افغانستان؛ سرزمینی که کابوس‌ها در آن واقعیت می‌یابند

دسته: تحلیل
نویسنده: مهرزاد عظیمی
1404/01/28
8:59 ق.ظ
بازدید: 37

پایگاه خبری تحلیلی روایت : تاریخ معاصر افغانستان، گویی متنی از تراژدی و تکرار است؛ سرزمینی که در آن، آنچه در جهان دیگر “کابوس” خوانده می‌شود، در اینجا بارها به واقعیت تبدیل شده است. کشوری که بارها فرصت حرکت به سمت پیشرفت را یافته، اما هر بار در چرخۀ بسته‌ای از جهل، افراطیت و قبیله‌گرایی سقوط کرده است. این مقاله، بازخوانی تجربه‌ای شخصی از مواجهه با روایات تلخ دوران حاکمیت طالبان است؛ روایاتی که در ابتدا شبیه افسانه یا طنزی تلخ به نظر می‌رسیدند، اما امروز همان کابوس به شکل تمام‌عیار پیش چشمان نسل جدید تکرار شده است.

تاریخ معاصر افغانستان، گویی متنی از تراژدی و تکرار است؛ سرزمینی که در آن، آنچه در جهان دیگر “کابوس” خوانده می‌شود، در اینجا بارها به واقعیت تبدیل شده است. کشوری که بارها فرصت حرکت به سمت پیشرفت را یافته، اما هر بار در چرخۀ بسته‌ای از جهل، افراطیت و قبیله‌گرایی سقوط کرده است.
این مقاله، بازخوانی تجربه‌ای شخصی از مواجهه با روایات تلخ دوران حاکمیت طالبان است؛ روایاتی که در ابتدا شبیه افسانه یا طنزی تلخ به نظر می‌رسیدند، اما امروز همان کابوس به شکل تمام‌عیار پیش چشمان نسل جدید تکرار شده است.

شرح مسئله

در سال ۱۳۸۶، وقتی برای ادامه تحصیل وارد کابل شدم، با هم‌کلاسی‌ها و دوستانی آشنا شدم که قصه‌هایی تلخ و باورنکردنی از دوران حاکمیت طالبان در مکتب‌های‌شان روایت می‌کردند. آن‌ها از اجبار طالبان برای پوشیدن پیراهن‌تنبان و استفاده از لنگوته سخن می‌گفتند؛ قوانینی که بی‌چون‌وچرا بر کودکان تحمیل می‌شد و تخطی از آن، به معنای محرومیت از آموزش بود.

شنیدن این قصه‌ها برای من، که در منطقه‌ای زندگی کرده بودم که طالبان حضور جدی نداشتند، بیشتر شبیه یک خواب ترسناک یا حکایت اغراق‌آمیز به نظر می‌رسید. بی‌اختیار به روایت‌هایشان لبخند می‌زدم و حتی گاهی با شگفتی از آن‌ها می‌خواستم که این ماجراها را دوباره و دوباره تعریف کنند؛ واکنشی که البته باعث رنجش و خشم آن‌ها می‌شد.

بارها دوستانم با تلخی به من می‌گفتند:
«تو انگار هیچ‌گاه طالبان را ندیده‌ای و درک نکرده‌ای که زیر سلطۀ آن‌ها زندگی چگونه است!»
و من، هر بار صادقانه پاسخ می‌دادم که در محل زندگی‌ام چنین چیزی تجربه نکرده‌ام؛ اما این پاسخ برای آن‌ها پذیرفتنی نبود.

سال‌ها گذشت و افغانستان در مسیر تحولات سیاسی، به ظاهر رو به جلو حرکت کرد، اما آن کابوس تلخ هرگز از سایه این سرزمین کنار نرفت. و اینک، با گذشت بیش از دو دهه، نه‌تنها آن قصه‌ها به تاریخ نپیوست، بلکه خودم با چشمانم همان صحنه‌ها را دیدم؛ همان وحشت، همان جبر، همان تحقیر.

افغانستان سرزمینی است که جهل، قبیله‌گرایی و افراطیت، بر هر ارزش انسانی چیره شده‌اند. جامعه‌ای که در آن، ارزش انسان به “افغانیت” و گاه “اسلامیتِ قبیله‌ای” تقلیل یافته است. مردمانی که به جای پذیرش تغییر و پیشرفت، همچنان در حلقه بسته سنت‌های متعصبانه و بدوی دست‌وپا می‌زنند؛ و این جهل و تعصب، تنها خودشان را نسوخت، که دیگران را هم در آتش فرو برد.

امروز در قرن ۲۱، جایی که جهان در اوج پیشرفت تکنولوژی و توسعه فرهنگی ایستاده، مردم افغانستان با تحمیل و اجبار به عقب کشیده می‌شوند؛ نه فقط در تفکر، بلکه در سبک زندگی. زنان در این سرزمین، نه تنها از حق آزادی، بلکه از حق زندگی نیز محروم شده‌اند؛ انسان‌هایی که در هراس از شلاق و تحقیر، تنها برای بقا دست‌وپا می‌زنند.

نتیجه‌گیری

افغانستان، امروز دیگر صرفاً یک کشور درگیر جنگ و بحران نیست؛ بلکه به نمادی از چرخه معیوب تاریخ بدل شده است، جایی که گذشته، بارها و بارها در لباس جدیدی بازمی‌گردد و آینده در سایه جهل، تحجر و قبیله‌گرایی محو می‌شود.
کابوس طالبان تنها یک خاطره نیست؛ این بار خود تاریخ است که نشان داده در این سرزمین، هیچ چیز غیرممکن نیست، و حتی بدتر از آنچه تجربه کرده‌ایم نیز، ممکن است دوباره اتفاق بیفتد.

تنها راه رهایی، عبور از مرزهای جهل و نادانی است؛ اما تا زمانی‌که ذهن انسان‌ها از قید تعصبات قومی، مذهبی و قبیله‌ای رها نشود، این چرخه تکرار خواهد شد — و کابوس‌ها همچنان در این خاک زنده خواهند ماند.

نوشته های مرتبط :