تحلیل

راهبردهای گذار قدرت ملی نظامی-سیاسی از حاشیه به متن

۱۴۰۴/۰۳/۰۶ 11:46 بدون دیدگاه

بخش سوم چارچوبی برای احیای فرهنگ عیاری در ساختار قدرت نوین فرهنگ عیاری، یکی از ارجمندترین ذخایر تمدنی فارسی‌زبانان در طول تاریخ در قالب عیاران، فتیان و پهلوانان متجلی شده و نمایان‌گر مجموعه‌ای از ارزش‌های اخلاقی نظیر جوانمردی، عدالت‌خواهی، مسئولیت‌پذیری و فداکاری بوده است. این فرهنگ، گرچه در طول قرون به‌صورت فردی و گاه پراکنده بروز کرده، امروز در شرایط بحران هویت و افول سرمایه‌های اجتماعی، می‌تواند به‌عنوان یک راهبرد فرهنگی و سیاسی مورد بازخوانی و نهادینه‌سازی قرار گیرد. این مقاله با هدف ارائه‌ی الگویی برای احیای راهبردی فرهنگ عیاری در ساختارهای قدرت معاصر، به واکاوی مفهومی، تاریخی و

بدخشان؛ روایت مقاومت در سایه دو رویکرد فرهنگی و اقتدارطلبانه

۱۴۰۴/۰۳/۰۶ 10:50 بدون دیدگاه

در افغانستانِ پرشکاف و چندپاره، ولایتی به نام بدخشان ایستاده است که بیش از آن‌که با سیاست مرکز تعریف شود، با اراده‌ی مردمش، هویت می‌یابد. تحولات اخیر در بدخشان، بار دیگر این حقیقت تاریخی را روشن ساخته که این ولایت را نمی‌توان تنها از منظر نظامی یا امنیتی تحلیل کرد. در قلب بحران‌های جاری، دو رویکرد عمیقاً ریشه‌دار در میان مردم بدخشان قرار دارد که از دیرباز خط فاصل آنان با ساختارهای تحمیلی قدرت بوده است: ۱. سیاست فرهنگی بدخشانیان که در دفاع از زبان، هویت، تاریخ و روایت بومی ریشه دارد. ۲. اقتدارخواهی سیاسی آنان که همواره بر

شمال افغانستان و خیزش افراط‌گرایی؛ نگاهی ساختاری و جغرافیایی

۱۴۰۴/۰۳/۰۶ 10:14 بدون دیدگاه

شمال افغانستان طی سال‌های اخیر یکی از مناطق بحرانی کشور به شمار می‌رود که رشد و گسترش گروه‌های افراط‌گرا در آن، وضعیت امنیتی و انسانی را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. این منطقه که از حیث جمعیتی و ترکیب قومی و مذهبی، دارای تنوع قابل توجهی است، به دلایل گوناگون اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و جغرافیایی، در معرض آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به سایر نقاط کشور قرار گرفته است. افراط‌گرایی و خشونت سیاسی پدیده‌هایی پیچیده‌اند که نه تنها محصول عوامل داخلی بلکه متاثر از تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی نیز هستند. پس از سال‌ها جنگ و ناآرامی، با خروج نیروهای

حج؛ پیام وحدت، بیداری و مبارزه با طاغوت زمان

۱۴۰۴/۰۳/۰۵ 17:48 بدون دیدگاه

مراسم حج، از بزرگ‌ترین شعائر اسلامی است که هر سال میلیون‌ها مسلمان از اقصا نقاط جهان برای ادای این فریضه الهی، به سوی خانه خدا روانه می‌شوند. این مراسم نه تنها عبادتی فردی و معنوی است، بلکه نمادی از وحدت، آگاهی و ایستادگی امت اسلامی در برابر طاغوت‌های زمان نیز می‌باشد. وحدت‌آفرینی مراسم حج یکی از ابعاد برجسته حج، وحدت‌بخشی آن میان مسلمانان است. در ایامی که امت اسلامی با تفرقه، کشمکش‌ها و اختلافات فرقه‌ای و سیاسی مواجه است، حج فرصتی است تا مسلمانان از هر قوم و ملیت، در یک صف قرار گرفته، فارغ از رنگ، نژاد و

