طالبان پس از به قدرت رسیدن همواره به دو چیز افتخار میکردند: یکی تأمین امنیت و دیگری کاهش فساد در ادارات دولتی افغانستان.
طالبان که خود دلیل اصلی ناامنی در افغانستان بودند مشخص است که پس از به قدرت رسیدن و دسترسیشان به منابع و ثروت، ناامنی کاهش مییابد؛ اما همین مساله هم باگذشت دو سال نشان داد آنطور که مینمایند نیستند. ترورهای هدفمند و حملات انتحاری، دو مساله ای که حکومت قبلی را زمینگیر کرد، حالا دامنگیر طالبان هم است و شعار تأمین امنیت توسط آنها را به چالش کشیده است.
شعار دیگر طالبان کاهش فساد در افغانستان بود؛ اما باگذشت هرروز خلاف این مساله ثابت میشود و نشان میدهد که گسترش فساد در ردههای بالای طالبان، موضوع انکارناپذیر و نگرانکننده برای افغانستان و طالبان است.
در دو سال گذشته گزارشهای متعددی از منابع معتبری چون سازمان ملل متحد، دیدبان شفافیت افغانستان و سیگار (دفتر بازرس ویژه برای بازسازی افغانستان) منتشر شد که نشاندهندهی فساد گسترده در سطوح مختلف حکومت طالبان است.
از سوی دیگر گزارشهای مردمی از تلاش طالبان به گرفتن پول زور از مردم نشاندهندهی علاقهی طالبان به فساد است.
رشوهخواری، اختلاس، سوءاستفاده از قدرت، سو استفاده از گمرکات، پول زور گرفتن از مردم زیر نام مالیات، چور معادن ازجمله موارد مشخص فساد طالبان عنوان شده است.
بهتازگی فارین پالیسی گزارش داده است که بشر نورزی، قاچاقبر بزرگ مواد مخدر پس از آزادی از زندان گوانتانامو با حمایت هبتالله آخندزاده وارد روابط بازرگانی با چین شده است، و قراردادهای مبهمی روی معادن افغانستان با این کشور انعقاد کرده است.
این مجله از آقای نورزی بهعنوان «سلطان مواد مخدر» نامبرده که «امپراتوری هروئین او به جنگ طولانی طالبان در افغانستان کمک مالی کرده است.»
به گفته کارشناسان، شرکت نفت و گاز افغان – چین که اکنون در افغانستان فعالیت میکند با شراکت بشر نورزی و یک شرکت چینی ایجادشده و قراردادهای استخراج معدن را به دست آورده است.
بشر نورزی، از افراد پرنفوذ طالبان در سال ۱۴۰۱ پس از نزدیک به دو دهه زندان با مارک فریکس، مهندس آمریکایی، مبادله و از زندان رها شد. چهرههای پرنفوذ و تأثیرگذار در میان رهبران طالبان و تأمینکننده فعالیتهای تروریستی طالبان در افغانستان بوده است.
این شخص پس از بالا گرفتن اختلاف میان سران طالبان کابل، از زندان آزاد شد و تلاش کرد تنشها میان طالبان را کاهش دهد.
مساله اینجا است که چه چیزی باعث شده تا طالبان برخلاف شعارهای خود به فساد گسترده رو آورند؟
آنچه باعث افزایش فساد در میان طالبان شده است عوامل گوناگونی دارد:
- طالبان پیش از به قدرت رسیدن به فساد آغشته بودند. آنها به رشوهگیری، آدمربایی و زورگیری مشهور بودند و با آن هزینههای فعالیتهای خود را تأمین میکردند.
- رهبران طالبان پس از به قدرت رسیدن، به خریدن خانههای لوکس، ماشینهای لوکس و ازدواجهای مجدد آغاز کردند. مشخص است که این مسایل هزینه دارد و باید از یکجایی تأمین شود.
- افزایش فساد سیاسی، که به باور کارشناسان مادر فساد اداری است، در میان طالبان یکی دیگر از عوامل گسترش فساد است.
- خویشاوند گرایی از مسایل مهم دیگری است که طالبان را به فساد جدی کشانده است. بسیاری از سران طالبان هستند که خودشان برادران و فرزندانشان در ردههای بالای ادارات دولتی کار میکنند. بهطور مثال چند روز قبل خبرهای در شبکههای اجتماعی منتشر شد که نشان میداد شهابالدین دلاور وزیر معادن طالبان، دو پسر و یک برادرش در نهادهای بلند حکومتی وظیفه اجرا میکنند.
- رقابتها و اختلافات میان سران طالبان بحث دیگری است که دلیل گسترش فساد این گروه است. رهبران طالبان هرکدام برای به دست آوردن منابع اقتصادی بیشتر و افزایش نفوسشان باهم رقابت دارند.
اینها و موارد مهم دیگر باعث شده است تا طالبان به فساد گسترده روی آورده و برخلاف آنچه ادعا کردهاند عمل کنند.
گسترش فساد در ردههای بالای طالبان باعث افزایش اختلافات میان آنها، افزایش بیاعتمادی مردم، کاهش کمکهای بینالمللی، بیثباتی و افزایش ناامنی افغانستان شده است.