فارسی

پدر ادبیات عرفانی فارسی؛ تأثیر سنایی غزنوی بر غزالی‌ها:( امام احمد غزالی و امام محمد غزالی) « بخش ۸»

۱۴۰۳/۰۹/۲۹ 09:36 بدون دیدگاه

سنایی با امام احمد غزالی و برادرش محمد غزالی( ۴۵۰ ـــ ۵۰۵ ق) در سیر زندگی مادی و سیر معنوی شباهت‌های قابل مطالعه‌ای دارد. آنها با تحولی معنوی به سوی عرفان و تصوف روی آورده‌اند و پدر دو جریان بزرگ فکری در جهان خراسان و اسلامی بوده‌اند. برادران غزالی به مکتب عشق و جمال پیوسته‌اند و سنایی نیز در عرفان به همین مکتب پیوسته و از ابتدای هستی‌شناسی و نظام احسن جهان تا ریاضت نفس و دوری از دنیا پرستی و منجیات و مهلکات مطالب مشترک اندیشه‌های آنها بسیار فراوان است. رسالة‌الطیر و سوانح احمد غزالی و احیاء علوم‌الدین

پدر ادبیات عرفانی فارسی؛ صنایع ادبی و شعری سنایی غزنوی (رح) « بخش ۷»

۱۴۰۳/۰۹/۲۶ 11:08 بدون دیدگاه

سنایی در قصیده سرایی کم‌نظیر است، چنانکه در در مثنوی و غزل و قطعه و مستزاد و رباعی و ترکیب و ترجیع‌بند نیز قابل ستایش؛ حتی در هجا‌گویی و انتقاد هم ید طولانی دارد. در عین حال یکی از ویژگی‌های هنر‌ نمایی او ابداع ترکیبات زیبا و دلنشین است که با ترکیبات کنایی و تشبیهی و استعاری مجموعه‌ای بزرگ را تشکیل می‌دهد. ترکیبات چون: روزی ده، خورشید فر، کارخانه عقل، فلک رتبت، ملک مشرب، ادبخوان، خاک سرشت، عطاده، فلک‌قدر، آهو سرین، آهن عصب، خارا دل، روئین سم، سندان جگر، ضرب غام بر، کیوان منش، سگ پرستان و…[۱] تلمیحات قرآنی،

پدر ادبیات عرفانی فارسی؛ نوشته‌ها و آثارِ حکیم سنایی غزنوی(رح) «ادامه بخش ۱ـ‌۵»

۱۴۰۳/۰۹/۱۷ 12:47 بدون دیدگاه

۶ــ تحریمة القلم این مثنوی را در ۱۰۳ و ۲۰۲ بیت گفته‌اند که به شیوۀ حدیقه سروده شده و حاوی آموزه‌های صوفیانه است. در نسخه‌های کهن کلیات سنایی ذکر شده اما برخی آن را در آثار سنایی نیاورده، منسوب به او گفته‌اند. نسخه‌ای در کتابخانه ملی ایران و نسخه‌ای در کتابخانه استانبول دارد که در ۸ شعبان‌۶۸۳ ق کتابت شده است در آن آمده: مرحبا ای سیـــــــه رخ دو زبان ای حدیث آفرین بی دل و جان کاتب وحی کردگار تویــــــــی مرکب عقل را سوار تویـــــی [۱] درباره آن آورده: « مثنوی تحریمة القلم نیز در خفیف مخبون مقصور

پدر ادبیات عرفانی فارسی؛ معاصران و ممدوحان سنایی غزنوی «بخش ــ ۳»

