هویت

اتحاد شمال؛ از اقتدار تا زوال

۱۴۰۱/۱۲/۱۸ 12:06 بدون دیدگاه

اتحاد شمال که تقریبا اکثریت مردم با آن آشنایی دارند، (مجموعه‌ گروه‌های همسو علیه طالبان در دهه ۹۰) که پنج سال علیه طالبان جنگیدند و سرانجام با مداخله امریکا و غرب و ایجاد کنفرانس بن، سران این جبهه در قالب نظام جدید (جمهوریت) به چوکی قدرت در افغانستان تکیه زدند. اما این جریان در بیست سال گذشته روند نزولی اقتدار را طی کرده و سرانجام با حاکمیت دوباره طالبان از صحنه سیاست افغانستان به گونه بی‌پیشینه منزوی شده اند. اتحاد شمال در طول دوران حاکمیت طالبان در دور نخست، شکست و پیروزی‌های زیادی را تجربه کرد؛ اما نقطه

چگونه پنجشیر رقابت را به قندهار باخت؟

۱۴۰۱/۱۲/۱۸ 10:50 بدون دیدگاه

امروز ۱۸ حوت ۱۴۰۱ برابر است با نهمین سال‌روز درگذشت مارشال محمد قسیم فهیم، معاون اول ریاست جمهوری و وزیر دفاع در حکومت حامد کرزی. در باره‌ی کارنامه‌ی مارشال منتقدان و موافقانش در این نه سال بسیار نوشته‌اند، اما آن‌چه را که من می‌خواهم این‌جا مطرح کنم وضعیت پنجشیر در دوره‌ی پس از مارشال است. پس از اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی یکی از مناطقی که خیلی نامش در رسانه‌ها مطرح شد و آوازه‌اش شرق و غرب عالم را گرفت، پنجشیر بود. پنجشیر که در دوره‌ی جهاد یکی از شهرستان‌های ولایت پروان بود، منطقه‌ای است واقع در

طالبان و ژنوساید فرهنگی در بلخ

۱۴۰۱/۱۲/۱۷ 15:50 بدون دیدگاه

در آستانه‌ی فرارسیدن نوروز قرار داریم. سال‌های قبل وقتی بیست روز به نوروز باقی می‌ماند، جوانان ما از هر گوشه‌ی کشور با دوستان خود برای اشتراک در مراسم جشن نوروز و میله‌ی گل سرخ همآهنگی می‌کردند و آمادگی می‌گرفتند. یکی دو روز مانده به نوروز، شهر مزار شریف از هجوم زایران شلوغ می‌شد و هر خانواده حتما مهمانی از ولایات می‌داشت. مهمانان روزها برای تماشای گلِ لاله به دشت‌ شادیان می‌رفتند و از طبیعت زیبا و سرسبز آن لذت می‌بردند. یکی از چیزهایی که در بیست سال گذشته به جذابیت شهر مزار شریف افزوده بود، برخی نمادهای فرهنگی آن

جنبش طالبان و نظریه عصبیت ابن خلدون

۱۴۰۱/۱۲/۱۷ 14:00 بدون دیدگاه

ابن خلدون یکی از برجسته‌ترین دانشمندان شرق، در جایی ظهور و سقوط تمدن‌های بشری را بر اساس مفهوم عصبیت تحلیل می‌کند و آن را عامل اصلی بسیج قوا و تشکیل دولت‌ها در جامعه قبیله‌ای می‌داند. بر بنیاد نظریه عصبیت ابن خلدون تشکیل دولت فقط بر اساس پیوندها خونی/ژنیتکی امکان پذیر و شدنی است. کسانی می‌توانند بر صاحبان عصبیت حکومت کنند که از جنس و نسب آنها باشند (۱). بنابراین، در جامعه قبیله‌ای اگر افراد یا گروه‌ها خارج از خیمه‌ها و خیرگاه‌های قبیله‌ای به حکومت برسند، مورد قبول قبیله هرگز بوده نمی‌تواند. جایگاه پشتون‌ها و به ویژه طالبان در

