هویت

قبایلِ پشتون و مرکزگریزی

۱۴۰۱/۱۲/۱۵ 10:41 بدون دیدگاه

چند روز پیش در توییتر اسپیسی برگزار شد که در آن شماری از نخبگان در باره «امکان‌سنجی فدرالیسم در افغانستان» صحبت می‌کردند. یکی از کسانی که در این گفتگو با نظام فدرال مخالفت و از یک دولتِ مرکزی قومی و نظامِ متمرکز دفاع می‌کرد، آقای اسماعیل یون بود. یون استاد پشتون‌تبار دانشگاه کابُل است که متهم به نفرت‌پراکنی قومی نیز می‌باشد. وقتی بحث «نوعِ نظام در افغانستان» مطرح می‌شود نخبگانِ پشتون‌تبار کشور همیشه از نظامِ مرکزی قوی و نظامِ متمرکز دفاع می‌کنند، اما این را نمی‌سنجند که آیا واقعاَ تشکیل یک دولتِ مرکزی قوی و نظام متمرکز در

اسکان تی تی پی و دعوای اقلیت و اکثریت در افغانستان

۱۴۰۱/۱۲/۱۴ 11:54 بدون دیدگاه

اکسپرس تریبون به نقل از منابع خود نوشته است که طالبان در دیدار با مقامات پاکستانی طرحی را پیشنهاد کرده‌اند که براساس آن اعضای تحریک طالبان پاکستان خلع سلاح و در نقاط مرزی افغانستان اسکان داده خواهد شد اما به شرطی که اسلام‌آباد هزینه این طرح‌ را بپردازد‌. این طرح هنوز از سوی مقامات پاکستانی پذیرفته نشده است. اشکالِ عمده‌ی این طرح این است که شاید بتواند آتش منازعه را در پاکستان خاموش کند، اما آتش نزاع‌های قومی و بی‌اعتمادی ملی را در افغانستان افزایش خواهد داد. زیرا افغانستان یک کشوری است چند قومی. در این سرزمین بیش‌تر از

«نوروز» فصل نوگرایی و تحجرستیزی (۱)

۱۴۰۱/۱۲/۱۴ 10:51 بدون دیدگاه

نوروز یا روز آغاز سال جدید یکی از اعیاد بزرگ مردم افغانستان به ویژه ساکنان فارسی زبان‌ها می‌باشد. بنابر گواهی تاریخ، هزاران سال پیش، ساکنان سرزمین آریانا (ایران، افغانستان و تاجیکستان) روز اول سال و آغاز بهار را با برگزاری مراسم ویژه و توأم با سرور و شادمانی جشن می‌گرفتند وشادمانی در این روز را به فال نیک گرفته و به برکت فیوضات آن، سالی را که پیش رو داشتند، نیک بخت می‌پنداشتند. بعضی از پژوهشگران تاریخ، ریشه تاریخی این سنت بزرگ را به جمشید، شهریار بزرگ سلسله پیشدادیان در تاریخ کهن آریانا نسبت داده

بودا و تروریست: نشانه‌های تغییر یک هراسن‌افگن

۱۴۰۱/۱۲/۱۳ 15:57 بدون دیدگاه

چند روز پیش وقتی به کتاب‌فروشی‌های خیابان انقلاب سر زدم، ناگهان نگاهم به کتابی افتاد که عنوانش بود: «بودا و تروریست: کتاب فلسفی در‌باره خودشناسی، پیوندهای انسانی و خشونت» اثر ساتیش کمار. از افغانستان باشی و نگاهت به چنین عنوانی بیفتد، بعید است که نخری. رفتم کتاب را برداشتم تا ببینم چه درسی از بودا، آن مرد رهیده و روشنی‌یافته، در مبارزه با تروریسم می‌توان آموخت؟ آیا راهی هست که تروریستان را رام کرد و از جانی به خشونت‌پرهیز تغییر داد؟ با چنین پرسش‌هایی، به سراغ کتاب رفتم. ساتیش کُمار، نویسنده هندی، در این کتاب داستان مواجهه بودا با

نیاز جامعه پشتونی کشور به عبور از «گفتمانِ بقا» به گفتمان «ابراز وجود»