جستجوی راهکارهای فراسوی گفتمان‌های کلاسیک دموکراسی در افغانستان/خراسان

۱۴۰۴/۰۳/۰۵ 15:59 بدون دیدگاه

مسئله‌ی تغییر بنیادین در افغانستان/خراسان، به‌ویژه در گفتار روشنفکران، اغلب در قالب مفاهیمی مانند دموکراسی، جامعه‌ی شهروندی، و دولت عرفی صورت‌بندی می‌شود. با این حال، پرسش اساسی این است: «چگونه و با چه سازوکارهایی می‌توان به این آرمان‌ها دست یافت؟این پرسش، شکافی عمیق میان گفتمان‌های نظری و واقعیت های عملی را نمایان می‌کند که نیازمند واکاوی انتقادی است. ۱. نقد ابزارهای موجود: دموکراسی به‌مثابه‌ی یک پارادوکس؛ دموکراسی به عنوان یک «روش» برای تحقق عدالت و خوشبختی انسانی معرفی می‌شود، اما عملکرد نهادهای دموکراتیک جهانی (مانند سازمان ملل) در بحران‌هایی مانند غزه، آفریقا، افغانستان، سوریه و آمریکای لاتین، نشاندهنده‌ی ناتوانی

بدخشان سربلند؛ آغازگر راه عدالت‌خواهی در برابر ستم‌گری قومی و تمامیت‌خواهی

۱۴۰۴/۰۳/۰۵ 15:43 بدون دیدگاه

«اشک کباب باعث طغیان آتش‌است» هنگام درست کردن کباب گاهی‌ چربی‌ها که ذوب می‌شوند، قطره‌ی روی آتش می‌چکد؛ در این مواقع آتش گر می‌گیرد و به سخن روستائیان ترق و پرق می‌کند. سال‌ها پیش صائب تبریزی با استفاده از این صحنه دلپذیر، بیتی سروده که شاید امروز معنای آن صریح‌تر و آشکار‌تر است. اظهار عجز نزد ستم پیشه ابلهی‌ست اشک کباب باعث طغیان آتش است صائب می گوید ضعف نشان دادن به ستمگر‌ها نشانه ابلهی‌ست و سپس در مثالی زیبا اشک کباب یا همان قطره که گویا نشان خواهش کباب از آتش است را؛ باعث بیش‌تر شدن آتش میداند،

افغانستان و ضرورت عذرخواهی ملی؛ درس‌هایی از استرالیا

۱۴۰۴/۰۳/۰۵ 13:31 بدون دیدگاه

وقتی مشغول تنظیم «تقویم روایت» بودم، متوجه شدم که امروز، ۲۶ مه، در استرالیا به‌عنوان «روز عذرخواهی ملی» گرامی داشته می‌شود؛ روزی برای یادآوری رنج‌های «نسل‌های ربوده‌شده» از بومیان این سرزمین. کودکانی که در قرن بیستم، به‌زور از خانواده‌هایشان جدا شدند تا در سیستم‌های تربیتی دولت جذب شوند و فرهنگ بومی‌شان از میان برود. این روز از سال ۱۹۹۸ به هدف ترویج آشتی و ترمیم روابط میان بومیان و غیر بومیان برگزار می‌شود. با مرور این مناسبت، ناخودآگاه به یاد کشور عزیزمان افغانستان افتادم. سرزمینی با اقوام گوناگون و فرهنگی متنوع که می‌توانست مهد همزیستی و مدارا باشد، اما

جنگ قومی و پشتونیزه کردن افغانستان

۱۴۰۴/۰۳/۰۵ 12:20 بدون دیدگاه

این روزها جنگ بین طالبان پشتون‌تبار و مردمان بومی بدخشان شدت گرفته است. طالبان محلی بدخشان معترض اند که طالبان پشتون‌تبار سیاست حذف و سلطه قومی را دنبال می کنند. بنا بین دو طرف به نوعی جنگ رو در رو که نشان از جدال قومی دارد، شعله‌ور شده است. البته بحث قومی در افغانستان دامن دراز دارد. در افغانستان به‌رغم ظاهر متحدی که در رسانه‌ها و سیاست‌های رسمی به نمایش گذاشته می‌شود، همواره شاهد تنش‌های قومی عمیق بوده ایم. مهم‌ترین این تنش‌ها، رقابت تاریخی میان پشتون‌ها و غیرپشتون‌ها (به‌ویژه تاجیک‌ها، هزاره‌ها، ازبک‌ها و سایر اقوام) است. این تنش‌ها گاه

