خال‌محمد خسته، شاعر، نویسنده، سیاستمدار و قانون‌دان افغانستان، در سال ۱۲۸۱ خورشیدی در دهکده ده‌باز، یا به روایت برخی منابع، در کنگرت از مناطق ختلان ماوراءالنهر دیده به جهان گشود. او فرزند ملا رستم و نوه ملا عبدالرحیم بود و در کودکی مادر خود را از دست داد. پدر خال‌محمد خسته، اصالت پنجشیری داشت و از ملازمان محمد اسحاق خان، زمامدار وقت بلخ به شمار می‌رفت. پس از شکست محمد اسحاق خان از سوی عبدالرحمان خان، ملا رستم به همراه جمعی از یارانش به تاجیکستان کنونی مهاجرت کرد و در ختلان سکنی گزید. او در این منطقه ازدواج کرد
