در نوشته‌های قبلی به تاریخچه نوروز در افغانستان و رویکرد اهل سنت به این آیین کهن اشاره کردیم و اینکه این جشن باستانی از گذشته‌های دور در افغانستان برگزار می‌گردیده و همچنین اکثریت علمای اهل سنت و مذهب حنفی، فتوای دال بر تحریم نوروز نداده اند.
اما در نوشته فعلی می‌خواهیم دیدگاه مذهب شیعه را در باره نوروز بدانیم.
تعيين موضع اسلام و نحوه ي برخورد دين با عادت ها، آداب، رسوم و فرهنگ ملت‌هاي مختلف جهان از موضوعات مهم اجتماعي و فرهنگي است که در روزگار ما تحقيقي جدّي و همه جانبه را مي‌طلبد.
پرسش اصلی اینکه آيا اسلام اهل تعامل با ملّت ها و تبادل فرهنگ ها و طرفدار سياست درهاي باز و هم گرايي و داد و ستدهاي علمي، فکري، فرهنگي ، هنري و صنعتي با ملّت‌ها و تمدّن‌ها است؟ يا آنکه طرفدار سياست مرزها و درهاي بسته است و با آنچه رنگ و نشان غيرخودي دارد و به ملّت‌هاي غيراسلامي متعلّق است، مخالفت مي‌کند؟
از آن‌جايي که دين اسلام به منزله‌ي آيين آسماني و مکتبي الهي با فطرت و خواسته هاي واقعي و جدّي انسان در همه ي ابعاد منطبق است و تمام برنامه و رسالتش فراهم سازي زمينه ي رشد و تعالي و سعادت و بالندگي همه سويه انسان و جوامع انساني است، قهراً باز و بسته بودن مرزهاي آن بر روي واردات و صادرات در زمينه‌هاي علمي، فکري، فرهنگي، اقتصادي، سياسي و صنعتي بدون لحاظ خصوصيات جغرافيايي، نژادي، قومي و مذهبي و بدون حساسيت به سنّت و يا مدرنيته و بر اساس مصالح و مفاسد و آثار و پي‌آمدها تنظيم و استوار مي شود.
عناصر سازنده و سازگار با نيازهاي بشر مانند طب، هندسه، هيئت، نجوم، فلسفه، صنعت، تکنولوژي، آداب و رسوم جالب و آموزنده که متعلّق به نوع بشر است و نژاد، زبان، آب و خاک و حتي دين و مذهب در آن لحاظ نشده، با فرض آنکه دليل معتبر شرعي بر مخالفت آن نباشد و علی رغم عناوين ثانويه مانند تشبّه و خودباختگي و حقارت در برابر اجانب و دشمنان، مورد تأييد اسلام است؛ خواه ميراث و يادگار روم، يونان و ايران باستان باشد و يا از فرآورده‌ها و توليدات تمدّن جديد غرب و اروپا به شمار آيد.
اسلام نه سنّت شکن و تجدّدزده است و نه متحجّر و مخالف تجدّد و تمدّن؛ دين عقل، منطق، علم، ترقّي، تقدّم و تمدّن است و هرچه را در راستاي تعالي و ترقّي، سعادت و سلامت انسان و جامعه انساني باشد، با سماحت و سهولت به رسميت مي شناسد و با آنچه جمود، جهل، تحجّر، شرک، بت پرستي، خرافه، انحراف، فساد و منکرات است، با کمال صراحت و به دور از هر گونه ملاحظه و مخفي کاري مخالف است.
