سرشماری عراق و حسرت ما: ترس پشتون‌ها از سرشماری و چالش سلطه‌گری با سرشماری

دسته: تحلیل
نویسنده: غلام رضا سادات
۱۴۰۳/۰۹/۰۱
۱۲:۲۳ ب٫ظ
بازدید: 6

پایگاه خبری تحلیلی روایت : پس از گذشت ۲۷ سال از آخرین سرشماری انجام گرفته در کشور عراق، فردا سرشماری عمومی در این کشور آغاز می‌شود. آخرین سرشماری انجام گرفته در عراق به سال ۱۹۹۷ باز می‌گردد. مطابق قانون، دولت عراق موظف است هر ده سال سرشماری را در سطح ملی انجام دهد، اما به دلیل بی‌ثباتی که عراق در سال ۲۰۰۷ تجربه می‌کرد امکان برگزاری سرشماری توسط دولت عراق سلب شد. در سال ۲۰۱۷ نیز مقرر شده بود که سرشماری انجام گیرد، اما به دلیل وجود اختلافات سیاسی میان قومیت‌ها و برگزاری همه‌پرسی استقلال‌طلبانه اقلیم کردستان عراق، شرایط مناسبی برای انجام سرشماری وجود نداشت.

پس از گذشت ۲۷ سال از آخرین سرشماری انجام گرفته در کشور عراق، فردا سرشماری عمومی در این کشور آغاز می‌شود. آخرین سرشماری انجام گرفته در عراق به سال ۱۹۹۷ باز می‌گردد. مطابق قانون، دولت عراق موظف است هر ده سال سرشماری را در سطح ملی انجام دهد، اما به دلیل بی‌ثباتی که عراق در سال ۲۰۰۷ تجربه می‌کرد امکان برگزاری سرشماری توسط دولت عراق سلب شد. در سال ۲۰۱۷ نیز مقرر شده بود که سرشماری انجام گیرد، اما به دلیل وجود اختلافات سیاسی میان قومیت‌ها و برگزاری همه‌پرسی استقلال‌طلبانه اقلیم کردستان عراق، شرایط مناسبی برای انجام سرشماری وجود نداشت.
با این حال سرانجام دولت این کشورها و احزاب و نمایندگان مجلس بر سر آغاز فرایند سرشماری به توافق رسیدند و این پروسه در این کشور آغاز شده است.
پروسه سرشماری در عراق مانند هر کشوری به عنوان یک گام مهم در راستای شناخت دقیق جمعیت و برنامه‌ریزی بهتر انجام می شود. کاری که در افغانستان طی بیست سال زمان جمهوریت هرگز انجام نشد و همواره به بهانه های مختلف عقب انداخته شده تا در تاریخ کشور ما یک هرگز یک سرشماری دقیق و همه جانبه و بی عیب را داشته باشیم.
این رویداد در عراق و هرکشوری دیگری نشان می دهد/خواهد داد که چگونه می‌توان با وجود چالش‌های متعدد، به یک هدف مهم ملی دست یافت. اما در همین حال، نمی‌توان از این واقعیت چشم پوشید که افغانستان، همچنان از نعمت یک سرشماری دقیق و به‌روز محروم است. انجام سرشماری در کشورها و از جمله افغانستان، علاوه بر اینکه به شناخت بهتر جمعیت و توزیع جمعیتی کمک می‌کند، می‌تواند در برنامه‌ریزی برای ارائه خدمات عمومی بهتر، مبارزه با فقر و محرومیت و همچنین تقویت مشارکت سیاسی مردم بسیار موثر باشد. بی‌شک، انجام یک سرشماری جامع در افغانستان، گامی مهم در راستای بازسازی و توسعه پایدار این کشور محسوب می‌شود.
شرایط افغانستان و عراق تقریبا مشابه هم بودند و هستند. عرلق کشور قومیت‌ها است و بدون احتساب جمعیت اقوام و مذاهب در این کشور، توزیع مناصب سیاسی با ابهام مواجه خواهد شد. دولت کنونی عراق با بهره‌گیری از تجربه سال‌های گذشته تصمیم گرفت تا سرشماری را با اهدافی ملی و نه سیاسی برگزار کند. در افغانستان نیز که اقوام مختلف زندگی می کنند، نیاز جدی به سرشماری و ایجاد ساختاری شبیه عراق برای پایان تنش‌های داخلی است.
