د افغانستان د ستراتیژیکو مطالعاتو د مرکز له خوا د «هرات امنیتي غونډه» ۱۱ مه د دوشنبې په ورځ د اګست په ۶ مه د تاجکستان په مرکز دوشنبې ښار کې جوړیږي. د «افغانستان بیا فکر کول؛» تر سرلیک لاندې دغه پړاو غونډه “مختلف حلونه” به دوه ورځې دوام وکړي. په دې غونډه کې د افغانستان د ملي مقاومت د جبهې مشر احمد مسعود، جهادي مشر امير اسمعيل خان او د تېر حکومت يو شمېر نورو چارواکو په ګډون د بېلابېلو هېوادونو خلک، د طالبانو مخالفين ګډون لري. د هرات امنیتي غونډه په ۲۰۱۲ کال کې پیل شوې او د افغانستان پر سیاسي او امنیتي مسایلو په ځانګړې توګه له مشهورو شنونکو او سیاستوالو سره بحث او مشورې کوي. د طالبانو له واک ته رسېدو وروسته دا غونډه په انلاین او یا هم په نورو هېوادونو کې جوړه شوې وه. په داسې حال کې چې تېر کال د هرات لسمه امنیتي غونډه هم د تاجکستان په پلازمېنه دوشنبه کې جوړه شوې وه او ګډونوالو په کې د موقت حکومت پر جوړېدو هوکړه وکړه.افغانستان ټینګار کړی و؛ خو سږ کال دا غونډه په ډیر درنښت او د اسماعیل خان په ګډون د مهمو شخصیتونو په شتون سره ترسره شوه. که څه هم په تېرو دوو کلونو کې د طالبانو د مخالفانو مشرانو په بېلابېلو هېوادونو کې انلاین او شخصی ګڼې غونډې کړې، که څه هم دوی ټولو پر یووالی، همغږی او له اوسنیو حالاتو څخه پر وتلو ټینګار کړی، خو کومه مثبته پایله یې نه ده لرلې. خو دا پوښتنه راپورته کیږي چې ایا د طالبانو د مخالفو ډلو مشران ملاقات کولی شي؟ د طالبانو د مخالفو مشرانو د اتحاد پر وړاندې خنډونه څه دي او ولې دا غونډې ډېر اغېز نه لري؟ لومړی ټکی دا دی چې که د طالبانو د مخالفو سیاسي ډلو تر منځ یووالی او توافق رامنځته نه شي، وړو او لویو ډلو ته به هیڅ ګټه ونه رسیږي. په تېرو دوو کلونو کې دا ثابته شوې چې هېڅ هېواد له طالبانو سره د مخالفت له اشخاصو او ګوندونو سره په انفرادي ډول همکارۍ ته چمتو نه دی. نن هم که د دوشنبی او مسکو غونډه نسبتا مهمه شوه، نو د ځینو ډلو د مشرانو د شتون له امله وه. دوهم ټکی، مګر سرهد هرات په امنیتي غونډه کې د طالبانو پر ضد د بېلابېلو ډلو خلکو او استازو برخه اخیستې وه، خو اصلي ستونزه د دوی ترمنځ د ګټو ټکر دی. له یوې خوا د ولسمشرۍ غوښتونکي دي چې په افغانستان کې د پارلماني یا فدرالي نظام غوښتونکي نه دي او د خلکو په رایو باور هم نه لري. له بلې خوا، ډیری خلک غواړي د پالماني په څیر وګوري. اوس که موږ د طالبانو امارت او څو هغه مشران چې فدراليزم او یا هم بېلتون غوښتونکي دي، په دې غونډه کې شامل کړو او وبه ګورو چې دا غونډه څومره وېشل شوې ده. البته د خبرو اترو په غونډو کې دا د نظر اختلاف معمول دی، خو ستونزه دا ده چې د افغانستان مشران ډیموکراسۍ او د خلکو او اشرافو نظریاتو ته کمه پاملرنه کوي. که داسې وای نو د هېواد حالت به دې حالت ته نه وای رسېدلی. درېیم ټکی دا دی چې تر اوسه د طالبانو د مخالفینو تر منځ کوم اتحاد نه دی جوړ شوی او نه هم د دغه اتحاد امکان شته، خو له یوې خوا د دې مخالفانو په غونډو کې د طالبانو د استازو نه شتون. ډله او له بلې خواپه سیمه ییزو غونډو کې د وسله والو طالبانو د استازو نه شتون د اوسني وضعیت د دوام پر وړاندې بله ننګونه ده. په داسې حال کې چې د دې ډول غونډو اجنډا او اساس له اوسني وضعیت څخه د وتلو لپاره د سیاسي پلانونو بحث او وړاندې کول دي، خو په هره غونډه کې د دې مسئلې یو اړخ چې طالبان او یا هم د دې ډلې مخالفان دي. غیر حاضر دی نو، کله چې د مسلې په بحث کې د مسلې یو اصلي اړخ شتون نلري، موږ څنګه د هغې د پایلو تمه کولی شو؟ څلورم ټکی د محافظه کارۍ او سیاسي او نظامي دواړو ډګرونو د پرمختګ لپاره د اجنډا نه درلودل دي، کوم چې د طالبانو مخالفین نه لري. په داسې حال کې چې له طالبانو سره د مخالفو ډلو د مشرانو او مشرانو د ټولیز یووالي امکان نشته، له بلې خوا د دغو ډلو ډېری برخه په انفرادي ډول د خبرو لپاره ځانګړې اجنډا هم نه لري. نږدې هر څوک دې ته انتظار باسي چې د بل چا سره جګړه وکړي او بیا جګړه وکړي، څو ډیموکراسي، چوکۍ او واک بیا ورته ورسیږي. اوس چې په دې قدامت، چوپتیا او جهالت سره د افغانستان په یووالي او ازادۍ څنګه باور کولای شو؟
