طالبان و دشمنی با تصوف

دسته: تحلیل
نویسنده: شهرام خراسانی
1404/06/16
10:19 ق.ظ
بازدید: 9

پایگاه خبری تحلیلی روایت : در واپسین اتفاق طالبان تعدادی از صوفیان را که اهل طریقت بوده‌اند در کابل بازداشت کرده است. این گروه در کنار سخت‌گیری‌های مذهبی و برداشت تنگ‌نظرانه‌شان از اسلام، همواره دشمنی عمیقی با تصوف و سنت‌های صوفیانه در افغانستان داشته‌اند. تصوف در تاریخ اسلامی، به‌ویژه در افغانستان، ریشه‌های عمیق دارد. خانقاه‌ها، محافل ذکر و مجالس عرفانی قرن‌ها بخشی از زندگی اجتماعی و دینی مردم این سرزمین بوده است. بسیاری از روستاها و شهرهای افغانستان در اطراف زیارتگاه‌ها و خانقاه‌های صوفیان شکل گرفته و نسل‌های متوالی از طریق تصوف با آموزه‌های محبت، تسامح، معنویت و آرامش روحی پرورش یافته‌اند.

در واپسین اتفاق طالبان تعدادی از صوفیان را که اهل طریقت بوده‌اند در کابل بازداشت کرده است. این گروه در کنار سخت‌گیری‌های مذهبی و برداشت تنگ‌نظرانه‌شان از اسلام، همواره دشمنی عمیقی با تصوف و سنت‌های صوفیانه در افغانستان داشته‌اند. تصوف در تاریخ اسلامی، به‌ویژه در افغانستان، ریشه‌های عمیق دارد. خانقاه‌ها، محافل ذکر و مجالس عرفانی قرن‌ها بخشی از زندگی اجتماعی و دینی مردم این سرزمین بوده است. بسیاری از روستاها و شهرهای افغانستان در اطراف زیارتگاه‌ها و خانقاه‌های صوفیان شکل گرفته و نسل‌های متوالی از طریق تصوف با آموزه‌های محبت، تسامح، معنویت و آرامش روحی پرورش یافته‌اند.

اما طالبان با این جریان تاریخی و فرهنگی همواره در تضاد بوده‌اند. دلیل اصلی این تضاد در برداشت خشک و افراطی آنان از دین نهفته است. طالبان دین را صرفاً در چارچوب ظاهری شریعت و احکام سخت‌گیرانه می‌بینند، در حالی‌که صوفیان بیشتر بر باطن دین، معنویت و رابطه عاشقانه میان انسان و خدا تأکید دارند. این تفاوت دیدگاه، طالبان را در برابر صوفیان قرار داده و سبب دشمنی آشکار آنان با تصوف شده است.

در نخستین دوره حاکمیت طالبان (۱۹۹۶ – ۲۰۰۱)، بسیاری از خانقاه‌ها بسته شدند و مجالس ذکر و سماع ممنوع گردید. طالبان نه‌تنها با موسیقی مخالف بودند، بلکه حتی ذکر دسته‌جمعی صوفیان را نیز نوعی بدعت می‌دانستند. بسیاری از مشایخ صوفی تحت فشار قرار گرفتند و برخی مجبور به مهاجرت شدند. طالبان تلاش کردند تا زیارتگاه‌ها را بی‌ارزش جلوه دهند و مردم را از مراجعه به آن‌ها بازدارند، چراکه این مکان‌ها برای طالبان نشانه‌ای از “شرک و انحراف” به شمار می‌رفت.

همچنین بخوانید: طالبان از صرافان هرات پول طلب کرده‌اند

با سقوط رژیم طالبان در سال ۲۰۰۱، تصوف دوباره نفس تازه‌ای کشید. خانقاه‌ها باز شدند، محافل صوفیانه رونق گرفت و جوانان به موسیقی و ذکر روی آوردند. اما بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، بار دیگر سایه سنگین دشمنی بر سر صوفیان گسترده شد. طالبان با حمله به برخی مجالس صوفیانه، حتا قتل و کشتار این جماعت در نهرین و محدود کردن تجمع‌های مذهبی آنان، نشان دادند که همان نگاه خصمانه گذشته را حفظ کرده‌اند.

تصوف برای جامعه افغانستان تنها یک جریان مذهبی نیست، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و اجتماعی مردم است. صوفیان با شعر، موسیقی و معنویت، روحیه تساهل و بردباری را در جامعه ترویج کرده‌اند. مولانا جلال‌الدین بلخی، عبدالقادر گیلانی، خواجه عبدالله انصاری و ده‌ها چهره دیگر، در حافظه تاریخی این سرزمین به‌عنوان الهام‌بخش صوفیان و مردم باقی مانده‌اند. طالبان با دشمنی در برابر تصوف، در حقیقت با بخشی از ریشه‌های تاریخی و معنوی افغانستان می‌جنگند.

اما همانند دشمنی طالبان با تصویر و هنر، دشمنی آنان با تصوف نیز سرانجامی ندارد. تصوف نه یک جریان گذرا، بلکه بخشی از بافت روحی مردم است. هرچند طالبان مجالس را تعطیل کنند یا خانقاه‌ها را ببندند، اما روحیه صوفیانه در شعر، موسیقی و حتی در قلب مردم همچنان زنده خواهد ماند. تاریخ ثابت کرده است که هیچ قدرتی نمی‌تواند عشق، معنویت و عرفان را برای همیشه خاموش کند.

بنابراین، دشمنی طالبان با تصوف در اصل دشمنی با روحیه نرم‌خوی و معنویت‌گرای مردم افغانستان است. طالبان با این کار می‌خواهند جامعه را یک‌دست، خشک و مطابق قرائت افراطی خود بسازند، اما غافل‌اند که تصوف همانند جویبار پنهانی است که هرچقدر هم مانعش شوند، راه خود را به‌سوی زندگی مردم باز خواهد کرد.

همچنین بخوانید: کمپاین چهار روزه واکسین پولیو در شرق افغانستان آغاز شد

نوشته های مرتبط :