مولانا په دې عقیده و چې عبادت د بنده اړتیا ده، نه د څښتین اړتیا .
د حضرت موسی او شبان عاشق کیسه د رومي د دې عقیدې تر ټولو ښکلې او غوره بیلګه ده. په دې کیسه کې ، رومي د څښتن څخه وایې: زه د خپلو بندګان په تسبیح سره سپیڅلی نه یم، بلکې هغوی هغه دي چې په دې عمل سره پاکیږي او د هغوي دا عمل د ملغلرو په څیر دي چې په ژبویې روان دي. د همدې امله د شبان عاشق پټ او اړتیا چې د موسی په وینا د هغه « بی ځایه ویناوی » دي د موسی د عبادت په پرتله رب ته د منلو وړ دي.
د سروش په وینا: شمس کله چې د مولانا ژوند ته دننه شو ، نو هغه ته یې نوي عبادتونه ورزده کړل . هغه یې د جومات او ښونځي کونج څخه راوویست او د سماع بلنه یې ورکړله ترټولوی بدلون چې شمس د رومي په ژوند کې راوست ، هغه د رومي مبلغ څخه رومي عاشق ته بدل کړ. د شمس له راتک وروسته رومي نور هم زحمت نه ګاله شپې یې نه تیریدې بلکې په عشق او سماع کې بوخت و.
حتی د لمانځه په وخت کې د شمس په یاد کې ډوب وه. کلچې موږ د کلاسیک شاعرانو تصوف کارته اشاره کوو، موږ ګورو چې دوی ټول د نفاق او منافقانو په وړاندې مبارزه کوي. د حافظ د اوږده عمر راز د منافقت او دوکې پر وړاندې مبارزه وه. حافظ نفاق بد ګڼي .
سعدي دې ډلې ته وایې : پرهیزګار خلک چې د مخلوق سره مخ دي، قبلې ته په شا کولو سره لمونځ کوي. له همدې امله موږ دوه ډله عبادتونو سره مخ یو، منافقانه عبادت او د اخلاص عبادت .
څرنګه چې عبادت د بنده اړتیا ده ، منافقانه عبادت بنده ته ګټه نه رسوي.
دا د هغه تنفس نه د شهوت د ککړتیا بوی کوي او نه یې خدای ته نږدې کوي.
خو عبادت کوونکي ته هیڅ زیان نشته ؛ بلکې دا یو عادت تکراروي.
خو زموږ په دیني ټولنه کې په د ورځو کې عبادت بل ډول موندلی دی: په زور او جبر سره عبادت . د طالبانود امرباالمعروف محتسبان د لمانځه په وخت کې په عام ځایونو کې خلک په زوره جومات وړي .
موږ په د اړه د خندا وړ کیسې هم اوریدلي دي. طالبان او د هغوي یو شمیر سخت دریځي ملاټړي د هغو خلکو دا کړنه چې د خیر پر غاړه لري ستاینه کوي او له هغه وخت راهیسې چې د جمعې لمانځه د ادا کوونکوشمیر په بې ساري ډول زیات شوی دی.
دوی ویاړي له دې نه بی خبره چې د دغو کسانو نیتونه څومره مخلص دي څومره یې له مجبوریته په لمانځه ولاړ دي. خو ستونزه دا ده چې جبري عبادت زموږ د دیني ټولنې لپاره خطرناکې پایلې لري. د لوی زیان دا دي چې دا ډیري خلک د مذهب په اړه مایوسه کوي.
طالبانو د ډلې د واکمنۍ په دوه کلنه موده کې چې کله د طالبانو له واکمنۍ څخه ووتل ، ډیري ځوانانود طالبانو په اړه د دین په اړه شکونه پیدا کړل.
په ټولنیزو شبکوکې د دې ځوانانو ډیري مثالونه شتون لري. د اسلام په ټول تاریخ کې لیدل شوي چې له جبر او تشدد سره مذهب پایله نه د ورکړې.
کاش زموږ ټولنه د منطق او پوهې دې کچې ته رسیدلې وای چې دین په زور نه شي ساتل کیدای.