۱۴۰۳/۰۹/۰۸ 10:56 بدون دیدگاه

مدّرس رضوی در مقدمۀ مفصلی که بر دیوان حکیم سنایی غزنوی«رح » نگاشته بخشی را به معاصران و ممدوحان سنایی اختصاص داده که شامل شخصیت های بزرگی در میان علما، شعرا و صوفیه‌اند. امام احمد غزالی و امام محمد غزالی و عمر خیام از معروفترین معاصران او به شمار می آیند. سلاطین معاصر او عبارتند از سلطان مسعود بن ابراهیم ( ۴۲۸ ــ ۵۰۹ ق) که سنایی او را با چند قصیده مدح گفته است. بهرام شاه بن مسعود شاه ( ۵۰۹ ــ ۵۴۷ ق ) که دوران سلطنت او طولانی بود سنایی او را فراوان مدح گفته و

پدر ادبیات عرفان فارسی؛ سفر‌های چهارگانۀ سنایی « بخش ــ ۲»

۱۴۰۳/۰۹/۰۴ 11:40 بدون دیدگاه

اسفار اربعۀ سنایی، چهار مرحلۀ اصلی زندگی او هستند که نمودی از سیر و سلوک معنوی او نیز به شمار می‌آید. دربارۀ سفرهای سنایی گفته‌ها فراوان است و گویا در ابتدای جوانی از غزنین به سوی بلخ رفته که در این سفر رنجهای زیادی کشیده و چون مثنوی کارنامه بلخ را در همین شهر سروده، در اشعار خود به این سختی‌‌ها اشاره دارد. از بلخ به سوی خانۀ کعبه سفر کرده و باز به بلخ برگشته در این شهر: «با عدۀ بسیار از افاضل بلخ دوستی داشته و از انعام و اکرام ایشان می‌زیسته است. پس از مدتی بعضی

پدر ادبیات عرفان فارسی؛ ابوالمجد مجدود حکیم سنایی(رح) « بخش ا »

۱۴۰۳/۰۹/۰۱ 11:31 بدون دیدگاه

سخن نخست: نگاهی به زندگی، اندیشه‌ها و اسفبار اربعۀ حکیم سنایی: ابو المجد مجدود فرزند، متخلص به سنایی که نام او را محمد و حسن نیز گفته اند، مشهور به حکیم غزنوی و ملقب استاد الحکما است. او در شهر غزنی به دنیا آمده که بخشی از خراسان بزرگ آن زمان بود. تاریخ تولد سنایی را بین ۴۳۶ ق تا ۴۷۳ ق گفته‌اند چنانکه وفات او را نیز بین ۵۲۵ ق تا ۵۴۹ ق نوشته اند‌.[۱] با بررسی دیدگاه‌های مختلف و اسناد موجود و عقیدهچۀ اکثریت می‌توان تولد سنایی را در ۴۶۷ ق و وفات او را ۵۲۹ ق

زبان تاجیکان؛ فارسی امروزی از کجا می آید؟

۱۴۰۳/۰۷/۰۱ 09:42 ۱ دیدگاه

در نخستین قرن هجری این زبان در وزن شعر بر زبان مردمی در بلخ و سغد آغاز یافت -طباطبایی در نخست لازم میدانم سخنی از محمد شکوری بخارایی را اینجا نقل کنم: «فارسی دری از زبانهای خود ویژه ی ایرانی بوده از قدیم در میهن ایرانیان شرقی در سرزمین اجداد تاجیکان در خراسان و ماوراءالنهر ریشه های عمیق تاریخی داشته، در برابر زبانهای باستانی سغدی، خوارزمی، باختری و غیره عمل میکرد و در حدود آنها با سرعت گسترشمی یافت.» زبان مهمترین عامل پیوند دهنده انسانهاست یا بقول رییس جمهور تاجیکستان زبان ملت هستی ملت، و فارسی که کهنترین زبان