همين عقلانيت و منطق محوري و فطري بودن دين و احکام ديني و سماحت و سهولت و حکميت حاکم بر احکام شريعت، علي رغم همه ي موانع و کارشکني هاي متجاوزان به حقوق و ناموس و جان ملّت ها عليه اسلام، سبب شده که اسلام در کوتاه ترين زمان با کمترين امکانات در ژرفاي جان ميليون‌ها انسان برخوردار از فطرت سالم انساني نفوذ و تا عمق سرزمين هاي تحت سلطه زورگويان پيش رود و شالوده ي تمدّني نوين و فرهنگي عظيم را در سطح جهان بنا نهد و با ردّ هرگونه تنگ نظري و جمود و جهالت و در هم شکستن حصارهاي موهوم و غيرمنطقي راه تحصيل علم و دانش و هنر و دريافت هنر و تکنيک و فن آوري را از هر کجا و از هر جا و از هر کس بر روي مسلمان باز و هموار سازد. آن گاه با ايجاد روح خودباوري و استقلال و حرّيت و استواري بر مواضع اصولي و شايسته ضمن احترام به آداب و عادت ها و فرهنگ هاي پسنديده ي اقوام و ملّت ها به منزله ي اموري انساني و منطقي به دور از هر گونه التقاط، انحراف و خودکم بيني و خودباختگي فرهنگي، قوّت هاي علمي، فکري فرهنگي و اجتماعي ديگر ملّت ها را مورد توجه قرار داده و در خدمت اين انسانيت به کار گرفته است.
اما راجع به دیدگاه شیعه در زمینه نوروز، حرف و حدیث فراوان است. تعدادی اندکی از علما با بعضی از رسومات نوروز مخالف‌اند؛ ولی در کلیت امر و چکیده مطلب، صحه گذاشتن علمای شیعه بر بزرگداشت نوروز است.
معروف‌ترین روایت درباره نوروز روایت معلی‌بن خنیس از حضرت صادق (ع) است که گفته است: «نوروزی به خدمت حضرتش رسیدم، فرمود: «می‌دانی امروز چه روزی است؟» عرض کردم: «روزی است که ایرانیان آن را بزرگ می‌دارند و در آن برای یکدیگر هدیه می‌برند.» امام فرمود: «به خدای مکه سوگند که مبارکی این روز دلایلی به قدمت جهان دارد که به تو می‌گویم تا بدانی…» آن‌گاه امام دلایلی مبنی بر میمنت نوروز بیان کردند و از آن جمله فرمودند: «نوروز روزی است که خورشید برای نخستین بار طلوع کرد و بادها به حرکت درآمدند.» روزی است که خداوند از انسان پیمان گرفت که بندگی و عبودیت او را گردن گزارد و به پیامبرانش ایمان آرد.
نوروز، روزی است که سفینة نوح (ع) پس از نشستن طوفان، بر کوه جودی (آرارات) قرار گرفت. روزی است که ابراهیم خلیل (ع) بت‌های بتکده را درهم شکست. نوروز روزی است که فرشتة وحی بر پیامبر (ص) فرود آمد. روزی است که علی (ع) پا بر شانه پیامبر (ص) نهاد و بت‌های کعبه را فرود آورد. نوروز روزی است که پیامبر یارانش را به بیعت با علی (ع) فرمان داد. و خلاصه نوروز روزی است که «قائم» ما در آن روز ظهور خواهدکرد. هیچ نوروزی نیست مگر آنکه ما در آن روز انتظار «فرج» داریم. زیرا این روز، از روزهای ما و شیعیان ماست که ایرانیان آن را حفظ کردند و شما اعراب آن را ضایع ساخته‌اید».
روایت فوق، هر چند در تطبیق بعضی از موارد یادشده جای تأمل بسیار دارد. در مجموع، مورد قبول علمای بزرگ اسلام و فقهای صاحب‌نام تشیع است و به چشم عامة ایشان از نظر صحت سند و سلامت راوی در اعداد مقبول‌ترین روایات شمرده می‌شود.
بنابراین علمای معتدل شیعه نوروز را به دعا و نیایش آراستند و خلاصه عیدی که در ابتدا به مراسم گبران و آیین مغان شهرت یافته بود، در سایه طبیعت خویش و به کمک چند خاندان‌های بانفوذ و دانشمند ایرانی، همانند: برامکه، آل سهل و آل نوبخت به دربار خلفا نیز راه یافتند و امروز هم تجلیل می‌شود.