۱۴۰۱/۱۲/۱۳ 11:01 بدون دیدگاه

دیروز مصاحبه‌ای از خانم شاپیری «نغمه» آوازخوان معروف و محبوبِ پشتون‌تبارِ افغانستان را شنیدم که به نحوی به از انحصار قدرت به دست طالبان دفاع کرده و با این‌که هنوز هیچ سرشماری دقیقی از جمعیت افغانستان در دسترس نیست مردم ما را به اقلیت و اکثریت تقسیم نموده و حق‌خواهی اقلیت‌ها را عامل بی‌ثباتی کشور می‌خواند. سخنانِ او به این دلیل برایم تاسف‌برانگیز بود که من تا هنوز او را یکی از تجددخواهان می‌دانستم. واقعیت این است که وقتی شما به یک و نیم صدسالِ پسین تاریخِ معاصر کشور نگاه کنید، می‌بینید که یک گرایش قوی تجددخواهی در میانِ

از ژرف‌گفتگویی پدرام تا بی‌عدالتی معرفتی یون

۱۴۰۱/۱۲/۱۱ 13:39 بدون دیدگاه

امشب فایل صوتی مباحثه‌ی آقایان عبداللطیف پدرام، اسماعیل یون و کمال ناصر اصولی را شنیدم که در در توییتر در باره‌ی «امکان‌سنجی فدرالیسم در افغانستان» برگزار شده بود. از میان این دو تن آقای پدرام طرفدار فدرالیزه‌شدن افغانستان بود و آقایان یون و اصولی با آن مخالفت می‌کردند. این‌که فدرالیسم نظامِ مناسب برای افغانستان است یا خیر، مبحث دیگری است که همه روزه شماری در باره‌ی آن می‌نویسند، اما آن‌چه را که من می‌خواهم در این‌جا روی آن تاکید کنم چگونگی یک بحثِ مفید و مستدل است. یک مباحثه مفید و مستدل، بحثی است که در آن گفتگوی ژرف

افغانستان؛ کلکسیونی از انواع تبعیض

۱۴۰۱/۱۲/۱۱ 11:16 بدون دیدگاه

دیروز یکم مارچ، روز جهانی بدونِ تبعیض بود. سازمان ملل نخستین بار در سال ۲۰۱۴ از این روز به عنوان «روز جهانی بدون تبعیض» بزرگداشت کرد. هدف سازمان ملل از نام گذاری این روز به این اسم، مبارزه برای ارتقای برابری در برابرِ قانون و رفع هرگونه تبعیض نژادی خوانده شده است. در «روزِ جهانی بدون تبعیض» جا دارد یادی کنیم از سرزمینی که می‌توان آن را «کلکسیونی از انواع تبعیض‌های شناخته‌شده در جهان» نامید. این سرزمین، کشورِ خداداد افغانستان است که در آن انواع تبعیض‌های ملی، مذهبی، زبانی، طبقاتی و جنسیتی وجود دارد. اگر دانشمندان از هندوستان به

در خدمت و خیانت به تاجیکان

۱۴۰۱/۱۲/۱۰ 13:34 بدون دیدگاه

به دنبالِ تقرر سرپرست طالبانی برای سفارتِ افغانستان در تهران، تلویزیون افغانستان انترنشنال یک فایل صوتیِ منسوب به شهید احمدشاه مسعود را منتشر کرد که در آن حرف‌های گلایه‌آمیزی در باره جمهوری اسلامی ایران گفته شده است. از مسوولان افغانستان انترنشنال نباید گلایه کرد که معلوم‌الحال‌اند، اما نیاز است دانسته شود که چه کسی این فایل صوتی را پس از دودهه در اختیارِ آن رسانه قرار داده است. زیرا انتشار این فایل صوتی در روزگاری که تاجیکان در افغانستان در معرض نسل‌کُشی، تبعید و کوچ اجباری قرار داشته و هیچ حامی بیرونی هم ندارند، خیانت به این قوم است.