جنگ فرهنگی در افغانستان؛ آیا زبان فارسی قابل حذف است؟

۱۴۰۳/۰۶/۱۵ 11:46 بدون دیدگاه

رسانه ها گزارش داده اند که شماری از مقام‌های وزارت امر به معروف طالبان در نشستی با مسئولان رسانه‌های محلی در کابل به آنها دستور دادند از کاربرد واژه‌های «ایرانی» خودداری کنند. گفته شده که آنان همچنین از رسانه‌ها خواسته اند تا به هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان احترام بگذارند. خواست و اراده مقامات طالبان برای حذف زبان فارسی هرچند امر تازه نیست، زیرا در سه سال گذشته این مسئله با قوت و شدت در ادارات و دانشگاه و مراکز علمی و سیاسی عملی شده است؛ اما نکته قابل توجه چرایی این رویکرد طالبان و مقابله با زبان فارسی است

طالبان، صحبت با واژه‌های فارسی را نیز تا امر ثانی منع کردند

۱۴۰۳/۰۶/۱۵ 10:28 بدون دیدگاه

مسوولان امر به معروف طالبان در به کارمندان رسانه‌ها دستور داده‌اند که از کاربرد واژه‌های ایرانی خودداری کنند. به نظر می رسد منظور مقام‌های وزارت امر به معروف طالبان از واژه‌های ایرانی کلمات فارسی است. طالبان پیش از این دستورالعمل‌های را برای رسانه‌ها به‌خصوص در مورد پوشش مجری‌های زن و مسائل دیگر از جمله برجسته کردن دست‌آوردهای این گروه صادر کرده بودوند، اما دستور بحث زبانی این گروه در رسانه‌ها تازه‌گی دارد. هرچند برخی افراد طالبان یا هواداران این گروه در بحث‌های تلویزیونی بر استفاده از کلمات فارسی مانند دانشگاه ایراد گرفته‌ و گفته‌اند که از معادل پشتوی آن

کبوتری بر بام ادبیّات معاصر کشور احمد ضیا قاری‏زاده زنده‏گی، اشعار و آهنگ‏ها

۱۴۰۳/۰۳/۰۷ 10:33 بدون دیدگاه

احمدضیای قاری‌زاده، شاعر، طنزنویس، آوازخوان، آهنگ‏ساز و از پیش‏گامان شعر نو درافغانستان، درسال ۱۳۰۱خورشیدی، در شهر کهنۀ کابل چشم به جهان گشود. پدرش قاری دوست‌محمد، از فعالان نهضت فرهنگی افغانستان در دورۀ امان‌الله خان بود که با سقوط حکومت امانی در کابل تیرباران شد. ضیای قاری‌زاده، درسال ۱۳۰٧خورشیدی، آموزش‌های ابتدایی را در مکتب «نجات» که پسان‌ها به «لیسۀ امانی» معروف شد، آغاز کرد و پس از فراغت، درهمین مکتب به عنوان آموزگار زبان‏و‏ادبیّات فارسی مشغول به کار شد. قاری‌زاده، افزون بر آموزگاری، وظایف مختلف دیگری را درعرصۀ مطبوعات و فرهنگ افغانستان نیز برعهده داشت. او مدتی در«پوهن‌زی ننداری» و

با پرچم بلند، شمالی‌ست شهر من

۱۴۰۳/۰۳/۰۵ 10:19 بدون دیدگاه

یکی از دلایل این‌که جغرافیایی به اسم افغانستان برایم خیلی عزیز است، تنوع آن است. افغانستان، سرزمین تنوع‌هاست. این تنوع را گاه در قالب قوم‌های مختلف، گاهی در لباس‌ها و رنگ‌ها، و زمانی هم در گفتارها و پندار‌ها وکردار‌ها می‌توان مشاهده کرد. این تنوع، میزان دل‌گرمی آدمی را به این سرزمین چند برابر می‌کند. شما اگر از آن سرزمین هم نباشید، به عنوان یک گردشگر به آنجا سر بزنید این تفاوت‌ها را پسند می‌کنید. حوزه بندی افغانستان، تفاوت‌های به وجود آورده است که بی‌نهایت قشنگ و دلپذیر است. هر حوزه، خصوصیات ویژه‌ی خود را دارد. چه این ویژگی‌ها در