جالب توجه است که جامعه جهانی در طول بیست سال حضورش در افغانستان، به رغم تمام کمک‌ها و تلاش‌ها، نتوانست انجام یک سرشماری دقیق و جامع را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهد. این در حالی است که سرشماری می‌تواند به عنوان یک ابزار اساسی برای ارزیابی اثربخشی کمک‌های بین‌المللی و برنامه‌ریزی برای آینده افغانستان مورد استفاده قرار گیرد. شاید بتوان گفت که یکی از دلایل اصلی این امر، اولویت‌بندی نشدن موضوع سرشماری در میان چالش‌های پیچیده و متعدد افغانستان بوده است. با این حال، عدم انجام سرشماری، به تعویق افتادن توسعه پایدار و افزایش شکاف‌های اجتماعی در این کشور دامن زده است.
آخرین سرشماری ناقص و بی نتیجه افغانستان بر می‌گردد به سال ۱۳۵۸ که تحت رژیم کمونیستی صورت گرفت. نتایج اولین آمارگیری سراسری جمعیت که از سال ۱۳۵۶ شروع شده بود، در سال ۱۳۵۸ اعلام شد؛ در این طرح بیش از ۶۰ درصد جمعیت کشور آمارگیری شد و بقیه براساس آن برآورد تخمین زده شده در نهایت جمعیت کشور حدود ۱۳ تا ۱۴ میلیون نفر اعلام شد.
بر اساس بعضی از روایت‌ها، گفته می شود که بعضی از سران حزب خلق که در سال ۱۳۵۸ در قدر بودند، به مسئولان اداره احصاییه آن زمان هدایت داده بودند تا از پرسشنامه های سرشماری واژه ملیت را حذف کند و به جایش تنها واژه افغان نوشته شود. این دستور به هر دلیلی که بود، جمع آوری، تفکیک، تشخیص و ترکیب ملیت های افغانستان را برهم زد و دستیابی به آمار دقیق، درست و قابل اعتبار را به کلی ناممکن ساخت.
با این وجود، در طول تاریخ افغانستان و بویژه ۵۰ سال گذشته با این که هیچ سرشماری در زمینه جمعیت و ترکیب قومی کشور صورت نگرفته است؛ اما قوم حاکم در افغانستان و همچنین برخی از حلقات خارجی و رسانه های گروهی از اکثريت و اقليت ولی بدون شواهد واسناد مؤثق و معتبر احصائيوی و دسترسی به معلومات احصائيوی قابل اعتبارسخن گفته اند. مثلا بسیاری از استنادهای که به آمار و درصد های قومی که بخش تحقیقات کتابخانه فدرال امریکا در قبال مشخصات ساختار قومی افغانستان نشر کرده و می‌شود، بدون شک غیرواقعی، نادرست است. بر اساس این آمار پشتون (۴۲%)، تاجیک (۲۷%)، هزاره (۹%) و ازبک (۹%) اعلام شده و این درصدها بر مبنای اطلاعات احتمالا سازمان جاسوسی امریکا تهیه شده است.از این رو در افغانستان که هیچوقت سرشماری دقیق و درست و کامل جمعیت در عین زمان اجرا نشده است، هرگونه اکثریت و اقلیت سازی نادرست بوده و بر اساس منافع انجام می شود.
با این حال، نکته اخیر این‌که موضوع اکثريت و اقليت‌سازی گروه‌های قومی و مليتی در سياست معاصر افغانستان همواره به مثابه وسيله برای سرکوب اقوام دیگر و سلطه یک قوم بر اقوام دیگر بوده است. در حالی‌که همین حکومت‌های یک دست قومی همواره جلو سرشماری شفاف و همه جانبه را در کشور با جنگ و خشونت و استدلال‌های واهی گرفته اند، اما از آن طرف ادعای اکثریت قومی را دارند.

همچنین بخوانید: مک‌کال اظهارات کربی مبنی بر به‌جا نماندن تجهیزات نظامی امریکا در افغانستان را احمقانه خواند

نوشته های مرتبط :