زنان افغانستان؛ قهرمانان مبارزه با ترس و پاسداری از خیابان

۱۴۰۱/۱۲/۱۷ 12:17 بدون دیدگاه

پس از به قدرت رسیدنِ طالبان در افغانستان یکی از اقشاری که بیش‌تر از همه آسیب دیده، بانوان افغانستان است. گروه طالبان از روزی که به قدرت رسیده‌‌اند تا به امروز نزدیک به بیست فرمان سخت‌گیرانه علیه زنان صادر کرده‌اند که منتج به محرومیت این قشر از ابتدایی‌ترین حقوق طبیعی و بشری شان گردیده و باعث استقرار آپارتاید جنسیتی در کشور شده است. تا پیش از تسلطِ مجدد طالبان بر کابل، دوباور واهی در میان مردم وجود داشت که بر اساس آن تصور می‌کردند که دستاوردهای زنان کشور برگشت‌ناپذیر بوده و افغانستان هرگز به عقب برنخواهد گشت. یکی از

طالبان؛ تقدم عنعنه بر مذهب

۱۴۰۱/۱۲/۱۶ 10:55 بدون دیدگاه

امروز ۱۵ حوت، روز آغاز سال تحصیلی جدید در دانشگاه‌های کشور است. طالبان با اعلامیه‌ای از دانشجویان پسر خواسته‌اند که در کلاس‌های درس خود حاضر شوند اما از دختران نه. در ختم سال تحصیلی ۱۴۰۱ ملاهبت‌الله فرمانی صادر کرد که بر بنیاد آن دروازه دانشگاه‌ها به روی دانش‌جویان دختر تا به امر ثانی بسته اعلام شد؛ امری که هنوز صادر نشده و معلوم نیست که هرگز صادر خواهد شد یا خیر. طالبان را جهان به عنوان یک گروه اسلام‌گرا می‌شناسند. به همین دلیل هر آن ناروایی را که این گروه مرتکب شوند، دیگران به اسم اسلام می‌نویسند. اما اگر

مدارس دینی دیوبندی، پدرسالاری و آموزش اطاعت

۱۴۰۱/۱۲/۱۵ 14:15 بدون دیدگاه

دو دهه پیش در دور اول طالبان، هنگامی که در مدرسه قطب‌المدارس ولایت بغلان درس می‌خواندم، یکی از نزدیک‌ترین بسته‌گانم به من توصیه کرد که این مدرسه را ترک گفته و برای ادامه تحصیل نزد ملای دهکده‌مان که از قضا مدرس زبردستی بود، برگردم. استدلال او این بود که مدارس دینی طالبان، محل شست‌وشوی مغزی دانش‌آموزان است و طلبه‌ها را جنگ‌جو و شورشی بار می‌آورد. پرسشی را که من می‌خواهم این‌جا مطرح کنم این است که آیا مدارس دینی دیوبندی واقعا محل شستشوی مغزی است و این اتفاق چگونه رخ می‌دهد؟ اقتـدار پدرسالارانه شست‌وشوی مغزی در مدارس

قبایلِ پشتون و مرکزگریزی

۱۴۰۱/۱۲/۱۵ 10:41 بدون دیدگاه

چند روز پیش در توییتر اسپیسی برگزار شد که در آن شماری از نخبگان در باره «امکان‌سنجی فدرالیسم در افغانستان» صحبت می‌کردند. یکی از کسانی که در این گفتگو با نظام فدرال مخالفت و از یک دولتِ مرکزی قومی و نظامِ متمرکز دفاع می‌کرد، آقای اسماعیل یون بود. یون استاد پشتون‌تبار دانشگاه کابُل است که متهم به نفرت‌پراکنی قومی نیز می‌باشد. وقتی بحث «نوعِ نظام در افغانستان» مطرح می‌شود نخبگانِ پشتون‌تبار کشور همیشه از نظامِ مرکزی قوی و نظامِ متمرکز دفاع می‌کنند، اما این را نمی‌سنجند که آیا واقعاَ تشکیل یک دولتِ مرکزی قوی و نظام متمرکز در