فارسی‌ستیزی؛ از حرف تا عمل طالبان

۱۴۰۳/۰۲/۲۹ 10:37 بدون دیدگاه

سخن‌گوی وزارت امر بالمعروف طالبان به نقل از ملا هبت‌الله آخندزاده در صفحه ایکس (تویتر سابق) خود نوشته است که بین زبان‌های فارسی و پشتو نباید تفاوت قایل شد. در پیام منسوب به رهبر طالبان آمده است که اگر کسی میان فارسی و پشتو فرق قایل شود، مجازات خواهد شد. هنوز صحت و سقم این پیام روشن نیست و نمی‌توان به قطع و یقین گفت که آیا ملا هبت‌الله چنین سخنی را گفته است یا خیر، اما آن‌چه کاملا مبرهن است این است که فارسی‌ستیزی در حکومت طالبان بیداد می‌کند و این گروه در نزدیک به سه سال

بزرگداشت از کاخ بلند پارسی حکیم ابوالقاسم فردوسی (۲)

۱۴۰۳/۰۲/۲۶ 11:57 بدون دیدگاه

موضوع داستان های شاهنامه فردوسی، درسخن‏سُرایی، شاعری لطیف و پُرشور است؛ طبع لطیف و روحیه‏ ی بلند وطن‏دوستانه در اشعارش دیده می‏ شود. هَجو، دروغ و تملّق درسروده‏ های فردوسی، جایی ندارد؛ او شاعری اخلاق‏ گرا و آراسته با فضیلت ‏های نیک انسانی و اخلاقی بوده است. موضوع شاهنامه، افسانه‌ها و تاریخ ایرانِ قدیم، ازآغاز تا حمله‌ی عرب‌ها به سرزمین ما، درسده‌ی هفتم میلادی است. شاهنامه از سه‌بخشِ تشکیل شده است: اسطوره‌یی، پهلوانی و تاریخی. این سه‌بخش، چهار دودمانِ: پیشدادیان، کیانیان، اشکانیان و ساسانیان را در بر دارد. دوره‌ی اسطوره‌یی شاهنامه، از روزگار کیومرث _ نخستین آدم به‌تعبیر آریاییان

نیایش به «زبان پارسی»

۱۴۰۳/۰۲/۲۶ 10:54 بدون دیدگاه

مردمان «پارسی‌زبان» بیش‌تر به «زبان‌عربی» به دنیای الهی می‌روند، ایشان یک مشت دعاهای «عربی» را در دفترچه یادداشت خویش ثبت کرده‌اند که از معنای آن‌ها بویی به مشام شان نمی‌رسد، اما آن‌ها را طوطی‌وار زمزمه می‌کنند. در حقیقت ایشان به مانند انسان جن‌زده می‌مانند که سخنانی زیادی میگوید، اما خودش نمی‌داند. ایشان هیچ زمانی «خداوند بزرگ» را درست درک نمی‌کنند، در بحر نیایش او غرق نمی‌شوند؛ زیرا ایشان اصلا نمی دانند که چه ‌میگویند. برای همین بود که بزرگانی کوشش کردند تا انسان‌ها، «خداوند بزرگ» خود را به زبان خویش نیایش کنند. امام ابوحنیفه-درود بر ایشان- گفته بود: خواندن

بزرگداشت از کاخ بلند پارسی حکیم ابوالقاسم فردوسی (۱)

