عده ای به شدت اصرار دارند تا تصویری از جناب ابوحنیفه در افکار عمومی ترسیم نمایند که گویی وی در تقابل با اهل بیت پیامبر و شیعیان بوده است. از سوی هم تعدادی تلاش دارند تا شیعیان را از دید امام ابوحنیفه رافضی و خارج از دین ثابت کنند؛ اما با ورق زدن برگهای تاریخ به راحتی می توان دریافت که حقیقت چنین نیست و حضرت امام ابوحنیفه ره نه در تقابل با اهل بیت پیامبر بوده و نه هم فتوای ضد شیعیان صادر نکرده است. برای اثبات این مدعا به نکات ذیل اشاره می‌شود:
۱- امام ابوحنیفه (ره) و امام علی «ع»
به گواهی تاریخ جناب امام ابوحنیفه ره حضرت علی ع را به عنوان خلیفه چهارم اسلام در تمامی جنگهایی که در زمان ایشان به وقوع پیوست، اعم از جمل و صفین و نهروان، بر حق می دانست. چنانچه از وی راجع به جنگ جمل پرسیده شد. گفت: «علی«ع» در آن جنگ به عدالت رفتار کرد و آگاه ترین مردم بود.» در مورد دیگر گفته است: «احدی را علی«ع» نکشت، مگر این که علی سزاوارتر بود.» همچنین از وی نقل شده است که روزی به اصحابش گفت: «من اهل شام را مبغوض می شمارم و اگر با لشکر علی «ع» و معاویه مواجه شوم، لشکر علی(ع) را انتخاب می کنم.»
امام ابوحنیفه می گوید: تفاوت من با اهل حدیث در این است که آن ها به فضائل اهل بیت «ع»اعتراف نمی کنند؛ ولی من اعتراف می کنم، همین طور آنان خلافت علی «ع» را ثابت نمی دانند و من ثابت می دانم.»
۲- امام ابوحنیفه ره و امام حسین ع
عبدالجلیل قزوینی از علمای مطرح قرن ششم هجری در کتابش به شرکت امام ابوحنیفه در عزاداری امام حسین«ع» اشاره می کند و در جواب تعدادی از علمای اهل حدیث که می گوید یکی از بدعتهای شیعیان این است که در سالگرد شهادت امام حسین«ع» به سر و سینه می زنند و به عزاداری می پردازند، می گوید: این سنت اختصاص به شیعه ندارد و بزرگان اهل سنت، ازجمله ابوحنیفه و شافعی، این سنت را رعایت کرده و این طریقه را نگاه داشته اند.
۳- روابط امام ابوحنیفه ره با امام باقر ع
امام ابوحنیفه ره هم عصر امام باقر ع و امام صادق ع بوده است. امام باقر ع در بعضی منابع شیعی و سنی به عنوان استاد ابوحنیفه مطرح شده است. روایات وی از امام باقر«ع» در مواردی از مسانید وی دیده می شود. ابن حجر هیثمی از علمای مطرح شافعی در قرن ۱۰ هجری سه نفر از اهل بیت پیامبر را از استادان امام ابوحنیفه می داند: امام باقر، امام صادق و زیدبن علی.
گفته شده که امام ابوحنیفه ره دو سال در مدینه مقیم می شود و جمله معروف او که می گوید اگر این دو سال نبود هلاک می شدم: «لولا السنتان لهلک النعمان» نشان دهنده این است که او از امام باقر استفاده وافر برده است. آلوسی می گوید: «هذا ابوحنیفة وهو من اهل السنة یفتخر ویقول بأفصح لسان: لولا السنتان لهلک النعمان.»
روابط امام ابوحنیفه ره با امام صادق ع
اسد حیدر از پژوهشگران مطرح اسلامی در قرن ۱۴ در کتاب :«الامام الصادق والمذاهب الاربعة»رابطۀ امام ابوحنیفه با امام صادق را چنین بیان می دارد: امام ابوحنیفه با امام صادق روابط بسیار داشت و بسیارى از مسائلش را از او مىپرسید، و در برخوردها نهایت ادب و احترام را رعایت مىکرد و همواره خطاب او به امام این بود: اى فرزند رسول خدا «ص» فدایت گردم.
ابوزهره جمله «لولا السنتان لهلک النعمان» را در مورد امام صادق می داند و می گوید احتمالاً این دو سال همان دو سالی است که وی از نزد ابن هبیره به حجاز مهاجرت و فرار نمود و در آنجا دو سال نزد امام صادق«ع» شاگردی کرد.
روابط جناب ابوحنیفه با شیعیان
از نگاه فقهی و کلامی اندیشه امام ابوحنیفه ره نزدیک تر به شیعیان نسبت به پیروان دیگر مذاهب اسلامی است. مکتب ماتریدیه و مرجئه که نگاه فقهی و کلامی امام حنیفه را تبیین می‌کند، در بیشتر موارد مهم نزدیک به فقه و کلام شیعه است. البته با استناد تاریخ در سیره و رفتار ایشان تعامل و مراوده با شیعیان مشاهده می شود، هرچند در این زمینه روایات گاهی متناقضند. برخی روایات در کتب شیعی حکایت از روابط تنش آلود ابوحنیفه و شیعیان دارند. برخی دیگر روابط دوستانه و مسالمت آمیز را گزارش کرده اند. به نظر می رسد که ابوحنیفه رفتار مسالمت آمیز و مثبت با شیعیان داشته است.
منابع:
۱- مجله اخوت اسلامی
۲- ویکی فقه
۳- مجله شیعه شناسی
