این روزها زبان پارسی در افغانستان به‌شدت توسط طالبان و پشتون‌های افراطی مورد هجوم قرارگرفته و از هر سو برای افزایش محدودیت‌ها بر آن تلاش می‌شود.
مشخص است که دشمنی با زبان پارسی، از امروز نیست؛ این بحث برمی‌گردد به زمان حکومت داری امان‌الله خان
در این زمان محمود طرزی، از سرداران محمدزایی و از چهره‌های پرنفوذ دربار امان‌الله خان، نخستین کسی بود که نقشی کلیدی در تضعیف زبان فارسی در افغانستان را به عهده داشت.
طرزی در مورد زبان و هویت در افغانستان، نگاه ناسیونالیستی افراطی داشت و پس از او، بسیاری دیگر این روند را تعقیب کردند. طرزی زبان فارسی را «زبان عاریتی» و یادگار حکومت‌های سابق ایران می‌دانست. او در مقاله‌ای در جریده سراج‌الاخبار می‌نویسد:
«وقتی اعلیحضرت احمدشاه بابای غازی، به تأسیس و استقلال سلطنت افغانیه کامیاب شد، امورات دفترداری و کارهای کتابت و میرزایی، و جمله نوشت و خوان دولتی، که اساس امور دولت بر آن موقوف است، به زبان فارسی، و به دست همان مردمان فارسی‌زبان ایرانی‌الاصلی بود که از یادگارهای حکومت سابقه ایران باقی‌مانده بودند…»
برعکس طرزی زبان افغانی(پشتو) را زبان برتری و رسمی در افغانستان می‌دانست. او معتقد بود که زبان افغانی (پشتو) باید زبان رسمی کشور باشد و آموزش آن در مدارس اجباری شود. کاری که بعدها توسط داوود خان به گونه جدی به اجرا گذاشته شد و سپس توسط طالبان و دیگر حکومت‌های پشتونی پیگیری شد.
او درزمینه‌ی هویت افغانی در سراج‌الاخبار می‌نویسد:
«ما را ملت افغان، و خاک پاک وطن عزیز ما را افغانستان می‌گویند. چنانچه عادات، اطوار، اخلاق مخصوص داریم، زبان مخصوصی را نیز مالک می‌باشیم که آن زبان را “زبان افغانی(پشتو)” می‌گویند. این زبان را مانند حرزجان باید محافظه کنیم، در ترقی و اصلاح آن جداً کوشش کنیم. تنها مردمان افغانی زبان نی، بلکه همۀ افراد اقوام مختلفه ملت افغانستان را واجب است که زبان افغانی وطنی ملتی خود را یاد بگیرد. در مکتب‌های ما، اهم‌ترین آموزش‌ها، باید تحصیل زبان افغانی (پشتو) باشد. از آموختن زبان انگریزی (انگلیسی)، ترکی حتی فارسی، تحصیل زبان افغانی را اهم و اقدم باید شمرد.»
تأثیرات دیدگاه‌های طرزی:
تلاش‌های محمود طرزی در مورد زبان آهسته‌آهسته جنبه عملی به خود گرفت و برنامه‌های برای منزوی‌سازی زبان پارسی آغاز شد اگرنه تا این زمان، زبان رسمی و ملی افغانستان، زبان فارسی بود.
تلاش‌های طرزی سرانجام باعث موارد زیر شد:
- طرح تعمیم آموزش زبان پشتو در مدارس افغانستان عملی شود
- تأسیس انجمن «مرکه پشتو» برای توسعه زبان پشتو
- نادیده گرفتن زبان فارسی در قانون اساسی افغانستان
- ترویج فارسی ستیزی و ایجاد زمینه برای تبعیض زبانی
مشخص است که دیدگاه‌های طرزی در مورد زبان فارسی عقده‌مندانه، غیرعلمی و تا این زمان، باوجود تلاش‌های حکومت‌های پشتونی، غیرعملی بوده و با واقعیت‌های تاریخی سرزمین ما، در تضاد کامل قرار داشت. هرچند بسیاری در مورد خدمات محمود طرزی مخصوصا درزمینه‌ی ایجاد نخستین نشریات در افغانستان، تعریف و تمجیدهای کرده‌اند اما تلاش‌های فارسی‌ستیزانه و تعصب بیش‌ازحد او در مورد زبان و هویت مردم افغانستان، بسیاری از زحمات او را زیر سوال برده است.
ازاین‌جهت می‌توان گفت که در حال حاضر طالبان نیز به مسایلی دامن می‌زنند که یک قرن پیش در افغانستان آغازشده اما نتیجه‌ای در پی نداشته و به‌جز افزایش تنفر قومی، خشونت و ایجاد عقده‌ها و کینه‌ها چیز دیگری به بار نخواهد آورد. و طوری که دیده می‌شود پس از یک قرن مبارزه علیه این زبان هنوز‌هم زبان علم، تجارت، زبان تکلم، فرهنگ و زبان مراوده‌ی ۷۰ درصد مردم افغانستان به شمول بسیاری از پشتون‌ها است.
