په هیواد کې د جمهوریت له نسکوریدو او د طالبانو له راتک څخه دوه کاله تیریږي. او د روښانه لید له نیشتوالي څخه هرڅوک دا پوښتنه کوي چې دا وضیعت به کوم لوري ته وګرځي او د هیواد راتلونکی به څه وي؟
په داسې حال کې چې د طالبانو سرپرست حکومت دوه کاله تیرشول، ښځې او نجونې لا هم کار او زدکړو څخه بې برخې دي، داسې اساسي قانون نشته چې د مشروعیت اساس یې جوړکړي.
چاودنې ، ځان وژنې او وژنې دوام لري. او داسې کوم روښانه سیاسي او اقتصادي لیدلوری نشته چې پربنسټ یې د اصلاحاتو ، بنسټیزو بدلونونو او د ژوند د شرایطو د ښه والي تصور وشي . همدارنګه هرڅوک د راتلونکي په اړه اندیښمن دي.
ځینې یې د یوې مړۍ ډوډۍ د ترلاسه کولو او ژوندي پاتی کیدو په هڅه کې دي، ځینې یې د سختې یخنۍ او ګرمۍ له تیریدو سره لاس او ګریوان دي.
او ځینې یې د ځانمرګو او چاودنو له امله د خپل ژوند په اړه اندیښمن دي.
د هیواد حالت به څه وي او له دغو سرترو بې باورییو او ننګونو سره چې په بیلابیلو برخوکې شتون لري ، د راتلونکي لپاره هیله مندي کولی شو ؟
د هغه څه څخه د خلاصون لپاره چې په ټولنه کې غالب وي ، دوه ډوله تاریخي هدي، چې د یو ولس او جغرافیې په هوښیارانه چلند ، له تاوتریخوالي او تمدن څخه د خلاصون لامل ګرځي. سیمون بولیوار، چګوارا ، کاسترو ، ماندیلا ، امام خمیني ، احمد بن بیلا ، ګاندي او داسې نور هغه شخصیتونه دي چې په زړورتیا یې خپلې ټولنې آزادي کړې .
دوهمه تجربه د انتظار نیټه ده ؛ د تاریخ د طبیعي دورې د بشپړیدو او د پخوانیو د مشرانو د فضیلت او دهغوی د زوال انتظار .
د مثال په توګه لاتینې امریکا په نولسمه پیړۍ کې د بیلیور له خوا آزاده شوه خو هند او ختیځ هیوادونه له ۱۵۰څخه ډیرکاله وروسته یعني ۱۵۰ کلونو طبیعي دوره تر هغه وخته پورې چې د ګاندي په څیر مشران را څرګند او خپلواک شول. په همدې ډول افریقایې هیوادونه د شلمې پیړۍ ترپايه د استعمار لاندې وو.
په داسې حال کې چې دغه ټولنې کابو په همدې ډول د استعمار تر ولکې لاندې وې.
همدارنګه یو له اړینو شیانو څخه چې د هیوادونو او ټولنو راتلونکی ټاکي د هغه ټولنې د اشرافو چلند دی.
د بشري ټولنو په معاصر تاریخ کې موږ ګورو چې هیڅ ټولنه یا هیواد ازادۍ او شعور ته نه دی رسیدلی پرته د دې ټولنې د اشرافو مشرتابه سره ! په داسې حال کې چې د کورنیو او بهرنیو ظلمونو ترمنځ هیڅ توپیرنشته او د اشرافو چلند کولی شي یوه ټولنه په هر حالت کې آزاده کړي، لکه څنګه چې ویل شوي که دا د سیمون بولیوار ، چګوارا او کاسترو مشري نه وای نو دا به ډیرڅه اخیستې وی.
د امریکا ترلاتیني کلونو پورې باید له استعمار او استبداد څخه خلاص شي .
په همدې ډول موږ په ختیځو هیوادونو کې د اشرافو د دې چلند شاهدان یو.
دوهم ټکی دا دی چې په دې کې شک نشته چې افغانستان اوسنی وضعیت ځینو خلکو ته د منلو وړنه دی. که ټولې نوې ستونزې او محدودیتونه یوې خوا ته پریږدو ، لږ ترلږه د افغانستان وضعیت په تیروشلو کلونو کې نه یوازې ښه شوی نه دی بلکې لاپسې خراب شوی دی.
د دې مسلې او بدلونونو او په راتلونکې کې به څه پیښ شي ، د تاریخ یو ښه شی دا دی چې د وخت واکمنۍ په کې غالب دی.
د تاریخ د واکمنۍ بهیر په دې معنی دی چې د ټولنې د وضعیت د بدلوڼدن لپاره سمدستي ، چټکه لنډ مهاله لاره نه وي، د واکمنانو کړنې د امل ګرځي د خلکو ګډوډي او هم غږي رامنځ ته کوي او په پای کې د خلکو د غوسې د چاودنې او بدلون او پر مختک لامل ګرځي. له همدې امله موږ نور دوه لارې نه لرو یا خو د ټولنې اشرافیان ځانته حرکت ورکړي او په هم غږي او هوښیارۍ سره په زړورتیا سره عمل وکړي ترڅو تیاره حالت لنډ شي او یا د تاریخ د واکمنۍ پلي کیدو ته انتظار وباسو . څپرکی د تاریخ په بهیرکې پرانستل کیږي البته لومړۍ قضیه د ټولنې او اشرافو په لاس کې ده. کله چې دوی غواړي د خپلې ټولنې او هیواد برخلیک بدل کړي خو دوهمه قضیه د تاریخ په لاس کې ده او موږ باید انتظاروباسو کیدای شي په پنځو کلونو کې لس کاله یا حتی په لسګونو کلونو کی…
