کابل، پایتخت افغانستان، شهری است دارای بناهای تاریخی بسیار. یکی از این بناها، مناری است در کنار پل آرتل، تپه توپ و کوه شیردروازه. این منار، هفت متر طول دارد و در ساخت آن از سنگ مرمر استفاده شده است.
نام این بنا، «منار علم و جهل» است و در دوره سلطنت امیر امان‌الله خان اعمار گردیده است.
این بنا، در واقع به یاد سربازانی اعمار شده است که در جنگ پکتیا جان‌های شیرین خود را از دست دادند.
جنگ پکتیا، عبارت از شورشی بود که در مارچ ۱۹۲۴ توسط ملای لنگ و ملا عبدالرشید علیه سلطنت امیر امان‌الله خان راه افتاد.
این شورش هنگامی اتفاق افتاد که امیر امان‌الله خان، پس اعلام استقلال در حضور سفیر انگلیس در سال ۱۹۱۹، یک‌سری برنامه‌های اصلاحی را نیز روی دست گرفت.
یکی از برنامه‌های اصلاحی او، تاسیس مکاتب دخترانه بود. او با تاسیس این مکاتب، خانواده‌ها را مجبور ساخت تا دختران خود را شامل مکتب کنند. او هم‌چنان زمینه‌ی تحصیل در خارج را برای دختران و پسران فراهم کرد.
در واکنش به برنامه‌های اصلاحی امان‌الله خان، شماری از ملاهای جنوب‌شرقی به رهبری ملای لنگ شورش کردند و شهر گردیز را محاصره کرده و دامنه‌ی شورش شان تا ۱۲ کیلومتری کابل رسید.
امان‌الله برای سرکوب این شورش یک قطعه‌ی نظامی چند صدنفری را فرستاد و آن‌ها توانستند با متقبل‌شدن تلفات سنگین، آن شورش را سرکوب کنند. ملای لنگ و ملا عبدالرشید که به کوه‌ها فرار کرده بودند، توسط قوم جدران دستگیر و به دولت تحویل داده شده و هر دو در یک محکمه نظامی به اعدام محکوم گردیده و همراه با ۲۵ تن دیگر در ۴ جوزای ۱۳۰۴ تیرباران شدند.
پس از سرکوب شورش ملای لنگ، امان‌الله خان این منار را ساخت تا از یک‌سو یادبودی باشد ازسربازانی که در راه تجددخواهی جان‌های شیرین خود را از دست دادند، و از سوی دیگر، گواهی باشد بر سنگ‌اندازی گروه‌های محافظه‌کار و ارتجاعی فرا روی برنامه‌های توسعه و ترقی در کشور.
من نمی‌دانم بنای یادبودی را که صدسال قبل امان الله خان زیر عنوان «منار علم و جهل» اعمار کرد، در حال حاضر در چه حالتی است. آیا هنوز ایستاده است یا خیر. اما آن‌چه را که می‌دانم این است که با گذشت صدسال هنوز در افغانستان پرچم جهالت برافراشته است و امروزه زمام کشور ما یک‌باری دیگر به دست کسانی افتاده است که برای دختران و زنان اجازه‌ی کار و تحصیل را نمی‌دهند. منظورم، گروه طالبان است.
متاسفانه این گروه پس از بازگشت به کابل در سال ۲۰۲۱، درهای مکاتب دخترانه را بسته و بیش‌تر از ۵۰ فرمان محدودکننده علیه زنان صادر کرده‌اند.
آن‌چه را که طالبان علیه زنان و دختران انجام می‌دهند، هیچ توجیه شرعی و اسلامی نداشته و فقط ریشه در جهل دارد. نام این جهل، «جهل مقدس» است. جهل مقدس، یعنی جهالتی که با تعصبات مذهبی آمیخته باشد و ردای مذهب و دین‌داری بر تن کند.
این جهالت، در واقع همان جهالتی است که امیر امان‌الله خان در تقبیح‌اش منار علم و جهل را اعمار کرد. چنین جهالتی، نه تنها عامل عقب‌مانی کشور از کاروان توسعه و ترقی است، بلکه آفتی است برای دین‌داری و جامعه دینی.
من مطمین هستم که در تقابل علم و جهل، سرانجام پیروزی از آن علم است. طالبان شاید چند روزی بتوانند از رفتن دختران به مکتب جلوگیری کنند؛ اما سرانجام روشنایی بر تاریکی پیروز خواهد شد و علم بر جهل غلبه خواهد کرد.