اسکان تی تی پی و دعوای اقلیت و اکثریت در افغانستان

۱۴۰۱/۱۲/۱۴ 11:54 بدون دیدگاه

اکسپرس تریبون به نقل از منابع خود نوشته است که طالبان در دیدار با مقامات پاکستانی طرحی را پیشنهاد کرده‌اند که براساس آن اعضای تحریک طالبان پاکستان خلع سلاح و در نقاط مرزی افغانستان اسکان داده خواهد شد اما به شرطی که اسلام‌آباد هزینه این طرح‌ را بپردازد‌. این طرح هنوز از سوی مقامات پاکستانی پذیرفته نشده است. اشکالِ عمده‌ی این طرح این است که شاید بتواند آتش منازعه را در پاکستان خاموش کند، اما آتش نزاع‌های قومی و بی‌اعتمادی ملی را در افغانستان افزایش خواهد داد. زیرا افغانستان یک کشوری است چند قومی. در این سرزمین بیش‌تر از

«نوروز» فصل نوگرایی و تحجرستیزی (۱)

۱۴۰۱/۱۲/۱۴ 10:51 بدون دیدگاه

نوروز یا روز آغاز سال جدید یکی از اعیاد بزرگ مردم افغانستان به ویژه ساکنان فارسی زبان‌ها می‌باشد. بنابر گواهی تاریخ، هزاران سال پیش، ساکنان سرزمین آریانا (ایران، افغانستان و تاجیکستان) روز اول سال و آغاز بهار را با برگزاری مراسم ویژه و توأم با سرور و شادمانی جشن می‌گرفتند وشادمانی در این روز را به فال نیک گرفته و به برکت فیوضات آن، سالی را که پیش رو داشتند، نیک بخت می‌پنداشتند. بعضی از پژوهشگران تاریخ، ریشه تاریخی این سنت بزرگ را به جمشید، شهریار بزرگ سلسله پیشدادیان در تاریخ کهن آریانا نسبت داده

بودا و تروریست: نشانه‌های تغییر یک هراسن‌افگن

۱۴۰۱/۱۲/۱۳ 15:57 بدون دیدگاه

چند روز پیش وقتی به کتاب‌فروشی‌های خیابان انقلاب سر زدم، ناگهان نگاهم به کتابی افتاد که عنوانش بود: «بودا و تروریست: کتاب فلسفی در‌باره خودشناسی، پیوندهای انسانی و خشونت» اثر ساتیش کمار. از افغانستان باشی و نگاهت به چنین عنوانی بیفتد، بعید است که نخری. رفتم کتاب را برداشتم تا ببینم چه درسی از بودا، آن مرد رهیده و روشنی‌یافته، در مبارزه با تروریسم می‌توان آموخت؟ آیا راهی هست که تروریستان را رام کرد و از جانی به خشونت‌پرهیز تغییر داد؟ با چنین پرسش‌هایی، به سراغ کتاب رفتم. ساتیش کُمار، نویسنده هندی، در این کتاب داستان مواجهه بودا با

نیاز جامعه پشتونی کشور به عبور از «گفتمانِ بقا» به گفتمان «ابراز وجود»

۱۴۰۱/۱۲/۱۳ 11:01 بدون دیدگاه

دیروز مصاحبه‌ای از خانم شاپیری «نغمه» آوازخوان معروف و محبوبِ پشتون‌تبارِ افغانستان را شنیدم که به نحوی به از انحصار قدرت به دست طالبان دفاع کرده و با این‌که هنوز هیچ سرشماری دقیقی از جمعیت افغانستان در دسترس نیست مردم ما را به اقلیت و اکثریت تقسیم نموده و حق‌خواهی اقلیت‌ها را عامل بی‌ثباتی کشور می‌خواند. سخنانِ او به این دلیل برایم تاسف‌برانگیز بود که من تا هنوز او را یکی از تجددخواهان می‌دانستم. واقعیت این است که وقتی شما به یک و نیم صدسالِ پسین تاریخِ معاصر کشور نگاه کنید، می‌بینید که یک گرایش قوی تجددخواهی در میانِ

