به مناسبت روز پشتو

دسته: تاریخ, تحلیل, فرهنگ, گفتگوی ملی, هویت
نویسنده: تحریریه روایت
1402/03/11
12:59 ب.ظ
بازدید: 85

مقدمه: این یادداشت به زبان پشتو منتشر شده است. ما در این‌جا ترجمه فارسی‌اش را منتشر می‌کنیم.

به مناسبت روز پشتو

پشتون‌ها قوم دوزبانه اند. پس از پشتو، فارسی زبان تاریخی، فرهنگی، ادبی و علمی ماست. رابطه ما با فارسی بسیار عمیق تر از آن چیزی‌ست که با اردو یا عربی داریم یا فارسی با عربی دارد یا اروپا با لاتین داشت. فارسي بیشتر از نمونه‌ی زبان لاتین در اروپا در میان پشتون‌ها ریشه‌های ژرف دارد. لاتین تنها زبان آکادمیک و فرهنگی بود، اما فارسی نه تنها زبان آکادمیک و فرهنگی، بلکه زبان بسیاری از پشتون‌ها نیز بود. صوفیان، شاعران، کتب مذهبی، پشتون های نخبه‌ی کابلی، پشتون های هرات و فراه؛ و چنان که در مشرقی می‌شناسیم: مانند لغمان، سرخرود، بهسود، کندی باغ و غیره، بسیاری آنان از نمونه‌های پشتون‌های فارسیوان یا فارسیوان‌های پشتون اند. در برنامه‌ی درسی که خوشحال خان ختک در «دستارنامه» برای کودکان ساخته است، حتی یک کتاب هم به زبان پشتو وجود ندارد، بلکه همه آنها به زبان فارسی اند. مفهوم زبان مادری، مفهوم ملت و این ذهنیت که یک ملت یک زبان دارد و پشتون ها مردمانی هستند که پشتو صحبت می کنند و فارسی زبانان (تنها) تاجیکان اند، یک ذهنیت اروپایی و استعماری است.

تاریخ علمی، ادبی، فرهنگی و سیاسی پشتون ها گسترده‌تر و قدیمی‌تر از زبان پشتو ست. همچنین تاریخ ادبیات پشتو، چه با پټه خزانه (گنجِ پنهان) آغاز شود و چه با پیر روشان، بخشی از تاریخ ادبی و فرهنگی پشتون هاست، اما تمام تاریخ علمی و فرهنگی پشتون ها نیست. نوشتن تاریخ ادبی و علمی پشتون‌ها بر اساس زبان پشتو اشکال دارد. تاریخ ادبیات، فرهنگ و اندیشه در زبان پشتو بخشی از تاریخ ادبیات، فرهنگ و اندیشه پشتون است، اما به هیچ وجه کل تاریخ آن نیست. این که کتاب‌های علمی به زبان پشتو کم است به معنای محروم بودن پشتون‌ها از دانش نیست، بلکه بدین معناست که پشتون‌ها فارسی را داشتند. متأسفانه امروز زبان فارسی در وطن توسط ستمی‌ها و در منطقه توسط ایران استملاک و ربوده شده است. از سوی دیگر پشتون های بزرگ شده در مهاجرت و جنگ، بیگانه از افغانستان و فارسی هستند و به فارسی بدان‌گونه که باید نگاه نمی‌کنند.

همچنین بخوانید: نیاز افغانستان به زبان فارسی

شماری نابودی هژمونی فارسی را ظهور پشتون‌ها می‌پندارند، اما چنین نیست، بلکه ظهور پشتوزبان‌های پشتون است، قبل از اواسط قرن بیستم پشتون‌های فارسی‌زبان در قدرت بودند، اما بعد از آن. ، پشتون‌های پشتو زبان به قدرت رسیدند. همان‌گونه‌که پشتون از زبان پشتو گسترده تر است، فارسی-دری نیز از فارسیوان و تاجیک گسترده‌تر است. این تفاوت بسیار مهم است که تاجیک، فارسیوان است اما فارسی تنها از تاجیک نیست. در پنج‌صد سال گذشته، نسبت به شمال کشور، کتاب‌های زیادی به زبان فارسی در جنوب نوشته شده است.

زبان پشتو از دیرباز با زبان فارسی در مهر و دادوگرفت زندگی کرده است، اما امروزه به دلیل تعاملات سیاسی نادرست موانعی بر سرِ راه این رابطه ایجاد شده است. روشنفکران مسئول ایجاد مجدد و نگه‌داشت این رابطه هستند.

نوشته های مرتبط :