لیکوونکی: رضوان السید، څیړونکي او دپوهنتون استاد
چمتوکوونکی : حسیب الله ولی زاده
اسلامي دولت هغه اصطلاح ده چی په د وروستیوکي منځ ته راغلي ده اوپه د لومړیو کې سیلانیان او بیسزانسي تاریخ لیکونکو دا اصطلاح د عثمانیانو ترولکه لاندی کاره ول شوې ده. خوهغه کوم نوم چې معمولا تاریخ لیکونکو او فقهی مسلمانان په کاراچولي «داراسلام دي. داراسلام هغه هیواد ته وویلي کیږي چی هلته مسلمانان اوسیږي او هلته خلک په آرامي کې ژوند کوي هیڅ څوګ د اسلامي شعارمانع نه کیږي.
کلچه چي برتنیا هیواد هند هیواد یي ترخپل ولکۍ لاندي راوړل ورو ورو مغلي پاچاهۍ ترخپل واکمنۍ لاندي راوړپه پای کې په یو پاڅون کې پرکال ۱۸۵۷م د هغوي واکمنۍ یي نسکوره کړد نولسم پیړي په لومړیوکي ځیني فقه پوهان د پیښي په هکله خپل غبرګون او نظر داسي څرګند کړ: دا هیواد داراسلام نه دي خو ځیني نور فقه پوهان دا نظررده وي او وویل چي بریتانیایان دښمنان دي او د هغوي په وړاندې مقامت وشي دا هیواد به داراسلام پاتې شي ځکه چې برتانیایان د مسلمانانو جماعتونه او اسلامي شعارونه تیرې نه کوي.
د هغوي دلیل دا وه چې د عثمانیان واکمنۍ کریمه جزیره چي د روسیه په جګړه کې له لاسه ورکړکوچوک قنیارجه په تړون کي پرکال ۱۷۷۴ م داسي څرګند کړ: ترهغه چې د مسلمانانو جماعتونه او قضات شتون ولري اسلامي شعار به اداُ اړه نه ده چې مسلمانان دا هیواد پریږدي اوکډوال شي.
دا اشخړه له ولکه سره په هرهیواد کي له صقیله نیولې ترانلس، هند، منځینه آسیا، مصراوسودان مسلمانان د هغوي واکمنۍ د لاسه ورکوله.
هرهیواد چې ترولکۍ لاندې راته ټول مسلمانانو به هغه ځاي خوشي کوه دا په ډاګه ده چې دا کډوالي صقلیه او اندلس ګڼل کیږي دیني کډوالي نه وه خو اجباري کډوالۍ وه.
حنفي فقه پوهان په نولسمۍ پیړۍ ۸۰ یمه لسیزه منځینې اسیا او په ۳۰ او ۴۰ لسیزه او په هماغه پیړۍ کې داسې څرګندونې وکړې: د دارسلام ولکه په دارالکفر نه بدلوي. کډوالۍ لامل کیږي هغه پاڅون چې د نیواکګرو په وړاندې ترسره شوي وه نسکوره کیږي ترهغه چي دیني شعاراو هم مسلمانان په هغه هیواد کي پاتي شي داراسلام به پاتې کیږي خدای( ج): « لا ینهی کم الله عن الذین لم یقتلوکم فی الدین ولم یخرجوکم من دیرکم ان تبروهم و تقسطو الیهم ان الله یحب المقسطین » ژباړه خدای (ج) فرمایلي دي چې هغه کسان چې له تاسوسره یي جګړه نه ده کړی تاسې يې له ټاټوبي نه یې شړلي تاسي نیکي او عدالت وکړي ځکه چې په خدای (ج) عدالت کوونکي ګران دي. (ممتحنه سوره ۸ آیه)
خوخبره دلته چې اسلامي دولت دشرعي او مشروع حکومت او د معاصرې مفکورې په توګه د دشلمۍ پیړۍ د ۳۰، ۴۰، ۵۰، ۶۰ لاسته راوړنې دي اسلامي پیژندنې پربنسیټ د غربیانو په وړاندې په هند کې د غیر مسلمانانو د استعمار او قدرت بڼه ونیوله.