از ژرف‌گفتگویی پدرام تا بی‌عدالتی معرفتی یون

۱۴۰۱/۱۲/۱۱ 13:39 بدون دیدگاه

امشب فایل صوتی مباحثه‌ی آقایان عبداللطیف پدرام، اسماعیل یون و کمال ناصر اصولی را شنیدم که در در توییتر در باره‌ی «امکان‌سنجی فدرالیسم در افغانستان» برگزار شده بود. از میان این دو تن آقای پدرام طرفدار فدرالیزه‌شدن افغانستان بود و آقایان یون و اصولی با آن مخالفت می‌کردند. این‌که فدرالیسم نظامِ مناسب برای افغانستان است یا خیر، مبحث دیگری است که همه روزه شماری در باره‌ی آن می‌نویسند، اما آن‌چه را که من می‌خواهم در این‌جا روی آن تاکید کنم چگونگی یک بحثِ مفید و مستدل است. یک مباحثه مفید و مستدل، بحثی است که در آن گفتگوی ژرف

افغانستان؛ کلکسیونی از انواع تبعیض

۱۴۰۱/۱۲/۱۱ 11:16 بدون دیدگاه

دیروز یکم مارچ، روز جهانی بدونِ تبعیض بود. سازمان ملل نخستین بار در سال ۲۰۱۴ از این روز به عنوان «روز جهانی بدون تبعیض» بزرگداشت کرد. هدف سازمان ملل از نام گذاری این روز به این اسم، مبارزه برای ارتقای برابری در برابرِ قانون و رفع هرگونه تبعیض نژادی خوانده شده است. در «روزِ جهانی بدون تبعیض» جا دارد یادی کنیم از سرزمینی که می‌توان آن را «کلکسیونی از انواع تبعیض‌های شناخته‌شده در جهان» نامید. این سرزمین، کشورِ خداداد افغانستان است که در آن انواع تبعیض‌های ملی، مذهبی، زبانی، طبقاتی و جنسیتی وجود دارد. اگر دانشمندان از هندوستان به

در خدمت و خیانت به تاجیکان

۱۴۰۱/۱۲/۱۰ 13:34 بدون دیدگاه

به دنبالِ تقرر سرپرست طالبانی برای سفارتِ افغانستان در تهران، تلویزیون افغانستان انترنشنال یک فایل صوتیِ منسوب به شهید احمدشاه مسعود را منتشر کرد که در آن حرف‌های گلایه‌آمیزی در باره جمهوری اسلامی ایران گفته شده است. از مسوولان افغانستان انترنشنال نباید گلایه کرد که معلوم‌الحال‌اند، اما نیاز است دانسته شود که چه کسی این فایل صوتی را پس از دودهه در اختیارِ آن رسانه قرار داده است. زیرا انتشار این فایل صوتی در روزگاری که تاجیکان در افغانستان در معرض نسل‌کُشی، تبعید و کوچ اجباری قرار داشته و هیچ حامی بیرونی هم ندارند، خیانت به این قوم است.

تاجیک‌ستیزی و پیامدهای آن برای جبهه عدالت‌خواهی

۱۴۰۱/۱۲/۰۹ 14:55 بدون دیدگاه

پس از به قدرت‌رسیدن طالبان یکی از اقوامی که از صحنه‌ی قدرت در افغانستان حذف شده، تاجیکان کشور است. همزمانِ با حذف تاجیکان از قدرت برخی حلقات پیوسته و به مناسبت‌های مختلف علیه این قوم نفرت‌پراکنی می‌کنند. در تازه‌ترین مورد، پس از آن‌که دیپلمات‌های سفارت افغانستان به صورتِ دسته‌جمعی از وظایف خود کنار رفتند، این حلقه اظهار خوش‌حالی کردند و گفتند که خوب شد سفارت از تاجیکان پاک‌سازی شد. این در حالی است که در این سفارت در دوره‌ی جمهوریت از سفیر اصلی و سفیر سیار شروع تا سکرترها و مسوولان بسیاری‌ها از پست‌های دیگر نبودند و هم‌چنان

