طالبان و حذف زنان از متون کتاب‌ها

دسته: تحلیل
نویسنده: شهرام خراسانی
1404/06/31
9:14 ق.ظ
بازدید: 4

پایگاه خبری تحلیلی روایت : در تازه‌ترین اقدام طالبان، هیئت بازنگری کتاب‌ها و مفردات درسی دانشگاه کابل به استادان دیپارتمنت انگلیسی دستور داده است که تمامی تصاویر زنان و ضمیر «she» را از کتاب‌های درسی انگلیسی حذف کنند. این دستور نه‌تنها محدود به کتاب‌های زبان انگلیسی نیست، بلکه بخشی از یک سیاست وسیع‌تر برای حذف نظام‌مند زنان از فضای آموزشی، فرهنگی و اجتماعی افغانستان است. همچنان کتاب‌هایی که توسط زنان تألیف شده‌اند، نیز در فهرست ممنوعه قرار گرفته‌اند. از سوی دیگر، بیش از شش‌صد عنوان کتاب در حوزه‌های حقوق بشر، مطالعات زنان و اندیشه‌های سیاسی غرب به بهانه «مغایرت با شریعت اسلامی» در فهرست سیاه طالبان افزوده شده‌اند.این تصمیم، چهره عریان سیاست طالبان را در حذف زنان از حیات اجتماعی و فکری کشور بیش از پیش آشکار می‌سازد. طالبان تنها به ممنوعیت حضور زنان در دانشگاه‌ها و مکاتب بسنده نکرده‌اند، بلکه حتی تلاش می‌کنند رد پای زنان را از متون آموزشی و فرهنگی نیز پاک کنند. آنچه امروز در کتاب‌های درسی اتفاق می‌افتد، بازتاب همان دیدگاه طالبانی است که زنان را نه به‌عنوان نیمی از جامعه، بلکه به‌عنوان عناصری مزاحم و تهدیدکننده نظم مردسالارانه خود می‌پندارد.

در تازه‌ترین اقدام طالبان، هیئت بازنگری کتاب‌ها و مفردات درسی دانشگاه کابل به استادان دیپارتمنت انگلیسی دستور داده است که تمامی تصاویر زنان و ضمیر «she» را از کتاب‌های درسی انگلیسی حذف کنند. این دستور نه‌تنها محدود به کتاب‌های زبان انگلیسی نیست، بلکه بخشی از یک سیاست وسیع‌تر برای حذف نظام‌مند زنان از فضای آموزشی، فرهنگی و اجتماعی افغانستان است. همچنان کتاب‌هایی که توسط زنان تألیف شده‌اند، نیز در فهرست ممنوعه قرار گرفته‌اند. از سوی دیگر، بیش از شش‌صد عنوان کتاب در حوزه‌های حقوق بشر، مطالعات زنان و اندیشه‌های سیاسی غرب به بهانه «مغایرت با شریعت اسلامی» در فهرست سیاه طالبان افزوده شده‌اند.

این تصمیم، چهره عریان سیاست طالبان را در حذف زنان از حیات اجتماعی و فکری کشور بیش از پیش آشکار می‌سازد. طالبان تنها به ممنوعیت حضور زنان در دانشگاه‌ها و مکاتب بسنده نکرده‌اند، بلکه حتی تلاش می‌کنند رد پای زنان را از متون آموزشی و فرهنگی نیز پاک کنند. آنچه امروز در کتاب‌های درسی اتفاق می‌افتد، بازتاب همان دیدگاه طالبانی است که زنان را نه به‌عنوان نیمی از جامعه، بلکه به‌عنوان عناصری مزاحم و تهدیدکننده نظم مردسالارانه خود می‌پندارد.

این حذف، تنها پاک‌کردن یک تصویر یا یک ضمیر از کتاب نیست. این اقدامی است برای محو کامل زنان از ذهنیت نسل آینده. وقتی دانشجو و دانش‌آموز با متونی روبه‌رو می‌شود که در آن هیچ زنی وجود ندارد، ناخودآگاه ذهن او نیز به جهانی عادت می‌کند که زن در آن جایی ندارد. به بیان دیگر، طالبان در تلاش‌اند با مهندسی آگاهانه متون درسی، حافظه جمعی جامعه افغانستان را از حضور زنان خالی کنند.

