په تېرو څو کلونو کې هر ځل چې د بدخشان موضوع مطرح شوې، شنونکو په هغه ولایت کې د مذهبي افراطیت د ودې په اړه اندېښنه ښودلې ده. هغه شواهد چې دوی د دې ادعا لپاره راوړي د طالبانو په لیکو کې د بدخشانیانو قوي شتون او د شمال او شمال ختیځ په سقوط کې د قاري فصیح الدین فطرت په څېر کسانو رول دی. په دې کې شک نشته چې په بدخشان کې مذهبي افراطیت وده کړې او یو شمېر ځوانان د طالبانو، حزب التحریر او جمعیت اصلاح صفونو ته متوجه شوي او یو شمېر ملایان یې وهابیت او سلفیت ته مخه کړې ده. خو دا د “بدخشان” د سکې یو اړخ دی. د دې سکې بل اړخ هغه څه دي چې د طالبانو پر ضد د هغه ولایت د خلکو په لاریونونو کې وینو.
د بدخشان ولایت خلکو له دوو ورځو راهیسې د طالبانو پر ضد مظاهره کړې ده. که څه هم دا لاريونونه هغه مهال پيل شول، چې طالبانو د نشه يي توکو له کښت سره د مبارزې په پلمه د خلکو پر کورونو بريدونه وکړل او يو شمېر عام خلک يې ووژل، خو په دغو لاريونونو کې د خلکو د سخت ناخوښۍ ښکارندويي کوي.
په دغو مظاهرو کې د بدخشان د خلکو یو شعار دا دی چې “ولې کندهاري او هلمندي طالبان په بدخشان کې واکمن دي؟”
فکر مه کوئ چې دا شعار په ناڅاپي ډول د بدخشان خلکو ته راغلی دی. بلکې حقیقت دا دی چې بدخشان – له پخوا څخه تر نن ورځې پورې – په افغانستان کې تل د مساواتو او صهیونیسټ ضد خوځښتونو یو له مهمو مرکزونو څخه و.
بدخشان د طاهر بدخشي د زېږېدو ځای دی. طاهر بدخشي هغه څوک دی چې د افغانستان په تاریخ کې یې د لومړي ځل لپاره د قومي او نژادي استبداد پر وړاندې د مبارزې مسئله راپورته کړه او د قومي ستونزو د عادلانه حل لپاره یې مبارزه وکړه او مړ شو. هغه په دې باور و، چې په افغانستان کې قومي او نژادي ظلمونه شته او په افغانستان کې اصلي شخړه له همدې قومي جبر څخه رامنځته کېږي.
هغه فکر چې هغه وړاندیز کړی د بل هر ولایت په پرتله د بدخشان د خلکو په منځ کې ډیر ملاتړي موندلي. په تېره نیمه پېړۍ کې د بدخشان ولسونو د قومي او قومي استبداد پر وړاندې په مبارزه کې ډېرې قربانۍ ورکړي او ډېرې قربانۍ یې ورکړي دي. یو له دغو قربانیانو څخه طاهر بدخشي پخپله او د هغه کورنۍ وه. د همدې لارې يو بل قرباني مولانا بهرالدين هم دى، چې په بدخشان کې يې وسله وال پاڅون پيل کړ او له ٤٥ ورځني مقاومت وروسته يې يو شمېر ملګري شهيدان شول او ځان يې ونيول او وروسته يې اعدام کړل. په تېرو شلو کلونو کې په داسې وخت کې چې نور په هېواد کې د لوېديځ د پيسو په بدل کې ناوړه کارونه کول، همدا ځوانان وو چې د هېواد په واټونو کې يې د هويت د خونديتوب او برابرۍ غږ پورته کړ. دا د بدخشان د سکې بل اړخ دی. بدخشان د مساوي اصلي ځای بلل کېدای شي.
اوس مهال د بدخشان د خلکو اعتراضونه مساوي انګېزه لري. دوی پر طالبانو ځکه اعتراض کوي، چې دوی یو توکمیز حکومت جوړ کړی او ولې د بدخشان پر ځای هلمندي او کندهاري واکمن دي.
د بدخشان د خلکو غږ نن د ټول افغانستان د خلکو او د هېواد د مظلومو قومونو غږ دی. د بلخ، بامیان، هرات او فاریاب خلک هم ورته اعتراضونه لري.
طالبان ښايي دا غږ د یو څه وخت لپاره ودروي، خو د تل لپاره نه. که دا ډله د افغانستان واقعيتونه ونه مني او په لفظي مانا يو ټول شموله حکومت رامنځته نه کړي، ډېر ژر به د هېواد په کچه له لاريونونو سره مخ شي.
