موږ د جمهوري نظام د سقوط د دریمې کلیزې په درشل کې یو. درې کاله وړاندې په همدغو ورځو کې د طالبانو په لاس د افغانستان د ښارونو سقوط پیل شو او د اګست په ۱۵ ورځ دا ډلې دهیواد واکمني په لاس واخیستل
په دې لیکنه کې غواړم د جمهوري نظام د سقوط پر لاملونو او عواملو بحث وکړم. زه په دې باور یم چې د جمهوریت ړنګېدل یوه پېښه ده چې د دې نظام د ژوند په وروستۍ یوه یا دوه میاشتو کې پېښه شوې ده، بلکې دا هغه پروسه ده چې د دې نظام د جوړېدو له لومړیو ورځو څخه د بن په کنفرانس کې پیل شوې وه.
د لیکنو په دې لړۍ کې هغه اصلي لاملونو، عواملو او تېروتنو ته اشاره کوم چې په تېرو شلو کلونو کې رامنځته شوي او د جمهوریت د ړنګېدو بهیر یې ګړندی کړی دی.
د بن له کنفرانس څخه پیل کوم.
د بن کنفرانس د هغه کنفرانس نوم دی چې په ۲۰۰۱ کال کې د طالبانو د رژیم له نسکورېدو وروسته د جرمنی په بن ښار کې جوړ شوی و. په دغه کنفرانس کې، افغان جهادی ګوندونو، نړیوالو څارونکو او د طالبانو پر ضد په جګړه کې ښکېلو هېوادونو سره یوځای، د هېواد د سیاسی چارو د بیارغونې لپاره د لنډمهاله پروسې په اړه خبرې وکړې، چې په پایله کې یې د ولسمشر حامد کرزی په مشرۍ یو موقت حکومت جوړ شو.
دغه کنفرانس به د یوه باثباته افغانستان لپاره د بنسټ ډبره ایښودلې وای که چیرې دې کنفرانس ته د طالبانو د نه رابللو غلطی نه وای کړې.
د بن د کنفرانس د تنظیم کوونکو تر ټولو مهمه تېروتنه طالبانو ته نه بلنه وه.
په ۲۰۰۱ کال کې د دوی د حکومت له نسکوریدو وروسته، طالبان په ډیر خطرناک حالت کې وو، او د دوی د مشرتابه شورا اکثریت د خپل ژوند د خوندیتوب د تضمین په بدل کې له بغاوت او مخالفت څخه لاس اخیستی و.
کارلوټاګل په خپل کتاب “د کابل فتحه” کې لیکی چې د امریکا د متحده ایالاتو له بریدونو او د شمال له سقوط وروسته د مقاومت ملی جبهې ځواکونو ته، کله چې کندهار لاهم د طالبانو تر کنټرول لاندې و، ملا عمر کرزی ته یو پلاوی ولیږه چې په هغه کې امیر محمد اغا، د ملا عمر خسر او طیب اغا شامل وو. په دې غونډه کې د ملا عمر له لوری یو لیک هم وړاندې شو. هغه لیک چې ملا عمر پکې خپل تسلیمی اعلان کړه او لاسلیک یې کړ. په هرصورت، کرزی، په داسې حال کې چې له طالبانو سره د قطعی همکارۍ ژمنه یې کوله، د ملا عمر لیک یې نه دی تسلیم کړی او د کارلوټاګال په وینا، د روغې جوړې له لارې یې وویل چې دا ډول لیک اړین نه دی او بیرته به یې ورکړﺉ.
هغه څه چې کارلوټګال ویلي، ښيي چې طالبان د خپل حکومت د نسکورېدو په لومړیو ورځو کې د مایوسۍ په حالت کې وو او که د بن په کنفرانس کې د دې ډلې استازي رابلل شوي وای، په افغانستان کې به جګړه د تل لپاره پای ته رسېدلې وای.
له بده مرغه په هغه وخت کې نه نړیوالې ټولنې او نه هم د مقاومت د جبهې مشرانو د بن په کنفرانس کې د طالبانو د رابللو کومه لیوالتیا وښوده او په ښکاره یې مخالفت وکړ.
پایله یې دا شوه چې طالبانو په پاکستان کې پناه واخیسته او هلته یې د هغه هېواد د پوځي استخباراتو سازمان په مرسته خپل سازمان بیا جوړ او ژوندی کړ او د جمهوري نظام پر ضد یې جګړه پیل کړه.
دا پدې مانا ده چې جمهوري نظام په حقیقت کې د بن د کنفرانس د تنظیم کونکو د له منځه وړلو ستراتیژۍ قرباني شو. تنظیم کونکو فکر کاوه چې دوی کولی شي طالبان د تل لپاره د افغانستان له سیاسي صحنې څخه لرې کړي. همدا غلط فکر د دې لامل شو چې طالبان یو ځل بیا بغاوت او مخالفت ته مخه کړي او جمهوري نظام ړنګ کړي.
له بده مرغه چې اوس مهال طالبان په دې ډول ناسمه پالیسي ترسره کوي. دوی درې کاله داسې حکومت هم جوړ کړی چې په هغه کې له ځانه پرته بل څوک، ډلې او مذهب پکې شتون نه لري.
دا حکومت ژر یا وروسته ړنګیږي. تاسو په افغانستان کې د تخریب په فکر سره حکومت نشی کولای.