تاجیک‌ستیزی و پیامدهای آن برای جبهه عدالت‌خواهی

۱۴۰۱/۱۲/۰۹ 14:55 بدون دیدگاه

پس از به قدرت‌رسیدن طالبان یکی از اقوامی که از صحنه‌ی قدرت در افغانستان حذف شده، تاجیکان کشور است. همزمانِ با حذف تاجیکان از قدرت برخی حلقات پیوسته و به مناسبت‌های مختلف علیه این قوم نفرت‌پراکنی می‌کنند. در تازه‌ترین مورد، پس از آن‌که دیپلمات‌های سفارت افغانستان به صورتِ دسته‌جمعی از وظایف خود کنار رفتند، این حلقه اظهار خوش‌حالی کردند و گفتند که خوب شد سفارت از تاجیکان پاک‌سازی شد. این در حالی است که در این سفارت در دوره‌ی جمهوریت از سفیر اصلی و سفیر سیار شروع تا سکرترها و مسوولان بسیاری‌ها از پست‌های دیگر نبودند و هم‌چنان

امام حسین (ع)؛ محور وحدت و الگوی شیعه و سنی در افغانستان

۱۴۰۱/۱۲/۰۸ 14:54 بدون دیدگاه

در هفته گذشته و جاری، اعیاد شعبانیه (ولادت امام حسین، ابوالفضل‌العباس و امام سجاد) سرداران قیام کربلا می‌باشد. افغانستان به تسامح و تساهل مذهبی و دینی معروف همیشه معروف بوده است. در میان تمامی کشورهای مسلمان، وحدت شیعه و سنی افغانستان در طول دورهای تاریخی مخصوصا در سال‌های اخیر واقعا قابل تحسین بوده است. این رویکرد اخوت محور بر می‌گردد به شخصیت و قیام امام حسین ع که این امر را در جامعه افغانستان ایجاد و تقویت کرده است. البته نقش برادران اهل سنت بویژه تاجکان افغانستان در امر وحدت شیعه و سنی خیلی‌ها برجسته است. تاجکان افغانستان با

وزیر مبارزه با تحصیلات عالی

۱۴۰۱/۱۲/۰۸ 11:26 بدون دیدگاه

هر وقتی کاربران شبکه‌های اجتماعی از شیخ محمد ندا ندیم نام می‌برند او را «وزیر مبارزه با تحصیلاتِ عالی» می‌خوانند نه «وزیر تحصیلات عالی». آن‌چه باعث شده است تا کاربران شبکه‌های اجتماعی آقای ندیم را به چنین نامی بخوانند، اقدامات ضددانشگاهی او از زمان تصدی کُرسی وزارت تحصیلات عالی است. در تازه‌ترین مورد آقای ندیم در صفحه‌ی توییتر خود نوشته است که کسی تفکُر امارتی نداشته باشد در تحصیلاتِ عالی جای ندارد. یک مشکل عمده‌ی آقای مبارزه با تحصیلاتِ عالی و هم‌گنانش این است که تاریخ نخوانده و شاید هیچ گاهی یک روزنامه را نیز ورق نزده باشند. اگر

تعطیلی تفکر(۲)؛ مدارس‌ دینی دیوبندی و فرهنگ حاشیه‌خوانی

۱۴۰۱/۱۲/۰۷ 11:05 بدون دیدگاه

یکی دیگر از عمده‌ترین نشانه‌های تعطیلی تفکر در مدارس دیوبندی، فرهنگ حاشیه‌خوانی و حاشیه‌نویسی است. در مدارس دینی دیوبندی به جای این‌که شما تفکرِ نقاد را بیاموزید، عمر تان در خواندنِ حواشی و شروحاتی که گذشتگان بالای کتاب‌ها نوشته‌اند صرف می‌گردد. فرهنگ حاشیه‌خوانی آن قدری که در مدارس دینی دیوبندی رایج است در جای دیگری نیست. علتش نیز این است که آموزش‌های دینی هنگامی به‌صورت سازمان‌یافته در هند آغاز شد که مراحل اولیه شکل‌گیری علوم مختلف در جهان اسلام دیگر اساساً به سر رسیده و به نوعی ایستایی و تصلب انجامیده بود و دورۀ جزم‌گرایی، قطعیت، تحشیه‌نویسی و

