قرابت شیعه و سنی افغانستان در حبِ مولای متقیان

دسته: تحلیل
نویسنده: تحریریه روایت
1401/11/27
10:47 ق.ظ
بازدید: 11

دیروز اخباری در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های افغانستان منتشر شد دایر بر این‌که طالبان دروازه‌ی یکی از زیارت‌گاه‌های اهلِ تشیع در کابل را بسته‌اند. این زیارت‌گاه، همانِ «زیارت‌گاهِ سخی» واقع در دامنه‌ی کوه تلویزیون است. ماموران وزارت امر بالمعروفِ طالبان برای بستن آن استدلال کرده‌اند که زایران در این‌جا اعمالِ بدعت‌آمیز مانند بوسیدن علَم و امثال آن را مرتکب می‌شده‌اند.

من وقتی دیروز این خبر را در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های افغانستان خواندم، متحیر شدم. زیرا زیارت‌گاه سخی در کابل و روضه مبارک در مزار شریف از نمادهای حبِ حضرت علی و اهل بیت پیامبر در میان مردم افغانستان است.

افغانستان یکی از کشورهایی است که همیشه در همزیستی مسالمت‌آمیز شیعه و سنی در سطح جهان اسلام نمونه و الگو بوده است. شما در هر کشور دیگری جهان اسلام شاهد منازعات خونینِ فرقه‌ای میان شیعه و سنی بوده‌اید، اما در افغانستان کم‌تر. علتِ این امر نیز برمی‌گردد به قرابت‌هایی که میان احناف و اهل تشیع در حبِ حضرت علی کرم‌الله وجهه و اهل بیت پیامبر وجود دارد. عبدالجلیل رازی از متکلمان معروف تایید می‌کند که در میانِ مکاتب اهل سنت حنفیان در حبِ حضرت علی و اهل بیتِ پیامبر بیش‌تر از بقیه به اهل تشیع نزدیک‌اند. او به طور نمونه اشاره می‌کند به محبتِ ویژه‌ی حنفیانِ خراسان، ماوراءالنهر، ترکستان و غزنه به حضرت علی و خانواده‌ی پیامبر. یکی از سلسله‌های شاهیِ که در گسترش حنفیت در بیش‌تر قلمرو جهان اسلام نقش داشت، ترکان سلجوقی بود. آن‌هایی که تاریخ حنفیت را مطالعه کرده‌اند می‌دانند که گسترش حنفیت از ماوراءالنهر تا آناطولی و آسیای صغیر از کارنامه‌های درخشانِ سلجوقیان است. در بابِ محبتِ آن‌ها به حضرت علی و خانواده پیامبر آورده‌اند که سربازان ترک در مراسم‌های عزاداری امام حسین شرکت می‌ورزیدند و حتا در شهرهای کاملا سنی‌مذهب در دوران سلجوقیه این مراسم برگزار می‌شد. حنفیان محبت به حضرت علی و اهل بیت پیامبر را از خود امام ابوحنیفه فراگرفته‌اند. امام اعظم «امام ابوحنیفه» کسی بود که به دلیل محبتش به حضرت علی و اهل بیت پیامبر هیچ گاهی با خلافت‌های اموی و عباسی سازگار نشد و همیشه از شورش‌هایی که به طرفداری از خاندان پیامبر صورت می‌گرفت، حمایت می‌کرد. یکی از نمونه‌های این امر، حمایت او از قیام زید است. در باره امام (رح) گفته‌اند که او در جریان قیام زید بن علی (۱۲۱ – ۱۲۲ ق.) از زید طرفداری کرد و هم‌چنان پیشنهاد هبیره، فرمان‌روای عراق، را که از او خواسته بود منصب نظارت بر بیت‌المال را بپذیرد، رد کرده و ناچار شد کوفه را ترک گفته و به مکه برود. در عصر عباسیان نیز امام (رح) با سفاح و منصور سر سازگاری نشان نداد و در سال ۱۴۵ از جنبش ابراهیم بن عبدالله حمایت کرد. همین مخالفت‌های او با دستگاه عباسی بود که بالآخره از سوی منصور در عراق زندانی شد و پس از اندکی، در سال ۱۵۰ ق. درگذشت. البته مورخان در باره‌ی حمایت‌های امام ابوحنیفه (رح) از شورش‌های ضد اموی در خراسان و ماوراءالنهر نیز سخن گفته‌اند که یک نمونه‌اش وساطت او برای گرفتن امان‌نامه به حارث بن سریج خیلی معروف است.