۱۴۰۳/۰۲/۲۵ 11:16 بدون دیدگاه

قسمت اول مروری بر زیست‏نامه و شاهنامه‏‏‌ی سُخن‏‌سُرای توس حکیم ابوالقاسم فردوسی، بزرگ‏ترین شاعر حماسه‏‌سُرا در زبان فارسی است که از شهرت جهانی برخوردار است. کُنیّه‌ی وی«ابوالقاسم» و تخلص و شهرتش«فردوسی» است. نام و تخلّص همه‏‌ی تذکره‌‏ها و تاریخ‏‌های قدیمی‏، از نام و نام پدرِ حماسه‌‏آفرین بزرگ خراسان، به یک‏سان سخن نگفته‏‌اند. در نخستین ترجمه‏‌ی شاهنامه – به‌‏زبان عربی، ازفتح بن علی بِنداری اصفهانی – نام فردوسی منصور و نام پدرش حسن آمده است. نبشته‌‏های دیگر ازجمله:«عجایب‏‌المخلوقات»، «مقدمه‏‌ی بایسُنقری»، «مجالس‌‏المومنین»، «مجمع‏‌الفُصحا» و«تذکرة‏الشعرا»، نام و نام پدرش ‏را به‏ گونه ‏ی حسن بن علی، حسن بن اسحاق، بن شرف‏شاه

اوضاع بد زبان فارسی در افغانستان

۱۴۰۳/۰۲/۱۹ 08:35 بدون دیدگاه

پیر تکسار ۷۲ ساله شد!

۱۴۰۳/۰۲/۱۶ 10:45 بدون دیدگاه

پرتو نادری شاعر، نویسنده و پژوهشگر مشهور کشور، امروز ۷۲ ساله شد. پرتو نادری بدون شک که بر اکثریت شاعران و نویسندگان، جایگاه استادی دارد و از این جهت برای همه قابل احترام است. او در دل چندین نسل جایگاه ویژه دارد و همه او را دوست می‌دارند. پرتو نادری متولد سال ۱۳۳۱ هجری آفتابی است. او زاده‌ی شهر بدخشان و در قوم تاجیک می‌باشد. استاد پرتو نادری شاعر، نویسنده، طنز نویس و پژوهشگری است که تا کنون آثار بی‌شماری در زمینه های مختلف از وی به چاپ رفته است. آثار پرتو نادری به زبان‌های کردی و انگلیسی

«تاریخ تاجیکان ورارود» روایتی از سرگذشت فارسی‌زبانان آسیای میانه

۱۴۰۳/۰۲/۱۵ 21:36 بدون دیدگاه

پژواک جدایی مناطق آسیای میانه و ایران، قصه‌ای پرغصه به وسعت تاریخ ایران معاصر است؛ اما فارغ از مرثیه سرایی بر میراث به یغما رفته، اغلب ایرانیان را وقوف نیست که چه بر سر میراث هزارسالگان در سرزمین‌های جدا افتاده رفت. کتاب «تاجیکان ورارود؛ از ۱۸۶۰ تا ۱۹۲۴» نخستین روایت علمی دقیق و مدون به سبک تاریخ نویسی‌نو و به زبان فارسی در این زمینه است. این کتاب پرارج گرچه در سال ۱۴۰۰ در ایران منتشر شد، اما به دلیل خاستگاه تاجیکی محقق (نماز حاتم) آنچنان که شاید و باید در فضای رسانه‌ای ایران ارج نهاده نشد. کتاب تاریخ

سرود کهسار و انجمن ادبی کابل

۱۴۰۳/۰۲/۱۵ 12:17 بدون دیدگاه

یکی از سروده‌های معروف و بحث برانگیز استاد خلیلی همان « سرود کهسار» است. برخی از نویسنده‌گان این شعر را نخستین شعر نیمایی در افغانستان دانسته‌اند. شعری است عاشقانه، با حس و حالات رمانتیک و آمیخته با توصیف طبیعت و دیدار معشوق در یک شب مهتابی در دامنۀ کوهی. این توصیف، با این زبان خیال انگیز، استوار، حس و فضای رمانتیک، به شعر تاثیر گذاری خاصی داده است. می‌شود گفت: چنین است که « سرودکهسار» نسبت به تمام تلاش‌هایی که در آن روزگار برای برهم زدن افاعیل عروضی صورت گرفته بیش‌تر در ذهن و زبان ها جاری بوده است.