پرون د غزې د خلکو له وژلې او د صهیونیسټي رژیم له جنایتونو له ۳۶ ورځو وروسته د سعودي عربستان په پلازمینه ریاض کښې د عربي او اسلامي هیوادونو مشران راغونډ شول چې په غزه کښې د جنایتونو د بندولو لپاره لاره ومومي. په پرونۍ غونډه کې د ټولو اسلامي هېوادونو مشرانو په بېلابېلو غږونو کې په غزه کې جنایتونه وغندل، خو یوې مهمې او وقایوي پرېکړې ته ونه رسېدل چې د جنایتونو مخه ونیول شي. البته، دا د څو دلیلونو لپاره غیر عملي وه.
لومړی: د یووالي نشتوالی؛ د څو لسیزو او پیړیو په اوږدو کې د استعمار او بهرني قدرتونو او یرغلونو په وړاندې د اسلامي نړۍ او د اسلامي او غیر اسلامي هیوادونو د ناکامۍ تر ټولو مهم عامل دننه او بهر اختلافات دي. د یوې اسلامي او عربي مسئلې په توګه که د فلسطین مسله وګورو، په تېرو ۷۰ کلونو کې تر ټولو اړین عامل چې د فلسطین او اسلامي نړۍ د نابودۍ لامل شوی، د اختلافاتو بحث دی. کله چې جمال عبدالناصر، معمر القذافي او حافظ اسد له امریکا سره مخامخ شول له بلې خوا اسراییل ولاړ وو، پاچا عبدالعزیز، پاچا فهد او رضا شاه پهلوي له امریکا او اسراییلو سره دوستانه اړیکې درلودې. همدا ډول د ۱۹۶۷ او ۱۹۷۳ کلونو په جګړو کې کله چې مصر، سوریه او اردن له اسرائیلو سره په جګړه کې ښکېل شول، په داسې حال کې چې ټولو لوېدیځو هېوادونو په یوالي توګه د اسرائیلو ملاتړ وکړ، خو اسلامي او عربي هېوادونه له دغو دریو هېوادونو شاته پاتې شول. همدا حالت نن هم دوام لري. متحده عربي امارات، سعودي عربستان، بحرین، مصر او یوشمېر عربي هېوادونه دې ته چمتو نه دي چې په جدي او پرېکنده توګه د فلسطین د مسئلې ملاتړ وکړي او جګړه ودروي. د نوموړي په وینا د ناکامۍ تر ټولو مهم لامل د عربي او اسلامي هېوادونو د یووالي نشتوالی دی.
دوهم: انحصار؛ بل لامل چې عربي او اسلامي هېوادونه نه شي کولای قاطع او جدي پرېکړه وکړي، پر امریکا او لوېدیځ د دغو هېوادونو انحصار دی. موږ ټول پوهیږو چې سعودي عربستان د خپلو تیلو د صادراتو او وسلو د رسولو په برخه کې ۹۰ سلنه په امریکا او لویدیځ پورې تړلی دی. همدا ډول نور عربي هیوادونه چې هر یو یې په یو ډول په لویدیځ پورې تړلي دي. دا انحصار د دې هیوادونو پورې اړه لري دوی نشي کولی خپل انساني او عربي ماموریت د هغه څه سره سم ترسره کړي چې د دوی وجدان تصویب کړي او هغه څه چې فلسطینیان یې غواړي.
دریم: توپیرونه؛ په وروستیو کلونو کې د ناکامیو او دسیسو یو مهم لامل د اسراییلو او لویدیځ لخوا د عربو او مسلمانانو سپکاوی دی. هیڅ عربي او اسلامي هیوادونه یو له بل سره سم نه دي. د یمن او عراق مسله او سیمه ایز نفوذ او نور د دغو دوو هیوادونو لپاره مسله ده. همدارنګه د حماس غورځنګ ملاتړ د سعودي عربستان لپاره د منلو وړ نه دی ځکه چې دا د خپلو ملاتړو سره کرکه لري. په همدې ډول د مصر، ترکیې او سوریې په ګډون نور هېوادونه یو بل ته صادق نه دي او یو بل ته د شک په سترګه ګوري. په داسې حالت کې که د عربي او اسلامي هېوادونو د مشرانو لس غونډې هم ترسره شي، کومه پایله به ونه لري.
څلورم: کمزورۍ او ډار؛ په وروستیو پېړیو کې د اسلامي او عربو د تسلط د منځه وړلو بل لامل د هغوی کمزوري او وېره وه. په حقیقت کې د ۱۹۴۸، ۱۹۶۷ او ۱۹۷۳ کلونو درې جګړې او درې شرمونکې ماتې د ټولو عربي او اسلامي هېوادونو لپاره درسونه دي.او وه. د ۱۹۷۳ کال له ماتې وروسته هیڅ عربي هیواد پر اسرایلو د برید جرات ونه کړ. حتی د اسرائیلو پر ضد د ګوند د ۲۰۰۳ او ۲۰۰۶ کلونو له زړورو جګړو وروسته چې د دغه رژیم وقار یې تر یوه حده له منځه وړی و، د عربو هیوادونو ویره له منځه ولاړه نه شوه. نن ورځ مصر د دې جرات نه لري چې د رفح پوله د فلسطین لپاره د مرستې لیږلو لپاره پرانیزي، ځکه چې دا ویره لري چې دا د هیواد د اردو په واک کې ده. په همدې ډول نور هېوادونه هم د فلسطين مسئلې ته په وېره او وېره سره ګوري او داسې دريځ غوره کوي، چې د امريکا او اسرائيلو دښمني ونه کړي. نو تر څو چې اختلافات، انحصار او وېره د هېوادونو او د هغوی د مشرانو او پوځیانو په واک کې وي، په هره واکمنۍ کې هر ډول غونډه به د پام وړ پایلې ونه لري. په داسې حال کې چې ۵۷ اسلامي هیوادونه لږ تر لږه یو پر دریمه برخه د ملتونو د ټولنې غړیتوب لري، دغه ۵۷ هیوادونه نشي کولای د یوه داسې رژیم مخه ونیسي چې په یوه میاشت کې یې پر خپلو هیوادوالو او پلویانو ۳۵۰۰۰ ټنه بمونه غورځولي او ۱۱۰۰۰ انسانان یې وژلي دي، دا په رښتیا د وحشت او شرم وړ خبره ده.