همچنین بخوانید: نشست «فرمت‌ مسکو»؛ نقدی بر عدم دعوت مخالفان

من دیروز وقتی تاریخچه‌ی ایجاد زیارت‌گاه سخی در کابل را می‌خواندم یکباری دیگر متوجه شدم که چه محبتی در میانِ مردم افغانستان نسبت به حضرت علی و خانواده‌ی پیامبر وجود داشته است. شما وقتی تاریخ‌چه‌ی ایجاد این زیارت‌گاه را بخوانید می‌بینید که نخستین بار سنگ تهداب آن به دستور احمدشاه ابدالی گذاشته شده و بعدها به دستور مادر امان‌الله خان گنبدی بر فرازِ آن ایجاد گردیده است. هم احمدشاه ابدالی و هم مادر امان‌الله خان سنی‌مذهب بودند. افزون بر این، به روضه منسوب به حضرت علی کرم‌الله وجهه در مزار شریف نگاه کنید که در عصر تیموریان هرات و به دستور امیر علی‌شیر نوایی اعمار شد و یکی دیگری از نمادهای محبت مردم ما نسبت به مولای متقیان است. بر فراز دروازه‌ی ورودی آن شعری از مولانا عبدالرحمن جامی حک گردیده است که چه زیبا سروده است:

«گویند که مرتضی علی در نجف است

در بلخ بیا ببین چه بیت‌الشرف است

جامی نه عدن گوی نه بین‌الجبلین

خورشید یکی و نور او هر طرف است».

در باره این زیارت‌گاه باید گفت همه ساله وقتی نوروز فرا می‌رسد مردم از سراسر افغانستان – از کندهار، زابل و خوست و پکتیا شروع تا هرات و کابل شمالی – طی مدت چهل روز برای زیارت به مزار شریف می‌آیند و اظهار ارادت و اخلاص می‌کنند.

القصه این‌که هر عاقلی به این قرابت شیعه و سنی افغانستان در محبت حضرت علی و خانواده‌اش باید به چشم یک سرمایه اجتماعی و فرهنگی بنگرد و تلاش ‌کند آن را تقویت نماید.

این «بدعت‌»خواندن‌ها و «بدعت»‌گفتن‌ها را بس کنید. این گفتمانِ حنفیت نیست، بلکه از سلفیت و وهابیت است. این سلفی‌ها و وهابی‌ها هستند که با اماکن تاریخی و زیارت‌گاه‌ها دشمنی دارند. این داعش بود که کمر به تخریب و انهدام زیارت‌گاه‌ها در خاورمیانه بسته بود. شمایی که ادعای مبارزه با داعش و وهابیت را دارید، نباید در دام افکار تندروانه‌ی آن‌ها بیفتید. خط فاصل حنفیتِ اعتدالی و خردگرا با وهابیت و سلفیت را حفظ کنید. یادمان باشد که هرگونه بی‌پروایی در این زمینه باعث تقویت گفتمان وهابی‌گری و داعشی گردیده و اختلافات فرقه‌ای را در افغانستان تشدید می‌کند. در افغانستان اختلافات قومی، فرهنگی و زبانی زیادی وجود دارد. اگر آن‌ها را به شکل عادلانه‌اش حل نمی‌توانید، اجازه ندهید که درگیری‌های مذهبی نیز بر آن افزود گردد.

همچنین بخوانید: تشکیل مجمع فدرال‌خواهان افغانستان؛ پدرام: تنها جمهوری فدرالیسم می‌تواند سلطه قومی را بشکند

نوشته های مرتبط :