ابهام در مرگ صالح محمد خلیق؛ تصادف یا حذف هدفمند؟

دسته: تحلیل
نویسنده: محمدهاشم سروری
1404/05/09
2:06 ب.ظ
بازدید: 120

پایگاه خبری تحلیلی روایت : روز سه‌شنبه، صالح محمد خلیق، رئیس پیشین اطلاعات و فرهنگ ولایت بلخ و از شاعران، نویسندگان و پژوهشگران برجستهٔ کشور، در حادثه‌ای که منابع رسمی آن را «ترافیکی» خوانده‌اند، جان باخت.در واکنش به این رویداد، شماری از فرهنگیان به چند جملهٔ تکراری و بی‌خطر بسنده کردند: «آفتابی کوچ کرد»، «فرهنگ به سوگ نشست»، یا «قلمی افتاد»؛ بی‌آن‌که صدایی از ژرفای درد برخیزد، یا پرسشی مسئولانه در فضای عمومی طنین انداز شود.مردی که سال‌ها بار زبان، فرهنگ و هویت این سرزمین را بر دوش کشید، اکنون با جملات سرد و مبهم، به دست فراموشی سپرده می‌شود؛ چنان خاموش، که گویی هیچ‌گاه فریاد نزده بود. مرگ استاد خلیق نه همچون زندگی‌اش پُر صدا و پُر اثر، بلکه در سکوتی سنگین و ابهامی تلخ به فراموشی سپرده شد؛ آنگونه که گویا قدرِ یک فرهنگی را نه در حیاتش شناختند و نه در مماتش،آن‌چه بیشتر بر زخم این فقدان نمک می‌پاشد، نحوهٔ برخورد نهادها، رسانه‌ها و جامعهٔ فرهنگی با این رویداد تلخ است. مراسم تدفین استاد خلیق روز چهارشنبه با شتاب، سکوت و بی‌نظمی برگزار شد؛ نه پوشش رسانه‌ای در شأن و جایگاه یک شخصیت فرهنگی صورت گرفت، نه حضور گستردهٔ اهل قلم فراهم شد، و نه هیچ گزارش روشنی از جزئیات حادثه به دست مردم رسید. سکوت رسانه‌ها و بی‌تفاوتی جامعهٔ فرهنگی، بر این ابهام می‌افزاید که این رویداد، شاید تنها یک «تصادف» نبوده باشد؛ بلکه شاید بخشی از روندی نگران‌کننده‌تر است، روند حذف خاموش چهره‌هایی که با زبان، اندیشه و فرهنگ زنده‌اند و با هیچ قدرتی معامله نمی‌کنند.

روز سه‌شنبه، صالح محمد خلیق، رئیس پیشین اطلاعات و فرهنگ ولایت بلخ و از شاعران، نویسندگان و پژوهشگران برجستهٔ کشور، در حادثه‌ای که منابع رسمی آن را «ترافیکی» خوانده‌اند، جان باخت.

در واکنش به این رویداد، شماری از فرهنگیان به چند جملهٔ تکراری و بی‌خطر بسنده کردند: «آفتابی کوچ کرد»، «فرهنگ به سوگ نشست»، یا «قلمی افتاد»؛ بی‌آن‌که صدایی از ژرفای درد برخیزد، یا پرسشی مسئولانه در فضای عمومی طنین انداز شود.

مردی که سال‌ها بار زبان، فرهنگ و هویت این سرزمین را بر دوش کشید، اکنون با جملات سرد و مبهم، به دست فراموشی سپرده می‌شود؛ چنان خاموش، که گویی هیچ‌گاه فریاد نزده بود. مرگ استاد خلیق نه همچون زندگی‌اش پُر صدا و پُر اثر، بلکه در سکوتی سنگین و ابهامی تلخ به فراموشی سپرده شد؛ آنگونه که گویا قدرِ یک فرهنگی را نه در حیاتش شناختند و نه در مماتش،آن‌چه بیشتر بر زخم این فقدان نمک می‌پاشد، نحوهٔ برخورد نهادها، رسانه‌ها و جامعهٔ فرهنگی با این رویداد تلخ است. مراسم تدفین استاد خلیق روز چهارشنبه با شتاب، سکوت و بی‌نظمی برگزار شد؛ نه پوشش رسانه‌ای در شأن و جایگاه یک شخصیت فرهنگی صورت گرفت، نه حضور گستردهٔ اهل قلم فراهم شد، و نه هیچ گزارش روشنی از جزئیات حادثه به دست مردم رسید. سکوت رسانه‌ها و بی‌تفاوتی جامعهٔ فرهنگی، بر این ابهام می‌افزاید که این رویداد، شاید تنها یک «تصادف» نبوده باشد؛ بلکه شاید بخشی از روندی نگران‌کننده‌تر است، روند حذف خاموش چهره‌هایی که با زبان، اندیشه و فرهنگ زنده‌اند و با هیچ قدرتی معامله نمی‌کنند.

