زبان پارسی زیر تیغ سیاست های ناروا

دسته: تحلیل
نویسنده: احمد هوشمند کاوش
1404/02/20
2:31 ب.ظ
بازدید: 22

پایگاه خبری تحلیلی روایت : در این نوشته تلاش کرده ام که از زدایش واژگان تا سیاست‌های خاموش فرهنگ‌زدایی و راهکار برای چاره سازی این چالش ها بنویسم. ولی چه خوب که این نوشته را به یک پرسش بنیادی آغاز کنیم. پارسی در افغانستان با چه آسیب های روبه‌روست؟ هان! که خوب می‌دانید امروز زبان پارسی در افغانستان نه‌تنها با بی‌ پروایی، که با سیاستی خاموش نشانه تاخت و تاز قرار گرفته است. امروز، نه تنها از واژه‌ای چون «دانشگاه» گریزان‌اند و ترسان، بلکه از خود زبان نیز می‌گریزند. این، تنها نشانه‌ای از یک بحران زبانی نیست، بلکه گواهی از پروژه‌ای گسترده‌تر برای زدودن ویر فرهنگی یک ملت پارسی زبان است. آن‌چه امروز در افغانستان بر سر زبان پارسی می‌آید، زدایش یک ابزار رسانشی نیست؛ خاموش‌کردن صدای یک تمدن و فرهنگ است. شکستن استخوان‌های واژگان پارسی به راستی که فریاد بی‌صدای نابودی فرهنگی ماست، که اگر اکنون در برابر آن اقدام شوم ایستاد‌گی نشود آینده‌ای تاریک برای نسلی که می‌بایست با این زبان زندگی کند قم خواهد زد. در اینجا شماره وار و چکیده، چالش ها را بررسی و در پایان راهکار ها و چه باید کرد ها را بازگو می‌دارم.

در این نوشته تلاش کرده ام که از زدایش واژگان تا سیاست‌های خاموش فرهنگ‌زدایی و راهکار برای چاره سازی این چالش ها بنویسم.
ولی چه خوب که این نوشته را به یک پرسش بنیادی آغاز کنیم.
پارسی در افغانستان با چه آسیب های روبه‌روست؟
هان! که خوب می‌دانید امروز زبان پارسی در افغانستان نه‌تنها با بی‌ پروایی، که با سیاستی خاموش نشانه تاخت و تاز قرار گرفته است. امروز، نه تنها از واژه‌ای چون «دانشگاه» گریزان‌اند و ترسان، بلکه از خود زبان نیز می‌گریزند. این، تنها نشانه‌ای از یک بحران زبانی نیست، بلکه گواهی از پروژه‌ای گسترده‌تر برای زدودن ویر فرهنگی یک ملت پارسی زبان است.
آن‌چه امروز در افغانستان بر سر زبان پارسی می‌آید، زدایش یک ابزار رسانشی نیست؛ خاموش‌کردن صدای یک تمدن و فرهنگ است.
شکستن استخوان‌های واژگان پارسی به راستی که فریاد بی‌صدای نابودی فرهنگی ماست، که اگر اکنون در برابر آن اقدام شوم ایستاد‌گی نشود آینده‌ای تاریک برای نسلی که می‌بایست با این زبان زندگی کند قم خواهد زد.
در اینجا شماره وار و چکیده، چالش ها را بررسی و در پایان راهکار ها و چه باید کرد ها را بازگو می‌دارم.

۱. جهانی‌شدن زبان های بیگانه:
زبان انگلیسی و دیگر زبان‌های جهانی، از برای چیره‌گی در دانش، بازرگانی و ساخت آوری، جای زبان پارسی را گرفته‌اند. رسانه‌ها و دستگاه های آموزشی با پافشاری بیش‌از اندازه بر این زبان‌ها، پارسی را به حاشیه رانده‌اند.
که انگیزه آن، بی‌میلی نسل جوان نسبت به زبان پارسی، کم نویسی نویسنده‌گان پارسی زبان و همچنان نبود دانشمندان پارسی زبان در بخش های تشنیگری و فناوری است‌.

