تاجیک‌ستیزی و پیامدهای آن برای جبهه عدالت‌خواهی

دسته: تاریخ, تحلیل, فرهنگ, گفتگوی ملی, هویت
نویسنده: تحریریه روایت
1401/12/09
2:55 ب.ظ
بازدید: 20

پس از به قدرت‌رسیدن طالبان یکی از اقوامی که از صحنه‌ی قدرت در افغانستان حذف شده، تاجیکان کشور است. همزمانِ با حذف تاجیکان از قدرت برخی حلقات پیوسته و به مناسبت‌های مختلف علیه این قوم نفرت‌پراکنی می‌کنند. در تازه‌ترین مورد، پس از آن‌که دیپلمات‌های سفارت افغانستان به صورتِ دسته‌جمعی از وظایف خود کنار رفتند، این حلقه اظهار خوش‌حالی کردند و گفتند که خوب شد سفارت از تاجیکان پاک‌سازی شد. این در حالی است که در این سفارت در دوره‌ی جمهوریت از سفیر اصلی و سفیر سیار شروع تا سکرترها و مسوولان بسیاری‌ها از پست‌های دیگر نبودند و هم‌چنان همه‌ی آنانی که استعفا دادند تاجیک نیستند.

چیزی را که من می‌خواهم عرض کنم این است که شاید شماری از آدم‌های کوتاه فکر تصور کنند که چون امروزه تاجیکان در قدرت نیستند باید در تضعیف و سرکوب این قوم کوشید، اما من فکر می‌کنم هر کسی چنین خیالی در سر دارد اشتباه می‌کند. زیرا تاجیک‌ستیزی پیامدهای خطرناکی برای افغانستان دارد که عمده‌ترین آن‌ها به باور من عبارتند از:

تضعیف مدارای مذهبی: افغانستان یکی از کشورهایی است که عمل‌کرد و کارنامه‌ی خوبی در همزیستی مسالمت‌آمیز مذاهب نسبت به سایر کشورهای اسلامی داشته است. عمده‌ترین علتِ امر نیز بر می‌گردد به سنت حنفی‌گری بلخ و شهرهای تاجیک‌نشین سمرقند و بخارا که مخالف تکفیر و فرقه‌گرایی بوده و از اصل تساهل، تسامح و رواداری مذهبی جانب‌داری می‌کرده است. اگرچه اکثریت مردم افغانستان حنفی‌مذهب‌اند اما تنها قومی که در حال حاضر از این سنت جانبداری کرده و آن را تبلیغ و ترویج می‌کند، تاجیکان‌اند. تضعیف تاجیکان می‌تواند باعث تقویت حنفیت دیوبندی گردد که در جنوب افغانستان خیلی پرطرفدار است.
تضعیف جبهه عدالت‌خواهی: یک واقعیت این است که سنگِ تهداب مناسباتِ افغانستان بر ستمِ ملی گذاشته شده است. ما در افغانستان تعدادی حاکم و شماری از اقوام محکوم و ستمدیده داریم. در بیستِ سال گذشته همگرایی خوبی میانِ اقوام ستمدیده در خصوص موضوع عدالت‌طلبی و برابری‌خواهی به وجود آمده بود. آن‌هایی که علیه تاجیکان نفرت‌پراکنی می‌کنند فراموش نکنند که در مسیرِ تضعیفِ جبهه‌ی عدالت‌خواهی گام می‌بردارند. کم‌ترین پیامد نفرت‌پراکنی علیه تاجیکان این خواهد بود که اقوام ستمدیده باری دیگر به صف‌بندی‌های بیولوژیک و تباری برگردند و موضوع عدالت‌خواهی در حاشیه قرار بگیرد.
تضعیف فارسی: بدتر از همه این‌که در حال حاضر زبان، هویت، تاریخ و تمدن فارسی در افغانستان در حالِ احتضار است و از آن طرف فاشیستان نیز تیشه بر ریشه‌اش دارند می‌زنند. حمایت از هویت فارسی افغانستان نیازمند همبستگی همه‌ی فارسی‌زبانان این کشور است. اگر فارسی‌زبانان افغانستان روی چیزهای نداشته و بر سر هیچ با همدیگر دعوا و جدال کنند، زبان فارسی در افغانستان دچار همان سرنوشتی خواهد شد که در سمرقند و بخارا شده است.
تضعیف نقطه وصل اقوام: تاجیکان در افغانستان تنها قومی است که بیش‌ترین اشتراکات را با همه‌ی اقوام کشور دارد. تاجیکان و پشتون‌ها در کنار این‌که حنفی‌اند خود را آریایی می‌دانند. با ازبیکان افزون بر پیوند مذهبی، از آسیای میانه تا افغانستان اشتراکات تاریخی و فرهنگی دارند. با هزاره‌ها در زبان فارسی مشترکند. این موقعیتی را که تاجیکان از لحاظ اشتراکات تاریخی و پیوندهای فرهنگی و مذهبی که با سایر اقوام دارند باید به عنوان یک سرمایه اجتماعی ارج گذاشت و از آن در مسیر عدالت‌خواهی باید استفاده کرد.

همچنین بخوانید: نقشِ ایران در تحولِ فرهنگی افغانستان

واقعیت این است که ستیز با هیچ قومی در افغانستان به سود کشور نیست. ما باید از صف‌بندی‌های بیولوژیک و ادبیات دهه‌ی هفتادی عبور کنیم و بر اساس روایت عدالت‌خواهی و پاسداری از تاریخ و تمدن خراسان که میراث مشترک همه‌ی اقوام است بسیج شویم.

نوشته های مرتبط :