نگاهی به جایگاه زنان در افغانستان

دسته: تحلیل
نویسنده: ضیا ضیایی
1402/10/13
2:28 ب.ظ
بازدید: 20

پایگاه خبری تحلیلی روایت : زنان افغانستان در طول یک‌صد سال اخیر و بویژه چند دهه گذشته فراز و فرود زیادی داشته اند. از دوران امان الله تا زمان تحزب گرایی و جریان بازی در افغانستان، زنان تحت تأثیر عوامل محیطی و سنتی قرار داشته اند. نگاه بسیاری از حاکمیت‌ها و احزاب رادیکال و سنتی در این سال‌ها همچنان به زنان تند و تیز بوده است. در حالی‌که در فرهنگ اکثریت مردم افغانستان که تحت تأثیر عوامل قبلوی و سنتی حاکم گذشته بوده به زن به عنوان یک موجود مستقل با هویت مستقل نگاه نمیشد و این مسأله چالشی بود که سالها در جامعه افغانستان جریان داشته و‌ دارد.

زنان افغانستان در طول یک‌صد سال اخیر و بویژه چند دهه گذشته فراز و فرود زیادی داشته اند. از دوران امان الله تا زمان تحزب گرایی و جریان بازی در افغانستان، زنان تحت تأثیر عوامل محیطی و سنتی قرار داشته اند. نگاه بسیاری از حاکمیت‌ها و احزاب رادیکال و سنتی در این سال‌ها همچنان به زنان تند و تیز بوده است. در حالی‌که در فرهنگ اکثریت مردم افغانستان که تحت تأثیر عوامل قبلوی و سنتی حاکم گذشته بوده به زن به عنوان یک موجود مستقل با هویت مستقل نگاه نمیشد و این مسأله چالشی بود که سالها در جامعه افغانستان جریان داشته و‌ دارد.

دوران امان الله خان جرقه بود برای تحول در تمام عرصه ها منجمله زنان؛ اما متاسفانه این جرقه تحت تأثیر فرهنگ کشورهای غربی چنانچه نخستین بار در سراج الاخبار در باره آزادی زنان صحبت شده و به نوعی کارگزاران امان الله خان به مشارکت سیاسی زنان مانند کشورهای فرنگ باور داشتند. در حالی که مشکل اصلی باز هم نگاه بیش از حد افراطی به زنان بود که زنان را از جامعه قبیلوی و سنتی به شکل افراطی آورده و با فرهنگ غربی عجین ساخته بود. اما نادر خان برعکس امان الله خان مکاتب دخترانه را بسته و‌ دختران را از تحصیل در خارج حتی بر گرداند.

دوران ظاهرشاه تا قبل از دهه دمکراسی یعنی ۱۳۴۳ تقریبا خبری از حقوق و امتیازات زنان نبود اما بعد از تدوین قانون اساسی جدید تا حدودی راه برای مشارکت و کار و فعالیت زنان هموار شد، هرچند که به هیچ وجه کافی نبود. زیرا زنان تحت تاثیر عوامل سنتی هنوز قادر نبودند که کمر راست کنند وارد فعالیت های اجتماعی شوند.

همچنین بخوانید: جبهه مقاومت ملی مسئولیت دو انفجار در غرب کابل را به عهده گرفت

دوران حاکمیت حزب خلق هرچند فرامین در زمینه تساوی حقوق عدم ازدواج اجباری آموزش رایگان زنان و… صادر شد اما نگرش ابزاری کمونست ها به زنان مانند دیگر افراد جامعه، نتوانست حقوق آنان را اعاده کند. هرچند که شماری از زنان سیاست مدار، زنان شاعر و مبتکر در جامعه عرض اندام کردند. البته در این زمان یک انکشاف مثبت ولو نمادین هم بود، صورت گرفت. آن اینکه شماری بیشتری از زنان وارد سیاست شده و زمینه فعالیت های سیاسی و مدنی برای آن مساعد گردید. به طور نمونه برای اولین زنی به نام آناهیتا راتب‌ در جمع رهبری حزب دمکراتیک خلق راه یافت.

دوان حاکمیت مجاهدین اما مجال برای تبیین حقوق زنان نبود و نشد، زیرا از یک سو جنگ های داخلی آغاز شده و احزاب بین هم افتادند و از سوی هم بسیاری از احزاب جهادی سنتی و به زنان حقوق و امتیازی سیاسی و اجتماعی را قائل نبودند. با آمدن طالبان و دور اول و حاکمیت آنان که یک عقب گرد به تمام معنی بود، زنان در پنج سال سلطه آنان خانه نشین شدند. اما در نظام جدید پسا بن همانطوریکه قبلا اشاره شد زنان آزادی های زیادی را بدست آوردند حق کار حق فعالیت حق انتخاب حق آموزش و…!

با آن‌که جایگاه زنان در افغانستان در طول سده پسین با فراز فرودهای همراه بوده است؛ اما با آن هم در طول این مدت زنان افغانستان خود کارهای مهم را در جامعه به شدت ‌سنتی افغانستان انجام داده اند. زنان افغانستان در طول تاریخ علیه استعمار و استبداد مبارزه کرده که نمونه های آن را در تاریخ افغانستان مانند نازو انا، ملاله میوند، رابعه بلخی، سیده مخفی بدخشی و… که هر کدام در دوره های مختلف و در شرایط مختلف فعالیت های اجتماعی_ سیاسی در خور توجه است.

همچنین بخوانید: افغانستان و پاکستان؛ دوکشوری که بالاترین میزان حوادث تروریستی را در جنوب آسیا دارند

با این حال باید اذعان نمود که زنان در کل از فعالیت های سیاسی و اجتماعی در دوره های مختلف منجمله دهه های پسین همچنان محروم بوده اند که مهمترین عامل آن را میشود تأثیر سنت های حاکم قدیمی و قبیلوی بر شمرد. با این حال با وجود تمام چالش های دهه های گذشته و پسین اما بعد از تأسیس نظام جمهوریت پسا بن و تدوین قانون اساسی جدید در سال ۱۳۸۲ بلاخره زنام در چوکات قانون مدون دارای حقوق و امتیاز همتراز با مردان در زمینه های سیاسی و اجتماعی و… شدند‌. مهمترین دست آورد برای زنان در این مقطع حق رأی حق انتخاب حق کار حق تعلیم حق بهداشت و مهمتر از همه تساوی حقوق با مردان است که در مفاد ۴۴ و ۲۲ قانون اساسی نظام جمهوری به آن اشاره شده است. همچنین در کنار این دست آورد ها حق تأسیس مجامع و انجمن ها و جنبش از حقوق مسلم زنان در کنار مردان گفته شده چنانچه در مفاد ۳۵ قانون اساسی این حق برای هر تبعه اعم از زن و مرد داده شده است.

با این حال اما تا فعلا که بیش از دو سال از سقوط نظام جمهوریت و استقرار دوباره نظام امارت طالبانی میگذرد زنان افغانستان از سیاست مدار گرفته تا زنان شاعر و مدنی و زنان سرمایه دار و… همه دوباره یک عقب گرد تلخی را تجربه کرده و می‌کنند. مکاتب دخترانه ماهاست تعطیل است زنان مشاغل خودرا از دست داده اند و عرصه فعالیت و کار به شدت برای زنان تنگ شده است و زنان برخلاف تمامی قوانین اسلامی و انسانی در پستوی‌ خانه حبس شده اند.

همچنین بخوانید: تاریخ مسابقه کرکت افغانستان و سریلانکا مشخص شد

ضیا ضیایی

نوشته های مرتبط :