ضرورت به رسمیت شناسی خط دیورند

دسته: تحلیل
نویسنده: شهرام خراسانی
1404/06/25
10:56 ق.ظ
بازدید: 8

پایگاه خبری تحلیلی روایت : مسلۀ خط دیورند یکی از پیچیده‌ترین و تاریخی‌ترین اختلافات میان افغانستان و پاکستان است که بیش از یک قرن است سایه سنگین خود را بر روابط این دو کشور انداخته است. این خط که در سال ۱۸۹۳ میلادی توسط «سِر مارتیمور دیورند» نماینده هند بریتانیایی و امیر عبدالرحمن خان، پادشاه وقت افغانستان، امضا شد، به عنوان مرز میان دو قلمرو سیاسی در نظر گرفته شد. اما با گذشت زمان و تغییر شرایط سیاسی منطقه، به‌ویژه پس از ایجاد کشور پاکستان در سال ۱۹۴۷، این خط به عنوان مرز رسمی از سوی پاکستان شناخته شد. در حالی‌که دولت‌ها و نخبگان سیاسی افغانستان، و اکنون اکثریت مردم این کشور، از پذیرش رسمی آن خودداری کرده‌اند. با این حال، ضرورت‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی ایجاب می‌کند که مردم افغانستان با رویکردی واقع‌بینانه و بر پایه منافع ملی، مسأله به رسمیت شناختن خط دیورند را مورد بازنگری قرار دهند.

مسلۀ خط دیورند یکی از پیچیده‌ترین و تاریخی‌ترین اختلافات میان افغانستان و پاکستان است که بیش از یک قرن است سایه سنگین خود را بر روابط این دو کشور انداخته است. این خط که در سال ۱۸۹۳ میلادی توسط «سِر مارتیمور دیورند» نماینده هند بریتانیایی و امیر عبدالرحمن خان، پادشاه وقت افغانستان، امضا شد، به عنوان مرز میان دو قلمرو سیاسی در نظر گرفته شد. اما با گذشت زمان و تغییر شرایط سیاسی منطقه، به‌ویژه پس از ایجاد کشور پاکستان در سال ۱۹۴۷، این خط به عنوان مرز رسمی از سوی پاکستان شناخته شد. در حالی‌که دولت‌ها و نخبگان سیاسی افغانستان، و اکنون اکثریت مردم این کشور، از پذیرش رسمی آن خودداری کرده‌اند. با این حال، ضرورت‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی ایجاب می‌کند که مردم افغانستان با رویکردی واقع‌بینانه و بر پایه منافع ملی، مسأله به رسمیت شناختن خط دیورند را مورد بازنگری قرار دهند.

تداوم وضعیت فعلی، که در آن خط دیورند به صورت رسمی مورد تأیید مردم افغانستان که اغلب قوم محترم پشتون است قرار نگرفته، پیامدهای منفی بسیاری برای کشور داشته است. این عدم رسمیت، به پاکستان این بهانه را داده است تا حضور نظامی و استخباراتی خود را در امتداد مرز توجیه کند و هرگونه ناآرامی در مرز را به «مشروعیت‌ناپذیری» وضعیت فعلی نسبت دهد. این مسأله نه تنها به تقویت مواضع تندروانه در پاکستان انجامیده، بلکه باعث تضعیف موضع مردم افغانستان در عرصه بین‌المللی شده است. از سوی دیگر، نپذیرفتن این خط باعث شده که بسیاری از فرصت‌های تجارتی، ترانزیتی و دیپلوماتیک میان دو کشور از بین برود و دشمنی تاریخی تداوم یابد.

همچنین بخوانید: آیا باید از نشست سوم دوحه نگران باشیم؟

لازم است تأکید شود که به رسمیت شناختن خط دیورند به عنوان یک مرز بین‌المللی، به معنای فراموشی هویت قومی، فرهنگی و تاریخی مردم مناطق مرزی نیست. در واقع، با پذیرش رسمی این مرز، می‌توان از یک منازعه تاریخی عبور کرد و مسیر را برای تأمین حقوق پشتون‌ها و بلوچ‌ها از طریق نهادهای حقوق بشری، تفاهم‌نامه‌های بین‌المللی، و فشار دیپلوماتیک هموار ساخت. مردم افغانستان، به‌ویژه نسل جوان، باید به این درک برسند که تداوم یک منازعه تاریخی نمی‌تواند ضامن هویت ملی یا تمامیت ارضی کشور باشد، بلکه حل منطقی و حقوقی آن، زمینه‌ساز ثبات، توسعه و آرامش است.

در شرایط فعلی که افغانستان از نبود یک حکومت مشروع و پاسخ‌گو رنج می‌برد، مسئولیت تصمیم‌گیری‌های کلان ملی بیشتر بر دوش مردم، نخبگان مدنی، روشنفکران و جامعه مهاجر قرار دارد. بحث درباره رسمیت خط دیورند باید در فضای باز، علمی و با حضور اندیشمندان و نمایندگان واقعی مردم صورت گیرد، نه با شعارهای احساسی یا سیاسی. افغانستان امروز بیش از هر زمان دیگر نیاز به یک سیاست واقع‌بینانه و مبتنی بر منافع مردم خود دارد؛ سیاستی که بتواند کشور را از انزوا بیرون آورد، روابط با همسایگان را ترمیم کند و از زمینه‌های جدید برای همکاری و بازسازی ملی بهره ببرد.

افزون بر این، با به رسمیت شناختن خط دیورند، مردم افغانستان می‌توانند بسیاری از اهرم‌های فشار پاکستان را از میان بردارند و از یک موضع حقوقی و سیاسی مستحکم‌تر در برابر سایر چالش‌ها ظاهر شوند. پذیرش این خط به عنوان مرز رسمی، نه تنها باعث کاهش تنش با پاکستان می‌شود، بلکه به ایجاد یک چارچوب مشخص برای حل مسائل مرزی، جلوگیری از مداخلات، و تسهیل در امور مهاجرت و تجارت نیز کمک می‌کند.

همچنین بخوانید: جنبش زنان به‌سوی آزادی، از آمریکا خواست تا کمک‌های خود را به طالبان قطع کند

در پایان باید گفت که در جهانی که مرزها به تدریج اهمیت نمادین پیدا می‌کنند و همکاری‌های منطقه‌ای و اقتصادی جایگزین رقابت‌های ارضی شده‌اند، اصرار بر عدم پذیرش خط دیورند بیشتر به یک مانع تاریخی می‌ماند تا یک موضع استراتژیک مفید. اکنون زمان آن فرا رسیده که مردم افغانستان با نگاهی به آینده، بدون واهمه از قضاوت‌های تاریخی، و با درک شرایط نوین منطقه‌ای و جهانی، این مسأله را از طریق یک اجماع ملی و مشروعیت مردمی حل‌وفصل کنند. رسمیت بخشیدن به خط دیورند می‌تواند نه پایان یک هویت، بلکه آغاز یک دوران جدید از تعامل، همزیستی و همکاری میان افغانستان و پاکستان باشد.

نوشته های مرتبط :