امام ابوحنیفه؛ پیشوای وحدت‌خواهی

دسته: تحلیل
نویسنده: حکیم حکمت
1403/06/27
9:42 ق.ظ
بازدید: 21

پایگاه خبری تحلیلی روایت : در هفته وحدت اسلامی و سالروز پیامبر بزرگوار اسلام قرار داریم. به این مناسبت، می‌خواهم نگاهی بیندازم به جایگاه وحدت در منظومه فکری امام ابوحنیفه (رح).امام ابوحنیفه (رح) که از وی به نام «امام اعظم» نیز یاد می‌شود، اهتمام جدی به تامین وحدت و اتفاق و همدلی میان مسلمانان داشت.اگر بگویم که عمده‌ترین دغدغه‌ی او در طول زندگی پربار فکری و فرهنگی‌اش، تامین وحدت و همگرایی میان مسلمانان بود، سخن گزاف نگفته‌ام. کلام حنفی، کلامی است معطوف به تامین وحدت در میان مسلمان. به تعبیر دیگر، میراث کلامی او را که در فقه اکبر و فقه ابسط و العالم والمتعلم گردآوری شده، می‌توان مانفیست وحدت‌گرایی در میان مسلمانان دانست.

در هفته وحدت اسلامی و سالروز پیامبر بزرگوار اسلام قرار داریم. به این مناسبت، می‌خواهم نگاهی بیندازم به جایگاه وحدت در منظومه فکری امام ابوحنیفه (رح).

امام ابوحنیفه (رح) که از وی به نام «امام اعظم» نیز یاد می‌شود، اهتمام جدی به تامین وحدت و اتفاق و همدلی میان مسلمانان داشت.

اگر بگویم که عمده‌ترین دغدغه‌ی او در طول زندگی پربار فکری و فرهنگی‌اش، تامین وحدت و همگرایی میان مسلمانان بود، سخن گزاف نگفته‌ام. کلام حنفی، کلامی است معطوف به تامین وحدت در میان مسلمان. به تعبیر دیگر، میراث کلامی او را که در فقه اکبر و فقه ابسط و العالم والمتعلم گردآوری شده، می‌توان مانفیست وحدت‌گرایی در میان مسلمانان دانست.

اگر بپذیریم که عمده ترین عامل تفرقه و مانع تحکیم وحدت در میان امت اسلامی، فرقه‌گرایی و پدیده‌ی تکفیر است، به جرئت می‌توانم بگویم که بزرگ‌ترین پروژه فکری و کلامی امام ابوحنیفه نیز مبارزه با تکفیر بوده است. به اندازه‌ای که این مساله باعث گردیده است تندروان عصر و روزگار او به امام اعظم اتهام مرجئه‌گری بزنند و طعنش کنند. مثلا یکی از آموزه‌های او که باعث گردیده است اهل به او اتهام مرجئه‌گری بزنند، آموزه‌ی جدایی عمل از ایمان است. امام ابوحنیفه (رح)، ایمان را عبارت از اقرار و تصدیق قلبی دانسته و عمل را داخل ایمان نمی‌داند. به باور او، به محض این‌که کسی که شهادتین را ادا کند، مومن و مسلمان محسوب گردیده و نمی‌توان او را به خاطر انجام ندادن تکالیف شرعی، تکفیر کرد.

سه کتاب کلامی که از ابوحنیفه باقی مانده است، یکی فقه‌الابسط ابومطیع بلخی، دومی العالم والمتعلم ابومقاتل سمرقندی، و سوم نیز رساله‌ی منسوب به امام ابوحنیفه به نام «نامه به عثمان بتی» بوده است که توسط نصیر بن یحیی بلخی به بلخ آورده می‌شود. شما وقتی هر سه این کتاب‌های کلامی را مرور کنید، می‌نگرید که در آن‌ها ایمان به محض ادای شهادتین فروکاسته شده و عمل جزئی از ایمان تلقی نگردیده است.

همچنین بخوانید: چرا احناف باید زبان پارسی را پاس بدارند؟

این آموزه‌ی امام ابوحنیفه در واقع در مخالفت با خوارج مطرح گردیده است که آن‌ها مرتکب گناه کبیره را کافر می‌دانستند و میان مسلمانان جوی بار خون راه انداخته بودند.

امام ابوحنیفه بیش از ۲۰ بار با خوارج مناظره کرد و برای مردم تفهیم نمود که نمی‌توان مرتکب گناه کبیره را تکفیر کرد. او به شدت مخالف تکفیر بود.

در نامه ابوحنیفه به عثمان بتی می‌بینیم که او به شدت از وجود تفرقه در میان مسلمانان شاکی بوده است و همین فرقه‌گرایی را عامل ظهور انواع بدعت‌ها در میان مسلمانان می‌خواند. موضع اساسی امام ابوحنیفه این بود که باید از تشتت و پراکندگی مسلمانان جلوگیری کرد و نباید گذاشت با حربه تکفیر علیه همدیگر قرار بگیرند.

متاسفانه امروزه در افغانستان گروهی به قدرت رسیده است که خود را حنفی می‌خواند اما حتا شیعه را تکفیر می‌کند.

باورهای این گروه، سازگار با مکتب حنفی نیست و در واقع طالبان از نام حنفیت سوءاستفاده می‌کنند.

نوشته های مرتبط :