۲: ترک میهن و آمیزش فرهنگی:
در خانواده‌های دور از میهن، پارسی زبان، پافشاری برای یادگیری زبان کشور میزبان انگیزه‌ی برای فراموشی زبان پارسی می‌شود. کودکان پارسی زبان که زبان مادری آنها پارسی‌ست در بستری بزرگ می‌شوند که پارسی برایشان زبان مادری نیست، بلکه یک زبان فراموش‌شده است.
نا گقته نماند که دور از میهن شدن اگر از آن کاربرد خوب شود می‌تواند خود دلیل گسترش زبان پارسی در کشور های بیگانه شود. که این کاربرد کمتر رخ می‌دهد.
شوربختانه جوانان ما که در کشور های بیگانه اند همه درگیر تیک‌تاک و گفتگو های پوچ و بی‌هوده هستند.

۳. سیاست‌زدگی زبان:
در افغانستان، دستگاهی های آموزشی با زدایش واژگان پارسی و نهادینه سازی زبان‌های دیگر به ویژه پشتو و عربی، در کنش در حال زذایش ساختاری زبان مادری‌ پارسی اند. نه تنها از زبان پارسی پشتیبانی نمی‌شود، بلکه در برابر آن گاه آشکار، گاه پنهان، کار های شوم می‌شود.
خودتان با چشم سر نگاه کردید که واژه های دانشگاه، دانشکده، دانشجو چگونه از سر لوحه های آموزشی پاک شدند.

۴. بی‌پروایی فرهنگی و همبودی:
کاهش ساختن دور نمایه های فرهنگی به زبان پارسی، نبود دسترسی به سرچشمه های سرشار زبان و نبود سیاست‌های دلگرمانه برای پاسداری از زبان، حالت را بحرانی‌تر کرده است. زبان زمانی زنده می‌ماند که در هنر، رسانه، مکاتب، دانشگاه و خانه نفس بکشد.
این چالش ها شمار اندکی از هزاران چالش است که زبان پارسی با آنها روبرو است و هر روز دست و پنجه نرم می‌کند.
ولی راهکار و مبارزه در برابر این چالش ها چیست؟
چه باید کرد؟
۱: بازسازی زبان در خانه و آموزشگاه ها:
با قصه‌گویی های پارسی مانند شهنامه و مثنوی، آموزش زود هنگام الفبا و خط خوانی و کاربرد دوام دار از زبان در خانواده، می‌توان نسل آینده را به پارسی پیوند زد. آموزش زبان مادری( مضمون دری) باید در آموزشگاه ها جدی گرفته شود، نه یک درس فراموش‌شده در گوشه‌ای از برنامه درسی.
۲: رسانه‌های پارسی‌زبان، سنگر هویت:
با تولید رُخشاره ها، سریال، محتوای باکیفیت به زبان پارسی، و ایجاد وب سایت های خبری و پژوهشی به زبان پارسی می‌توان این زبان را از انزوا نجات داد. رسانه‌ها باید از واژه‌های پارسی استفاده کنند و از ورود بی‌رویه واژه‌های بیگانه بپرهیزند.
۳: واژه‌سازی و پاسداری زبانی:
فرهنگستان‌ها و نهادهای زبان باید واژه‌های جایگزین و بومی بسازند و به جای سرودن چکامه های عربی زبان، بیندیشند چگونه زبان پارسی را در چامه و چکامه توسعه دهند. استفاده از برابر های پارسی، نه تنها ممکن بلکه ضروری است.
برای نمونه:
باید فرهنگستان های راه اندازی شود که هر روز واژه های بیگانه را گرد آوری و برابر آنرا در پارسی بازگو بدارند.
۴: نیرو بخشی بر ابرتنی و ارزش زبانی:
آموزش و آگاهی‌بخشی درباره ارزش زبان پارسی، می‌تواند سهش سربلندی به زبان مادری را بازگرداند. زبانی که ارزش نداشته باشد، نگهداری نخواهد شد.
حرف پایانی و چکیده‌ی سخن
زبان پارسی در افغانستان دیگر تنها با فراموشی ترسانده نمی‌شود، بلکه با زدایش هدفمند روبه‌روست. این یک هشدار است.
اگر ما خاموش بمانیم، آنچه از دست خواهیم داد تنها چند واژه نیست، بلکه پیوند ما با تاریخ، فرهنگ و چیستی و کیستی مان خواهد بود. اکنون زمان برخاستن، نوشتن، سخن‌گفتن و پدافند از این ریشه‌های زبانی‌ست؛ پیش از آن‌که برای همیشه خاموش شوند.