آگاهان دینی: بازگشت به عقلانیت، راه‌حل منازعه سلفیت و حنفیت در افغانستان است

دسته: گزارش ها
نویسنده: ضیا ضیایی
1404/02/16
12:35 ب.ظ
بازدید: 19

پایگاه خبری تحلیلی روایت : در نشستی تخصصی با عنوان «افغانستان و منازعه افکار: سلفیت، حنفیت و اعتزال» که شب گذشته از سوی پایگاه خبری-تحلیلی «روایت» در صفحه ایکس برگزار شد. محمد محق، پژوهش‌گر و نویسنده و کمال‌الدین حامد، آگاه امور دینی، به‌بررسی منازعه‌های فکری در افغانستان پرداختند. این نشست با محوریت نقد جزم‌گرایی و تأکید بر بازگشت به عقل‌گرایی و تنوع فکری، به بررسی تاریخی و معاصر جریان‌های اعتزال، سلفیت و حنفیت پرداخت. محمد محق در بخش نخست، جریان اعتزال را یک گرایش روشن‌فکری و نه مذهب سازمان‌یافته خواند و گفت این جریان در قرون دوم و سوم هجری ظهور کرد. او افزود که مذهب حنفی از دوره قاضی ابویوسف رسمیت یافت و تا قرون بعدی جریان غالب ماند، در حالی که سلفیت نیز از ریشه‌های مردمی برخوردار بوده است.

در نشستی تخصصی با عنوان «افغانستان و منازعه افکار: سلفیت، حنفیت و اعتزال» که شب گذشته از سوی پایگاه خبری-تحلیلی «روایت» در صفحه ایکس برگزار شد. محمد محق، پژوهش‌گر و نویسنده و کمال‌الدین حامد، آگاه امور دینی، به‌بررسی منازعه‌های فکری در افغانستان پرداختند.
این نشست با محوریت نقد جزم‌گرایی و تأکید بر بازگشت به عقل‌گرایی و تنوع فکری، به بررسی تاریخی و معاصر جریان‌های اعتزال، سلفیت و حنفیت پرداخت.
محمد محق در بخش نخست، جریان اعتزال را یک گرایش روشن‌فکری و نه مذهب سازمان‌یافته خواند و گفت این جریان در قرون دوم و سوم هجری ظهور کرد. او افزود که مذهب حنفی از دوره قاضی ابویوسف رسمیت یافت و تا قرون بعدی جریان غالب ماند، در حالی که سلفیت نیز از ریشه‌های مردمی برخوردار بوده است.
آقای محق به روند رشد سلفیت در افغانستان اشاره کرد و گفت: «سلفیت ابتدا از شبه قاره هند به شرق افغانستان رسید و با ورود عرب‌ها در دهه ۶۰، به‌ویژه با تبلیغ وهابیت، گسترش یافت.» او تاکید کرد که در دوره جمهوریت، فضا برای جریان‌های مختلف باز شد، اما طالبان اکنون با سوءاستفاده از نام حنفیت، سایر گرایش‌ها را سرکوب می‌کنند.
محمد محق، با اشاره به عقل‌گرایی در مکتب ابوحنیفه گفت: «بسیاری از احناف قدیم گرایش‌های معتزلی داشتند و عقل‌گرایی بخشی از میراث حنفی بوده است، گرچه ماتوریدیه بعدها به جریان غالب تبدیل شد.»
او همچنان با انتقاد از سلطه مالی و تبلیغاتی سلفیت گفت: «سلفی‌ها با سرمایه‌گذاری گسترده، در جامعه نفوذ کرده‌اند، در حالی که حنفیت امروزی بیشتر به یک پوشش سنتی برای همان اندیشه‌ها تبدیل شده است.» محق با تأکید بر خطر تقدس‌گرایی، آن را عامل عقب‌ماندگی فکری دانست و خواستار بازنگری در روش‌های فهم دین شد.
از سوی دیگر، مولوی کمال‌الدین حامد با تاکید بر تفکیک مباحث کلامی و فقهی گفت: «فردی می‌تواند از نظر فقهی حنفی باشد اما در باورهای کلامی، سلفی فکر کند.» او منازعه فکری در افغانستان را دارای سه لایه دانست: مردمی، نهادی و حکومتی، و افزود که طالبان با بهره‌برداری سیاسی از مذهب، به سرکوب سایر دیدگاه‌ها پرداخته‌اند.
حامد سه عامل اصلی را در جذابیت سلفیت برای مردم مؤثر دانست: سادگی پیام، قاطعیت در پاسخ‌ها، و ارجاع به سنت به عنوان مرجع هویتی. او تأکید کرد که جامعه نیازمند بازتعریف رابطه خود با دین و پذیرش تنوع در تفسیر است.
این نشست در حالی پایان یافت که هر دو کارشناس بر لزوم پرهیز از جزم‌اندیشی و گشودن راه گفت‌وگوی عقلانی تأکید کردند. با وجود تفاوت دیدگاه در نقش دین در قانون‌گذاری—با تأکید محق بر جدایی دین از قانون و حامد بر فقه اسلامی—هر دو بر ضرورت بازگشت به فهمی نوین، انسانی و عقل‌محور از دین در افغانستان تأکید داشتند.

نوشته های مرتبط :