هزاره‌ها به کدام سو روان اند، عدالت‌خواهی یا فحاشی و دوگانگی رفتاری؟

دسته: تحلیل
نویسنده: ضیا ضیایی
1404/02/28
2:36 ب.ظ
بازدید: 56

پایگاه خبری تحلیلی روایت : جامعه هزاره در طول تاریخ افغانستان، قربانی تبعیض سیستماتیک، کشتارهای جمعی و محرومیت‌های سیاسی بوده است. این تجربه تلخ، هویت جمعی آنان را حول محور مبارزه با ستم و نابرابری شکل داده است. اما امروز، شماری از مدعیان عدالت‌خواهی هزاره رفتاری متناقض از خود نشان می‌دهند: از یک سو، خواهان شنیده شدن صدایشان هستند و از سوی دیگر، کوچکترین مخالفت یا نقد را با حمله‌های شخصی، فحاشی و حتی تبعیض قومی پاسخ می‌دهند.

جامعه هزاره در طول تاریخ افغانستان، قربانی تبعیض سیستماتیک، کشتارهای جمعی و محرومیت‌های سیاسی بوده است. این تجربه تلخ، هویت جمعی آنان را حول محور مبارزه با ستم و نابرابری شکل داده است. اما امروز، شماری از مدعیان عدالت‌خواهی هزاره رفتاری متناقض از خود نشان می‌دهند: از یک سو، خواهان شنیده شدن صدایشان هستند و از سوی دیگر، کوچکترین مخالفت یا نقد را با حمله‌های شخصی، فحاشی و حتی تبعیض قومی پاسخ می‌دهند.

مصاحبه انیسه شهید؛ آزمونی برای تحمل مخالف

اول از همه باید گفت که مخاطب این مطلب نخبگان دردمند که به معنی واقعی کلمه به انسانیت باور دارند و همچنین عام جامعه هزاره نیست. بلکه تنها یک شماری از فحاشان است که با تعصب و تناقض هیچ صدای مخالف را برنمی تابند.
با این حال نمونه اخیر این تعصب و تناقض واکنش تند برخی از هزاره‌ها به مصاحبه انیسه شهید، خبرنگار آزاد، با جنرال محمدعلی مقدسی (از مخالفان عبدالعلی مزاری) بود. البته فارغ از این‌که خانم شهید یک خبرنگار است و حق دارد با هرکسی فارغ از قوم، مذهب و گرایشات سیاسی او مصاحبه کند؛ کما این‌که تاکنون نیز چنین کاری کرده است. اما شماری از هزاره‌ها به جای نقد محتوای گفت‌وگو یا تحلیل دیدگاه‌های مقدسی، به شخص انیسه شهید حمله کردند—نه به عنوان یک روزنامه‌نگار، بلکه به عنوان یک زن تاجیک. برخی حتی تا آنجا پیش رفتند که با الفاظ رکیک و جنسیتی، قومی و تبار و زادگاه او را هدف قرار دادند. حتی مسئله را به دوران جنگ های داخلی برده اند.
این در حالی است که چند سال پیش وقتی عزیز رویش در تلویزیون نور (وابسته به جمعیت اسلامی) در مقابل حشمت غنی احمدزی (از چهره‌های متعصب پشتون) از حقوق هزاره دفاع کرد، کسی نگفت این فرصت را چه کسی در اختیارش گذاشته است؛ جز تاجیکان؟ اما حالا که یک خبرنگار مستقل با یک هزاره مخالف مصاحبه کرده، نه تنها او، بلکه تمامی تاجیکان، پنجشیری‌ها، جمعیت اسلامی و حتی حزب هم‌نژادهایش مورد هجوم فحاشی قرار گرفته‌اند.

ترنم سیدی؛ بازتاب تعصبی مشابه حریفان تاریخی

چند روز پیشتر نیز در ماجرای ترنم سیدی که از عدم تایید کمیونیتی هزاره‌ها در کانادا گلایه کرده بود، باز هم یک شمار به دلیل تعلق قومی او به او تاختند. با این حال این مسائل ثابت کرد که برخی از هزاره‌ها در تعصب و نپذیرفتن تفاوت‌ها، دست‌کمی از پشتون‌های افراطی ندارند. ترنم به دلیل این‌که کمیونیتی هزاره مذهب یکی از دوستانش را تایید نکرده بود، گلایه داشت اما شماری از هزاره‌ها از هفت پشت و قوم و نژاد و به قول عامیانه”گور و گورخانه” او را یکی کردند. این رویکرد نشان می دهد که شماری از هزارها، خود به همان معیارهای سختگیرانه‌ای متوسل می‌شود که سال‌ها علیه آن مبارزه کرده است.

برخی روشنفکران هزاره؛ مدعیان دموکراسی یا نگهبانان ایدئولوژیک؟

نکته تأمل‌برانگیز این است که این رفتارها عمدتاً از سوی کسانی سر می‌زند که خود را روشنفکر، مدنی، تجددگرا و همچنین غرب‌نشین هستند. اینان در فضای مجازی و رسانه‌ها مدام از دموکراسی، آزادی بیان و حقوق بشر سخن می‌گویند، اما به محض مواجهه با دیدگاهی مخالف، به‌سرعت مرزهای “ما” و “آنها” را ترسیم می‌کنند و هر صدای متفاوتی را خیانت می‌خوانند. برای این‌ها استاد مزاری مقدس و معصوم است اما در مقابل به رهبران اقوام دیگر هرچه بخواهند توهین می کنند. آیا این با منطق سازگار است؟ آیا این همان عدالت‌خواهی است؟ آیا آزادی بیان فقط برای کسانی است که هم‌عقیده ما هستند؟ اگر این عده واقعاً خواهان جامعه‌ای عادلانه‌اند، چرا وقتی پای انتقاد از چهره‌های محبوبشان به میان می‌آید، تاب تحمل ندارند؟

آیا برخی از هزاره‌ها در حال تکرار اشتباهات دشمنان دیرین خود هستند؟

تاریخ افغانستان نشان داده که جریانات قومی، قبیلوی که با هر طرفند و نیرنگی چه اقتدار و چه مظلوم نمایی، برجسته شده است، ابتدا شعار عدالت داده، اما پس از آن، خود به تبعیض و تعصب رو آورده و عدم پذیرش صدای مخالف رو آورده است. امروز برخی از هزاره‌ها—به‌ویژه در میان نخبگان—در حال تکرار همان الگو هستند: آن‌ها از تبعیض شکایت می‌کنند، اما وقتی فرصت ابراز نظر پیدا می‌کنند، حاضر نیستند حتی صدای مخالف درون جامعه خود را تحمل کنند.
اگر این عده از هزاره ها می‌خواهند الگوی بهتری برای افغانستان باشند، باید نشان دهند که می‌توانند با مخالفانشان بدون خشونت کلامی و توهین برخورد کنند. عدالت‌خواهی واقعی آن است که حتی وقتی با تو مخالفم، حق تو را برای سخن گفتن محترم بشمارم.
پرسش نهایی این است: برخی روشنفکران هزاره آیا به سوی آینده‌ای روشن‌تر گام برمی‌دارند، یا در دام همان تعصباتی افتاده‌اند که سال‌ها علیه آن حرف زده و به نوعی مبارزه کرده اند؟

نوشته های مرتبط :