د دقضیې په بنسټ د سلامي جمیعت بنسټ ګر ابوالاعلی مودودی وده کړې او دا لامل شو چې د مسلمانانو سیمې له هند نه بیل شي او پاکستان هیواد پرکال ۱۹۴۷-م منځ ته راشي دا امر لامل شو پاتي مسلمانان چي نفوس ډیر کم وه له ستونزو سره مخ کړ دا بیلتون د مسلمانانو ستونزې حل نکړې بیا ځل په دوه هیوادونو پاکستان او بنګله دیش وویشل شو. خو دا بیلتون د دین په نوم نه وه او ډیرافراطي تنضیمونه له هغوي له منځه راپورته شول او ترننه دوام لري دلته دوه نظرشتون لري سیاسي نظام یو رکن د اسلام ګڼي دویم هغه ډول واکمنۍ چې مسلمانانو د پیغمبر(ص) ځانته وټاکله.
دا دوه دریځه نه په اسلام دین کي نه په اجتهاد کي لیدل کیږي خو ورانۍ او څوبرخې کیدل په دین او هیواد کي منځ ته راځي.
سیاسي نظام په سنیانوکې طبعا خلافت هم په هغه کي ګډون لري او د خلکو په اراده ولاړ دی او د هغوې د ګټو له مخې بدلون مومي ځینې مسلمانان په هروخت کې چې وه د هیڅ خلیفه حتی سلطان عثماني چې په ۱۸ پیړۍ کي وه تابع نه وه.
په اسلام کې دیني پیژندنه د سیاسي نظام له خوا نه ټاکل کیږي خو مسلمانان خپل عبادات او کړووړو کې په ننداره ږدي هم په ډاګه کوي په د ټولو مواردو کې سیاسي نظام شتون نه لري ځکه چې سیاسي نظام د دین برخه نه ده او دې ته اړه نه لري.
د واکمنۍ شتون په هرټولنه کې د خلکوګټې امنیت د بهرنۍ تیری پروړاندې عقلي او شرعي اړخ لري دا حکومت دیني مسولیت نلري په د بڼه که ترسره کړي او ترسره نکړی دیني نه ده. دا حکومت واضیح بڼه نلري ځکه ځیني مسلمانان د تاریخ په اوږدو کې ډول ډول طریقې لکه خلافت، امارت او واکمنۍ تجربه کړي دي او هیچا ادعا نه ده کړي چې هغوي له دین څخه بهر دي همدارنګه امام الحرمین جوني وویلي: اراده ، رضایت او د ولس یوالۍ حکومت ته مشروعیت ورکوي اود اوسنیو سني فقه پوهانو ټول مسلمانان په اوسني عصر کې د ملت د ګټې پورې اړه لري عبادت او عقاید پورې اړه نه لري ملي خوځښتونه منځ ته راغلي هغوي د استعمار په وړاندې پاڅون وکړ او نیواکګریې بهر کړ.دا خوځښتونه هیواد دوستانه ارمان درلود او هیڅ دین سره اړیکه نه لري هغه نظامونه چی د ملي ګټو سره بریالي وه د خلکو رضایت لاس ته راوړل اسلامي دولت هغه دولت دي چی د ځینو مسلمانانو په توافق جوړشوي وي. چې خپل مشروعیت لکه د نورو نظامونو په څیر لاس ته راوړي وي په اوسنیو نظامونوکې مسلمانان ډیرنفوس جوړوي ټول حقونه او دندې د هماغه ښارتابیعت په اساس ویشل کیږي د برابري په معنا چې له دي حقونو څخه یو یې د واکمن ټاکل دي د یو مسلمان په حیث ټول هغه زیانونه چې دې ملیشه له خوا ترسره شوي خپل دین او دولت خوندي وساتو.
دوه اصطلاح ته اړتیا لرو لومړي: دین سیاسي نظام یوبل پورې اړه نه لري دویم: ټول هغه سیاسي نظامونه چې یوښه نظام رامنځ ته کړي لکه چي ابن قیم جوزی (۷۵۱) وویلي دي « هرځای کې چې عدالت وي هلته مشروعیت دي»