طنز در مثنوی معنوی؛ زن جوحی و مفتون شدن قاضی بر وی

۱۴۰۴/۰۳/۰۵ 10:55 بدون دیدگاه

(طنز – ۷) جوحی هر سالی ز درویشی به فن رو بزن کردی کای دلخواه زن چون سلاحت هست رو صیدی بگیر تا بدوشانیم از صید تو شیر قوس ابرو تیر غمزه دام کید بهر چه دادت خدا از بهر صید رو پی مرغی شگرفی دام نه دانه بنما لیک در خوردش مده کام بنما و کن او را تلخ‌کام کی خورد دانه چو شد در حبس دام شد زن او نزد قاضی در گله که مرا افغان ز شوی ده‌دله قصه کوته کن که قاضی شد شکار از مقال و از جمال آن نگار گفت اندر محکمه‌ست این

شمالی در آینه‌ی شعر و شجاعت

۱۴۰۴/۰۳/۰۵ 09:34 بدون دیدگاه

شمالی، نه‌تنها نام جغرافیایی در شمال کابل، بلکه یادگاری از هزاران قصه‌‌های ناگفته، لاله‌های پرپر و دل‌های سرافراز است. این دیار که در پیچ‌وتاب کوه‌ها و رودخانه‌های پرخروش خود، هزاران سال تاریخ و فرهنگ را در خود نهفته دارد، همچون قلبی زخمی اما زنده، می‌تپد و با هر تپش، فریادی از عشق، رنج و مقاومت سر می‌دهد. در روزگاری‌که غبار فراموشی بر بسیاری از افتخارات و اندوه‌های تاریخی نشسته، شعر می‌تواند چون آیینه‌ای شفاف، بازتابی از جان‌های زخمی و چشم‌های منتظر باشد. در این میان، شعرهای پرشور و عمیق محمد افسر رهبین، یکی از صادق‌ترین پژواک‌های دل مردم شمالی

خودکشی یک خلبان؛ لزوم مسئولیت‌پذیری طالبان در بازگشت امن مهاجرین

۱۴۰۴/۰۳/۰۴ 16:11 بدون دیدگاه

در روزهای گذشته، خبر تلخ خودکشی یک خلبان سابق ارتش افغانستان در شهر مشهد مقدس، افکار عمومی را تحت تأثیر قرار داد. بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد این اقدام، پس از دریافت برگه بازگشت به افغانستان از سوی فرد مذکور رخ داده است؛ مسئله‌ای که بار دیگر نگرانی‌ها درباره وضعیت نظامیان سابق حکومت پیشین افغانستان را برجسته کرده است. در این میان، لازم به تأکید است که جمهوری اسلامی ایران در طرح بازگشت مهاجرین غیرقانونی، نظامیان سابق حکومت افغانستان را مستثنی کرده است. بر اساس اعلام رسمی مراجع ذی‌ربط، این افراد می‌توانند با ارائه مدارک لازم به دفاتر کفالت و

راه‌های ارتقای جایگاه قدرت ملی نظامی-سیاسی از حاشیه به متن حکمرانی

۱۴۰۴/۰۳/۰۴ 14:18 بدون دیدگاه

بخش دوم تلفیق عدالت‌محوری فردی و انسجام سازمانی؛ الگویی بومی برای قدرت‌یابی فرهنگی در افغانستان قدرت ملی فرهنگی مفهومی است که از تعامل اخلاق فردی، انسجام اجتماعی و نظم سازمانی نشئت می‌گیرد. مفهومی که به میزان تأثیرگذاری و نفوذ یک کشور از طریق عناصر فرهنگی آن در سطح داخلی و بین‌المللی اشاره دارد. این قدرت نه بر پایه‌ی نیروی نظامی یا اقتصادی، بلکه بر پایه‌ی جاذبه‌ی فرهنگی، ارزش‌های اجتماعی مانند زبان، هنر، میراث تاریخی، سبک زندگی و توان صدور این مؤلفه‌ها به دیگر جوامع استوار است. قدرت ملی فرهنگی به عنوان ظرفیت یک کشور برای جذب، تأثیرگذاری و شکل‌دهی