تعطیلی تفکر؛ مدارس دیوبندی و مقاطعه با معارف عصری بشری

۱۴۰۱/۱۲/۰۶ 10:41 بدون دیدگاه

از هنگامی که طالبان در ۱۵ اگوستِ سالِ ۲۰۲۱ به قدرت رسیده است، شماری از علمای جهان اسلام از جمله شیخ ازهر مخالفتِ خود را با برخی از سیاست‌های این گروه اعلام کرده‌اند. یکی از سیاست‌های این گروه که بیش‌تر از همه با مخالفت علما مواجه گردیده است، بستنِ در مکاتب دخترانه و منع آموزش زنان است. در حالی که علمای جهان پیوسته از این گروه می‌خواهد که در سیاست‌های سخت‌گیرانه‌ی خود نسبت به زنان تجدید نظر کنند، اما طالبان پیهم فرمان‌های سخت‌گیرانه‌تر صادر می‌کنند و به فتاوای آن‌ها گوش نمی‌سپارند. به نظر می‌رسد که میان علمای طالبان

کلاب هاوس در افغانستان؛ بیگانه‌هراسی و اتاق‌های پژواکی

۱۴۰۱/۱۲/۰۴ 16:34 بدون دیدگاه

سال گذشته من نیز یکی از کاربرانِ دایمی کلاب هاوس بودم. در حالی که کلاب‌هاوس یکی از شبکه‌های اجتماعی محبوب در افغانستان است و مخاطبان بسیاری دارد، من اما امسال از آن‌جا کوچ کرده‌ام و حتا ماهی یکبار نیز به اتاق‌های گفتگویش سر نمی‌زنم. شاید بپرسید که چرا؟ علتش «بیگانه‌هراسی» شدیدی است که در اتاق‌های کلاب‌هاوس متعلق به کاربران افغانستان بیداد می‌کند. در روزگار جنگ‌های تنظیمی در افغانستان هر منطقه‌ی کشور به یک حزب و تنظیم تعلق داشت و سفرکردن از یک منطقه به منطقه‌ی دیگر به شدت خطر کمین‌خوردن، مواجهه با قطاع‌الطریق و دزدان، روی ماین پاگذاشتن و

داوود عرفان: عدالت مفهوم مرکزی مکتب سیاسی هرات است.

۱۴۰۱/۱۲/۰۴ 11:53 بدون دیدگاه

روایت: یکی از نخبگان افغانستان که در حال حاضر در شهر مشهد مرکز استان خراسان رضوی ایران زندگی می‌کند، دکتر داوود عرفان است. آقای عرفان در افغانستان استاد دانشگاه بود و سپس برای اخذ مدرک دکترا شامل دانشگاه فردوسی شد. چند روز پیش آقای عرفان از رساله‌ی دکترای خود که زیر عنوان «عناصر هویت‌بخش اندیشه سیاسی هرات» نوشته است، موفقانه دفاع کرد. هرات در گذشته یکی از مراکز مهم مدنیت منطقه بوده است. وقتی شنیدیم که رساله‌ی دکترای او در این زمینه است، گفتیم چه بهتر که برای مخاطبان ما از «اندیشه سیاسی هرات» روایت کند.برایش پیام دادیم،

قیام سوم حوت؛ روز عبرت برای اشغال‌گران داخلی و خارجی

۱۴۰۱/۱۲/۰۳ 12:10 بدون دیدگاه

قیام سوم حوت/ اسفند مردم (چنداول کابل) که در شب و روز سوم حوت سال ۱۳۵۸ اتفاق افتاد، به نام شب (الله اکبر) شناخته می‌شود. این قیام مردم کابل برای «نه» گفتن به حاکمیت خودکامه‌ی حزب دمکراتیک خلق در زمان ریاست ببرک کارمل، اتفاق افتاد. قیام سوم حوت ۵۸ دقیقا روز پس از ورود نظامیان شوروی سابق به خاک افغانستان انجام شد. علت قیام سوم حوت به خاطر رهایی افغانستان از «اشغال» شوروی و رفع سرکوب‌ها بود. این قیام نخست در شب سوم حوت از سوی مردم چنداول با روشن‌کردن آتش و نعره الله اکبر از بام‌