امام حسین (ع)؛ محور وحدت و الگوی شیعه و سنی در افغانستان

۱۴۰۱/۱۲/۰۸ 14:54 بدون دیدگاه

در هفته گذشته و جاری، اعیاد شعبانیه (ولادت امام حسین، ابوالفضل‌العباس و امام سجاد) سرداران قیام کربلا می‌باشد. افغانستان به تسامح و تساهل مذهبی و دینی معروف همیشه معروف بوده است. در میان تمامی کشورهای مسلمان، وحدت شیعه و سنی افغانستان در طول دورهای تاریخی مخصوصا در سال‌های اخیر واقعا قابل تحسین بوده است. این رویکرد اخوت محور بر می‌گردد به شخصیت و قیام امام حسین ع که این امر را در جامعه افغانستان ایجاد و تقویت کرده است. البته نقش برادران اهل سنت بویژه تاجکان افغانستان در امر وحدت شیعه و سنی خیلی‌ها برجسته است. تاجکان افغانستان با

وزیر مبارزه با تحصیلات عالی

۱۴۰۱/۱۲/۰۸ 11:26 بدون دیدگاه

هر وقتی کاربران شبکه‌های اجتماعی از شیخ محمد ندا ندیم نام می‌برند او را «وزیر مبارزه با تحصیلاتِ عالی» می‌خوانند نه «وزیر تحصیلات عالی». آن‌چه باعث شده است تا کاربران شبکه‌های اجتماعی آقای ندیم را به چنین نامی بخوانند، اقدامات ضددانشگاهی او از زمان تصدی کُرسی وزارت تحصیلات عالی است. در تازه‌ترین مورد آقای ندیم در صفحه‌ی توییتر خود نوشته است که کسی تفکُر امارتی نداشته باشد در تحصیلاتِ عالی جای ندارد. یک مشکل عمده‌ی آقای مبارزه با تحصیلاتِ عالی و هم‌گنانش این است که تاریخ نخوانده و شاید هیچ گاهی یک روزنامه را نیز ورق نزده باشند. اگر

تعطیلی تفکر(۲)؛ مدارس‌ دینی دیوبندی و فرهنگ حاشیه‌خوانی

۱۴۰۱/۱۲/۰۷ 11:05 بدون دیدگاه

یکی دیگر از عمده‌ترین نشانه‌های تعطیلی تفکر در مدارس دیوبندی، فرهنگ حاشیه‌خوانی و حاشیه‌نویسی است. در مدارس دینی دیوبندی به جای این‌که شما تفکرِ نقاد را بیاموزید، عمر تان در خواندنِ حواشی و شروحاتی که گذشتگان بالای کتاب‌ها نوشته‌اند صرف می‌گردد. فرهنگ حاشیه‌خوانی آن قدری که در مدارس دینی دیوبندی رایج است در جای دیگری نیست. علتش نیز این است که آموزش‌های دینی هنگامی به‌صورت سازمان‌یافته در هند آغاز شد که مراحل اولیه شکل‌گیری علوم مختلف در جهان اسلام دیگر اساساً به سر رسیده و به نوعی ایستایی و تصلب انجامیده بود و دورۀ جزم‌گرایی، قطعیت، تحشیه‌نویسی و

تعطیلی تفکر؛ مدارس دیوبندی و مقاطعه با معارف عصری بشری

۱۴۰۱/۱۲/۰۶ 10:41 بدون دیدگاه

از هنگامی که طالبان در ۱۵ اگوستِ سالِ ۲۰۲۱ به قدرت رسیده است، شماری از علمای جهان اسلام از جمله شیخ ازهر مخالفتِ خود را با برخی از سیاست‌های این گروه اعلام کرده‌اند. یکی از سیاست‌های این گروه که بیش‌تر از همه با مخالفت علما مواجه گردیده است، بستنِ در مکاتب دخترانه و منع آموزش زنان است. در حالی که علمای جهان پیوسته از این گروه می‌خواهد که در سیاست‌های سخت‌گیرانه‌ی خود نسبت به زنان تجدید نظر کنند، اما طالبان پیهم فرمان‌های سخت‌گیرانه‌تر صادر می‌کنند و به فتاوای آن‌ها گوش نمی‌سپارند. به نظر می‌رسد که میان علمای طالبان