له هغه وخته چې طالبان د افغانستان واک تر لاسه کړ، دغه هېواد په ژورو تیارو کې ډوب شوی دی. د بشري حقونو پراخې سرغړونې، اقتصادي سقوط، بې شمېره محدودیتونه او د هیلو او خوښیو نشتون د افغانستان خلک د ژورې نا امیدۍ او بې باورۍ لور ته اړولي دي. د دې نا امیدۍ او بې باورۍ یوه له ناوړه پایلو څخه د ښځو او ځوانانو په منځ کې د ځان وژنې د کچې خطرناک زیاتوالی دی.
د خپرو شويو راپورونو له مخې، د غبرګولی مياشتې له پيل راهيسې په هېواد کې د رسنيو له لوري د ځان وژنې څو پېښې ثبت شوې دي.
- روز گذشته (شنبه ۱۹ جوزا) یک جوان در ناحیه هفتم شهر هرات خودش را حلقآویز کرده است. این جوان محمد عارف نام دارد
د شنبې د غبرګولی په ۱۹ورځ د هرات ښار په اوومه ناحیه کې یوه ځوان ځان په دار وځړاوه. دغه ځوان محمد عارف نومېږي او شاوخوا ۲۱ کاله عمر لري. سرچينې د نوموړي د ځان وژنې لامل بېوزلي او اقتصادي ستونزې وبللې.
د شنبې د -غبرګولی په ۱۹ورځ ، یو بل ځوان په کونړ کې ځان سمندر ته وغورځاوه او ځان یې وواژه.
– د چهارشنبې دغبرګولی په ۱۶ ورځ د بدخشان په مرکز فیض اباد ښار کې یوې ځوانې نجلۍ د کورنیو ستونزو له امله ځان وژنه وکړه.
د دوشنبې د غبرګولی په ۱۴ ورځ د پروان ولایت د غوربند دره د شیخ علي ولسوالۍ په بازار کې یو٤٠ کلن سړي ځان وژنه وکړه.
د شنبې د -غبرګولی په ۱۲ ورځ یوې ځوانې نجلۍ د بادغیس ولایت په سنګ اتش ولسوالۍ کې ځان ته اور اچولی دی.
– دیکشنبې دغبرګولی ٦ ورځ په ننګرهار ولایت کې یو ځوان ځان د موټر تر ټایر لاندې وغورځاوه او ځان یې وواژه.
– د شنبې په ورځ د جوزا په ۵ مه د ننګرهار په شېرزادو ولسوالۍ کې یوه سړي ځان وژنه وکړه.
دشنبې دغبرګولی په ۵ورځ د ننګرهار په شیرزاد ولسوالۍ کې یو سړی ځان وژنه کړې ده.
-دپنجشنبې دغبرګولی په ٣ ورځ یو ۲۵ کلن سړی په پروان ولایت کې د ټوپک په ډزو ځان وژنه کړې ده.
-دسه شنبې د غبرګولی په لومړۍ ورځ په غور کې یوې ځوانې نجلۍ ځان په هریرود کې وغورځاوه او ځان وژنه کړې ده.
دا د هغه څه کوچنۍ قضیې دي چې په تیرو شلو ورځو په هیواد کې راپور شوي. د دې ځان وژنې اصلي لامل اقتصادي ستونزې او کورنۍ تاوتریخوالی دی.
هغه څه چې په افغانستان کې د دې ژورې غمیزې لامل شوي، په دې کې شک نشته چې اصلي لامل یې د طالبانو شتون دی. طالبانو پر ځوانانو د بې شمېره محدودیتونو په لګولو سره هغوی تر ټولو بد حالت کې اچولي او د هغوی لپاره یې ټولې لویې لارې تړلې دي. په هرصورت، لاندې عوامل په هیواد کې د ځان وژنې د زیاتوالي لامل په ګوته کوي:
فقر او بیکاری : د طالبانو تر واکمنۍ وروسته اقتصادي سقوط په میلیونونو خلک د بېکارۍ او فقر سره مخ کړي دي. دې سختې بې وزلۍ په خلکو باندې د نه زغملو رواني فشار راوړی او ځان وژنې ته یې هڅولي دي.
نا امیدي او د خوښۍ نشتوالی: طالبانو د خلکو په ژوند په ځانګړې توګه د ښځو او ځوانانو پر ژوند سخت بندیزونه لګولو سره له خصوصي او ټولنیز ژوند څخه خوښۍ او امیدونه لرې کړل. ښځې له زده کړې، کار او په ټولنه کې له ګډون څخه بې برخې دي او په کورونو کې بنديانې دي. دا انزوا او د فرصتونو نشتوالی د دوی د نا امیدۍ او سخت خپګان لامل شوی دی.
تاوتریخوالی او ناامني: افغانستان له ډېرې مودې راهیسې له تاوتریخوالي او ناامنیو سره لاس او ګرېوان دی، خو د طالبانو په واکمنۍ کې دغه وضعیت لاپسې خراب شوی دی. د ناامنیو زیاتوالي او هدفي تاوتریخوالی خلک په دوامداره توګه په ویره او اضطراب کې ساتلي او رواني روغتیا ته یې جدي زیان رسولی دی.
بې حسي او د انګیزې نشتوالی: بې غوري په افغانستان کې د پام وړ مخ په زیاتیدو ده، دا کار خلک له کار تعلیمي فرصتونواو ود راتلونکی دهیلې درلودلوڅخه لرې ساتلي.
چې له فقر او نورو ستونزو سره لاس او ګریوان دي. ناخوښ او هڅول شوي خلک د خپل ژوند د ستونزو په پوهیدو او چلند کې له ډیرو ستونزو سره مخ کیدی شي ، کوم چې د خپګان او ځان وژنې لامل کیدی شي.
د رواني ملاتړ نشتوالی: په اوسني بحران کې هیواد د رواني روغتیا خدماتو له سخت کمښت سره مخ دی. ډیری خلک چې د رواني ستونزو له امله مرستې ته اړتیا لري د مشورې یا درملنې په ګډون هیڅ ډول مرستې ته لاسرسی نلري.
که څه هم د طالبانو د واکمنۍ پر مهال په افغانستان کې د ځانمرګو د شمېر په اړه کره شمېرې په لاس کې نشته، خو راپورونه ښيي چې په دغو پېښو کې د پام وړ زیاتوالی راغلی دی. په دې کې شک نشته چې په رسنیو کې د همدغو احصایو خپرېدل که په کوم بل هېواد کې د واکمنو سیاستونو پر وړاندې د عامه افکارو د راپارولو تر څنګ رامنځته شوي وای، حکومتونه به یې لاملونه او عوامل هم څېړي او د حل لپاره به یې اقدام کوي، خو د طالبانو تر واکمنۍ لاندې په افغانستان کې داسې کیسه نشته. د یو افغان ژوند هیڅ ارزښت نه لري. له همدې امله ځينې ځان وژنې کوي، ځينې په زندانونو کې مري، ځينې په ډزو وژل کېږي او ځينې په نورو هېوادونو او نورو لاملونو کې مري. هره ورځ څومره خلک د سترو ناروغیو او په روغتونونو کې د اړینو اسانتیاوو د نشتوالي او همدارنګه د سړکونو د ترافیکي پېښو، سیلابونو او زلزلو له امله مري..