حاکمیت تک‌مذهبی در جامعه چندپاره افغانستان

۱۴۰۱/۱۱/۳۰ 15:41 بدون دیدگاه

مذهب حنفی خراسانی یکی از مهم‌ترین گرایشات مذهبی معتدل، عقل‌گرا و میانه رو در افغانستان بوده و این گرایش به عنوان بزرگ‌ترین و اعتدال‌گرا ترین مذهب در میان جامعه سنی حنفی افغانستان به شمار می‌رود. در کنار آن مذهب تشیع نیز به عنوان یک گرایش معتدل مذهبی پیروان خود را در میان اقوام هزاره و اسماعلیه و قزلباش افغانستان دارد و این دو گرایش به عنوان فرقه‌های مهم‌ اسلامی افغانستان محسوب می‌شود. در حالی که از گذشته‌های دور میان پیروان این دومذهب در افغانستان همزیستی مسالمت‌آمیز وجود داشت، اما با ظهور طالبان و تسلط بار اول شان بر کابل

لیبرالیسم و نارضایتی‌های آن

۱۴۰۱/۱۱/۳۰ 14:08 بدون دیدگاه

بسیاری از ما با نام و شماری از آثار فرانسیس فوکویاما، متفکر و نظریه‌پرداز آمریکایی ژاپنی‌تبار، آشناییم. در سال ۱۹۸۹، دقیقا زمانی که جنگ سرد میان ایالات متحدة آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی داشت پایان می‌یافت، او نظریه‌ای را مطرح کرد که از آن در ادبیات سیاسی به نام نظریه‌ی «پایان تاریخ» یادآوری می‌گردد. او این نظریه را در چارچوب یک مقاله و سپس در سال ۱۹۹۲ در قالب کتابی به نام «پایان تاریخ و آخرین انسان» منتشر کرد. فوکویاما در کتاب «پایان تاریخ و آخرین انسان»، لیبرال دموکراسی را بهترین نظام توصیف کرده و آخرین نقطه‌ی تکامل

فقر تفکر جمهوری‌خواهی در افغانستان

۱۴۰۱/۱۱/۲۶ 15:20 بدون دیدگاه

بیش‌تر از یک و نیم سال از سقوط نظام جمهوری در افغانستان می‌گذرد؛ نظامی که سنگ‌تهدابش در کنفرانس بن گذاشته شد و تا ۱۵ اگوست سال ۲۰۲۱ ادامه یافت. یکی از مشکلاتی که نظام جمهوری در افغانستان با آن دست و پنجه نرم می‌کرد، فقر تیوریک تفکر جمهوری‌خواهی در کشور بود. تا پیش از آغاز مذاکرات دوحه میان آمریکا و طالبان، سران جمهوری اسلامی افغانستان خیلی شعار جمهوریت نمی‌دادند. اما وقتی این مذاکرات آغاز شد، سران حکومت پیشین موضوع تقابل جمهوریت و امارت را مطرح کردند و لاف جمهوری‌خواهی زدند و شعار «جمهوریت» سر دادند. با این‌همه اما دستِ‌کم

جدال کابل و کندهار به کجا منتهی می‌شود؟

۱۴۰۱/۱۱/۲۶ 13:11 بدون دیدگاه

هرچند جدال کابل و کندهار را اگر از زوایه‌ی هستی شناسانه به بررسی گیریم یک جدال جغرافیایی نیست این جدال در واقع منازعه‌ایست ریشه‌دار در دلِ تاریخ پرفراز و نشیب دو صد سال آخر افغانستان میان دو قبیله‌ی‌ از قبایل غلجایی‌ها و درانی‌ها. وقتی بدون حب و بغض تاریخ مناسبات درونی قبایل را مطالعه کنید، دیده می‌شود که در طول تاریخ میان این دو قبیله بر سری حاکمیت و اقتدار و تاج و تخت کشور منازعه و درگیری‌های خونین وجود داشته است. ابعاد و گستردگی منازعه‌ی میان قبایلی در افغانستان خیلی خشونت‌بار است به گونه‌ی که از کور کردن