې په افغانستان کې د شیعه ګانو د چارو مشري پر غاړه اخیستې ده. خو د دې شورا له ټولو هلو ځلو سره سره د نورو اتباعو په شان د شیعه ګانو د منلو په برخه کې کومه لاره نه ده پرانیستل شوې او هغه څه چې مخکې یې یادونه وشوه اوس هم د شیعه ګانو له مهمو هیلو او ارمانونو څخه دي.
البته داسې برېښي چې افغان شيعه ټولنه د افغانستان له اوسنيو حالاتو سره د مقابلې لپاره يوه مشخصه تګلاره لري تر څو د تېرو ترخو تجربو او لا حاشيې څخه ځان وژغوري.
د افغانستان شیعه ګان باید په ملکي برخو کې د قدرت برخې لکه رسنیز ځواک، اقتصادي ځواک، ساینسي ځواک، ټولنیز ځواک او کلتوري ځواک د یوه منظم او منظم پلان له لارې تعقیب کړي او د شاخصونو پر بنسټ د افغانستان د واقعیتونو او ظرفیتونو پر بنسټ تعقیب کړي. شیعه ټولنه
دا شاخصونه په لاندې ډول لنډیز کیدی شي:
لومړی: یوه مرکزي او ځواکمنه اداره باید د شیعه ګانو غوښتنې تعقیب کړي. البته، د شیعه علماوو شورا دا وړتیا لري. یعني د طالبانو په غوښتنه حتی د موازي شوراګانو له جوړولو څخه هم باید ډډه وشي او د شیعه علماوو شورا د شیعه ګانو د یوازیني تصمیم نیونې واک په توګه معرفي شي.
دویم: د افغانستان په اوسنیو شرایطو کې د شیعه ګانو د تګلارې یو بل مهم اصل؛ اصول د نورو ټولو مذهبونو او توکمونو سره د یووالي پیاوړتیا ده. البته په دې کې شک نشته چې د هېواد له ختيځ څخه تر لوېديځ او له شمال څخه تر جنوب پورې د عامو خلکو په منځ کې په دې برخه کې کومه ستونزه نشته، خو د دې مسئلې د لا ښه څرګندولو لپاره بايد د شيعه ګانو د ورورګلوۍ تګلارې ته زيات پام وکړو. د خپلو هیوادوالو د وړاندې ټولنه او د دوی ملي ارزښتونو ته تیرو وختونو په پرتله ډیرټینګار باید وشي
درېیم: وروستی او اساسي ټکی دا دی چې شیعه ګان باید له هر پلیټ فارم او ویاند څخه جدي غوښتنې وکړي. هر څوک باید د شیعه ټولنې په وړاندې د مذهبي او ټولنیزو محدودیتونو په وړاندې غبرګون وښيي او د هغو د لیرې کولو لپاره جدي هڅې وکړي او د شیعه په نوم سیاسي کاروبار کوي، راټول شي او ټولې ډلې په یوه محور کې سره راټولې شي. دوهم ټکی دا دی چې د شيعه ټولنې تر منځ قومي توپيرونه په اوسنيو حالاتو کې ډېر زيانمنونکي دي. له قومي توپیرونو باید ډډه وشي.