از «غصب زمین» تا «میز مذاکره»؛ واکنش باتور دوستم به سیاست‌های قومی طالبان

۱۴۰۴/۰۳/۰۴ 13:28 بدون دیدگاه

نزدیک به چهار سال از سقوط جمهوریت در افغانستان می‌گذرد، اما تبعات سیاسی، اجتماعی و قومی این تغییر قدرت همچنان پابرجاست. یکی از مهم‌ترین و در عین حال نگران‌کننده‌ترین پدیده‌هایی که پس از تسلط دوباره طالبان در مناطق شمال افغانستان دیده می‌شود، تغییر ساختار جمعیتی و اعمال فشارهای سازمان‌یافته بر اقوام غیر پشتون است؛ سیاستی که بسیاری از فعالان حقوق بشر و رهبران قومی، آن را «جابه‌جایی قومی» می‌خوانند. باتور دوستم، رییس حزب جنبش ملی اسلامی افغانستان و فرزند مارشال عبدالرشید دوستم، در نشستی در آنکارا برای نخستین‌بار به‌گونه‌ای علنی و صریح، طالبان را متهم به کوچ اجباری، غصب

تفاسیر محدود‌کننده دینی و توسعه‌‌نیافتگی افغانستان

۱۴۰۴/۰۳/۰۴ 11:39 بدون دیدگاه

این پژوهش با هدف بررسی تأثیر تفسیرهای محدودکننده دینی بر توسعه‌نیافتگی در افغانستان انجام شده است. در جوامعی مانند افغانستان، دین نه صرفاً به‌عنوان یک باور فردی، بلکه به‌مثابه نیرویی اجتماعی و نهادی عمل می‌کند. در این میان، فهم دینی نه از طریق بازخوانی مستقیم متون مقدس، بلکه از رهگذر قرائت علمای دینی و نهادهای رسمی دینی به جامعه منتقل می‌شود. این قرائت‌ها، که در بستر تاریخی ـ سیاسی خاصی شکل گرفته‌اند، در مواردی به بازتولید سلطه، تثبیت نابرابری و محدودسازی نهادهای اجتماعی یاری رسانده‌اند. این تحقیق با بهره‌گیری از چارچوب نظری ماکس وبر، دورکیم، بوردیو و رویکردهای معاصر،

ترور اعتدال و میانه‌روی؛ به مناسبت سالگرد شهادت دکتر محمد ایاز نیازی

۱۴۰۴/۰۳/۰۴ 10:55 بدون دیدگاه

در آستانه‌ی فرارسیدن سالگرد شهادت دکتر محمد ایاز نیازی، استاد برجسته دانشگاه و خطیب روشنگر مسجد جامع وزیر اکبر خان، بار دیگر یاد و نام این عالم وارسته و صدای عقلانیت را گرامی می‌داریم. دکتر نیازی، در ۱۳ جوزای ۱۳۹۹ هجری خورشیدی، در حالی‌ که از نماز جماعت خارج می‌شد، توسط یک عامل انتحاری هدف قرار گرفت و به شهادت رسید. اما حقیقت این است که آن روز، فقط یک انسان ترور نشد؛ بلکه عقلانیت، گفت‌وگو، اعتدال و میانه‌روی هدف قرار گرفت. او از جمله عالمانی بود که تحصیلات دینی‌اش را در دانشگاه الازهر مصر به پایان رسانده و

قتل با گرسنگی؛ ۳۰۰ کشته و ۴۰۰ سقط جنین در غزه، نتیجه محاصره غذایی رژیم صهیونیستی

۱۴۰۴/۰۳/۰۴ 10:11 بدون دیدگاه

بدون شک تاکنون مطالب بسیاری راجع به غزه و جنایات رژیم صهیونیستی تحریر و منتشر شده است. اما این جنایات همچنان ادامه داشته و دارد تکرار می شود. بنابراین پرداختن به مسئله غزه و انعکاس جنایات اسرائیل تکرار سخن نبوده بلکه رسالت انسانی است برای بازگو کردن جنایات ضد بشری اسرائیل که روز به روز ابعاد جدید به خود می‌گیرد. تصویر امروز از غزه این است که از هفتم اکتبر ۲۰۲۳، که رژیم صهیونیستی با حمایت مستقیم امریکا، حملات بی‌سابقه‌ای را علیه مردم بی‌دفاع غزه آغاز کرد، این تجاوز نظامی نه تنها به کشتار ده‌ها هزار غیرنظامی منجر شده،