همچنین بخوانید: منابع محلی: شش عضو یک خانواده در حادثه ترافیکی در هلمند جان باختند

سیاست حذف زنان از کتاب‌ها، بخشی از روند گسترده‌تری است که طالبان از زمان تسلط دوباره‌شان بر افغانستان آغاز کرده‌اند. بسته‌شدن دروازه‌های مکاتب دخترانه، اخراج زنان از دانشگاه‌ها، ممنوعیت کار زنان در اکثر نهادهای دولتی و خصوصی، و جلوگیری از فعالیت آنان در سازمان‌های غیرحکومتی، همگی حلقه‌های زنجیره‌ای هستند که یک هدف مشترک دارند: به حاشیه راندن زنان تا مرز نابودی اجتماعی.

این حذف سیستماتیک نه‌تنها زنان را از حقوق ابتدایی‌شان محروم می‌کند، بلکه جامعه را نیز از رشد و پویایی بازمی‌دارد. هیچ جامعه‌ای بدون مشارکت نیمی از جمعیت خود نمی‌تواند به توسعه و بالندگی برسد. زنان افغانستان در دو دهه گذشته، با همه دشواری‌ها، توانستند حضور چشم‌گیری در عرصه‌های آموزشی، رسانه‌ای، هنری و اقتصادی داشته باشند. اکنون طالبان با سیاست‌های زن‌ستیزانه‌شان، می‌خواهند همه آن دستاوردها را نابود کنند و افغانستان را دوباره به عصر تاریک انزوا و جهل ببرند.

در بعد فرهنگی، ممنوعیت کتاب‌های تألیف‌شده توسط زنان ضربه بزرگی به میراث فکری و ادبی افغانستان است. زنان نویسنده، پژوهشگر و مترجم در سال‌های گذشته سهم قابل توجهی در تولید دانش و ادبیات کشور داشته‌اند. حذف آثار آنان، نه‌تنها حذف صدای زنان، بلکه حذف بخشی از تاریخ معاصر افغانستان است. طالبان با این کار، در واقع می‌کوشند روایت تک‌صدایی و مردمحور خود را به نسل آینده تحمیل کنند.

پیامدهای چنین سیاست‌هایی تنها محدود به امروز و فردا نیست. اگر روند حذف زنان ادامه یابد، نسل‌های آینده افغانستان با کمبود شدید الگوهای زنانه مواجه خواهند شد. دختران، اگر روزی اجازه حضور در مکاتب را بیابند، در کتاب‌های‌شان هیچ نشانی از خود نخواهند یافت. پسران نیز در جهانی پرورش خواهند یافت که زن برای‌شان موجودی نامرئی و بی‌اهمیت است. این همان جامعه‌ای است که طالبان در پی ساختنش هستند: جامعه‌ای یک‌دست، مردسالار و عاری از تنوع.

همچنین بخوانید: استرالیا: زنان و دختران در افغانستان به بهانه «بی‌حجابی» بازداشت و مورد بد رفتاری قرار می‌گیرند

با این حال، تجربه نشان داده است که زنان افغانستان هیچ‌گاه به‌سادگی تسلیم سیاست‌های طالبان نمی‌شوند. مقاومت مدنی زنان در دو سال گذشته، از اعتراضات خیابانی تا فعالیت‌های زیرزمینی آموزشی، نشان می‌دهد که حضور زنان را نمی‌توان با فرمان و ممنوعیت محو کرد. هرچند طالبان می‌کوشند تصویر زنان را از کتاب‌ها حذف کنند، اما صدای زنان همچنان در خیابان‌ها، رسانه‌ها و حافظه جمعی مردم زنده است.

در پایان باید گفت، حذف زنان از متون کتاب‌ها یکی از آشکارترین نشانه‌های پروژه زن‌زدایی طالبان است؛ پروژه‌ای که نه‌تنها حق زنان، بلکه آینده کل جامعه افغانستان را هدف قرار داده است. تاریخ اما بارها ثابت کرده است که هیچ ایدئولوژی مبتنی بر نفی نیمی از جامعه پایدار نمی‌ماند. زنان افغانستان، هرچند امروز در تاریک‌ترین روزگار خویش به‌سر می‌برند، اما دیر یا زود جایگاه شایسته‌شان را بازخواهند یافت و طالبان با همه سیاست‌های حذف‌گرایانه‌شان، محکوم به شکست‌اند.

نوشته های مرتبط :