رسانه‌هایی که معمولاً به دنبال خبرهای داغ‌اند، این بار چرا از پوشش مرگ خلیق خودداری کردند؟ اهل قلم که وظیفه‌شان پاسداشت ارزش‌های فرهنگی است، چرا سکوت پیشه کردند؟ آیا این خاموشی اتفاقی بود یا نشانه‌ی هراس و سانسور؟

این سکوت و بی‌تفاوتی، تنها خیانتی به یاد و نام خلیق نیست، بلکه خیانتی بزرگ‌تر به فرهنگ، زبان و هویت ماست. وقتی جایگاه یک فرهنگی به درستی پاس داشته نمی‌شود، چگونه می‌توان امیدوار بود زبان و فرهنگ‌مان باقی بماند؟

زمانی پاسداشتی شایسته‌ای صورت نمی‌گیرد و نه شفاف‌سازی‌ای، طبیعی‌ است که پرسش‌هایی جدی و مشروع در ذهن مردم شکل بگیرد:

حادثه دقیقاً در کجا و چگونه رخ داد؟ در خیابان شهری؟ جادهٔ بین‌ولایتی؟ در نزدیکی خانه یا محل کار؟
راننده چه کسی بود؟ آیا شناسایی شده یا بازداشت گردیده است؟ بازجویی‌ای شده است؟
آیا هیچ شاهدی از محل حادثه وجود دارد؟ اگر بلی، چرا روایتش منتشر نشده؟ اگر نه، چرا تحقیق نشده؟
چرا رسانه‌ها، نهادهای فرهنگی و اتحادیه‌های نویسندگان سکوت کرده‌اند؟

این پرسش‌ها اکنون متوجه گروه طالبان است؛ گروهی که خود را حاکم می‌داند و مسئول امنیت مردم شمرده می‌شود. اگر پاسخی ندهند، در شرایطی که قتل‌های مرموز فرهنگیان و فعالان مدنی در حال افزایش است و انگشت اتهام اغلب به سوی این گروه نشانه می‌رود، گمانهٔ حذف هدفمند قوت می‌گیرد. طالبان از آغاز پیدایش خود، نسبت به قلم و کتاب روی خوش نشان نداده‌اند. آن‌چه با اندیشه، زبان و فرهنگ مستقل گره خورده باشد، در نگاه این گروه، نه سرمایه‌ای ملی، که تهدیدی بالقوه شمرده می‌شود. فرهنگی که سر تسلیم در برابر قدرت فرود نمی‌آورد و حقیقت را به مصلحت نمی‌فروشد، جایگاهی در منطق حاکمیتی چون طالبان ندارد. چهره‌هایی چون صالح محمد خلیق، اگرچه سیاسی نباشند و خاموش زندگی ‌کنند، به دلیل پیوند ژرف‌شان با زبان، شعر و هویت این مردم، همواره در معرض حذف یا خاموشی‌اند.

نتیجه‌گیری:

مرگ مبهم صالح محمد خلیق، فقط پایان زندگی یک شاعر و پژوهشگر نبود؛ بلکه زنگ خطری بود برای وجدان فرهنگی ما. خاموشی اطراف این حادثه، فراتر از یک بی‌خبری ساده است. این سکوت، نشانه‌ای از ترس، سانسور یا بی‌حسی در برابر حذف تدریجی چهره‌های مستقل است. اگر این مرگ، تصادف بوده، باید شفاف و قانع‌کننده توضیح داده شود. اگر نبوده، باید با جدیت پیگیری شود.

جامعه‌ای که قدر فرهنگیان خود را نه در حیات‌شان می‌داند و نه در مرگ‌شان، نمی‌تواند مدعی پاسداری از زبان و هویت خویش باشد. هر مرگ مشکوک، اگر بررسی نشود، راه را برای حذف‌های بعدی بازتر می‌سازد. و هر سکوت، اگر شکسته نشود، به فراموشی می‌انجامد.

اکنون مسئولیت روشن‌گری تنها بر دوش حاکمان نیست، بلکه برعهدهٔ اهل قلم، نهادهای فرهنگی و هر کسی‌ است که دل در گرو این خاک و زبان دارد. حقیقت را باید گفت، حتی اگر تلخ باشد؛ زیرا فراموشی، تلخ‌تر از مرگ است.

نوشته های مرتبط :