مقاومت و مجاهدت مردم پنجشیر در برابر ارتش شوروی و قدرت‌های خارجی

۱۴۰۴/۰۳/۰۴ 09:29 بدون دیدگاه

اُستان/ولایت پنجشیر یکی از ۳۴ اُستان‌های افغانستان به مرکزیت روستای بازارک است و در شمال شرقی این کشور واقع شده است. پنجشیر سی‌و‌مین ولایت پهناور و سی‌و‌دومین ولایت پرجمعیت افغانستان است. این ولایت از ولایت‌های سرسبز و خوش‌آب و هوا به شمار می‌رود که دره‌های حاصل‌خیز آن توسط رود پنجشیر آبیاری می‌شود. پنجشیر تنها یک دره نیست؛ بلکه نام یک مقاومت است، ایستادگی و ایمانی راسخ. مردم پنجشیر نه با لشکرکشی و سلاح‌های پیشرفته و نه با توپ و تانک‌های بزرگ، بلکه با زور بازو و مردانگی خود، و ایمان راسخی که داشتند توانستند در برابر ظلمت و تاریکی

ویژگی‌های گفتگوی مفید

۱۴۰۴/۰۳/۰۳ 13:18 بدون دیدگاه

هرجا که پای سخنِ استدلال‌محور در میان نباشد، جهل، بی‌دانشی، هتک حرمت، دشنام و فحاشی جای آن را می‌گیرد. ویژگیِ اصلیِ سخن و گفتگو این است که انسان‌ها می‌توانند فارغ از تعلقاتِ شخصی، یکدیگر را تحمل کرده و بپذیرند. نسلِ ما بیش از هر زمان دیگری به گفتگو نیازمند است. اگر نتوانیم مشکلات و اختلافاتِ پیشِ رو را با گفتگوحل کنیم، هرگز قادر به مدیریتِ بحران‌های بزرگتر نخواهیم بود. باید تأکید کرد که در فرهنگِ گفتگو، پرهیز از استدلال‌های ضعیف، عقده‌گشایی، هتک حرمتِ دیگران، خودمحوری، برترطلبی، مظلوم‌نمایی و خود را عقلِ کل دانستن، ضروری است. اکنون با استعانت از

جنبش زنان افغانستان در تله قومیت و رقابت

۱۴۰۴/۰۳/۰۳ 12:03 بدون دیدگاه

در سال‌های اخیر، زنان افغانستان، چه در داخل و چه در خارج از کشور، به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین گروه‌های مخالف طالبان ظهور کرده‌اند. آنها با برگزاری اعتراضات، راه‌پیمایی‌ها و کمپین‌های مجازی، تلاش کرده‌اند تا صدای خود را به گوش جهانیان برسانند. اما در کنار این مبارزه مشروع و ضروری، اختلافات درونی، رقابت‌های قومی و جدال بر سر رهبری، جنبش زنان را تضعیف کرده است. در فضای مجازی، این اختلافات به‌ویژه تحت تأثیر گرایشات قومی اوج گرفته و گاه به‌حدی شدید شده که هدف اصلی مقابله با طالبان تحت‌الشعاع قرار گرفته است. در این نوشته تلاش شده است که به

«کاش ما هواپیما داشتیم»؛ تحلیلی بر استعاره‌ای تلخ در میانه‌ سکوت و غوغا

۱۴۰۴/۰۳/۰۳ 10:26 بدون دیدگاه

در تاریخ ۲۱ مه، دیداری میان دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، و سیریل رامافوسا، رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی، برگزار شد که طی آن، ترامپ ادعاهایی درباره افزایش خشونت علیه آفریکانرها (سفیدپوستانی با تبار هلندی در آفریقای جنوبی) مطرح کرد. این ادعاها با واکنش تند و انتقادآمیز رامافوسا روبه‌رو شد. در میانه این گفت‌وگو، زمانی که یک خبرنگار تلاش کرد بحث را به پیشنهاد احتمالی قطر برای اهدای یک هواپیمای اختصاصی ایر فورس وان به آمریکا بکشاند، ترامپ از انحراف موضوع ناراضی شد و خبرنگار را مورد انتقاد قرار داد. در همین فضا، رامافوسا با لحنی طنزآلود و آرام گفت: «متأسفم،