تحلیل

غربت کتاب در افغانستان

۱۴۰۲/۰۲/۰۳ 16:14 بدون دیدگاه

امروز روز جهانی کتاب و حق مولف است. به این مناسبت دوستان بسیاری در شبکه‌های اجتماعی در باره فرهنگ کتاب‌خوانی در افغانستان نوشته‌اند و از غربت کتاب و کتاب‌خوانی در این کشور گلایه نموده‌اند. ما اگر بخواهیم وضعیت کتاب و کتاب‌خوانی را در افغانستان به بررسی بگیریم، بهترین طریقه‌اش این است که ببینیم وضعیت بازار کتاب در افغانستان چگونه است و نویسندگان ما سالانه چقدر کتاب منتشر می‌کنند. بررسی من در مورد آثار چاپ‌شدۀ مؤلفان افغانستانی، از دورۀ تاریخی معینی آغاز می‌شود؛ دورۀ تأسیس صنعت چاپ در افغانستان که همان دورۀ امیر شیرعلی خان است. من این دوره

ملاعمر؛ رهبری که هرگز در رسانه‌ها ظاهر نشد!

۱۴۰۲/۰۲/۰۳ 15:57 بدون دیدگاه

امروز سال‌روز مرگ ملامحمد عمر، رهبر پیشین و بنیان‌گذار گروه طالبان، است. یکی از شگفتی‌ها در باره‌ی ملاعمر این است که او همان‌طوری که در زندگی خود کم‌تر در رسانه ظاهر می‌شد، خبر مرگ او نیز تا چند سال از رسانه‌ها مخفی نگهداشته شد. او که در سال ۱۳۹۲ در اثر بیماری سل درگذشته بود، اما تا چند سال دیگر نیز به نامش در ایام عید و مناسبت‌های دیگر اعلامیه و بیانیه صادر می‌شد. در باره‌ی پنهان‌ نگه‌داشتن خبر مرگش از رسانه‌ها گفته‌اند که علتش یک‌سری ملاحظات امنیتی و جلوگیری از تفرقه در صفوف طالبان بوده است، اما

اختلاف فقهی؛ مبنای تفاوت روزهای عید و چند دستگی

۱۴۰۲/۰۲/۰۳ 15:08 بدون دیدگاه

حلول ماه قمری برای به جا آوردن تکالیف فردی و اجتماعی لازم است. زیرا انجام پاره ای از احکام و تکالیف فردی و اجتماعی مانند روزه گرفتن، شب قدر، روزه گشودن، عید فطر، حج گزاردن، وقوف در عرفات و مشعر، عید قربان و… منوط به احراز آغاز و پایان ماه قمری است. از طرفی اختلاف و تفرقه مسلمانان در انجام اعمال و وظایف دینی و برگزاری مراسم بسیار مهم اسلامی، موجب بروز مشکلاتی در امت اسلامی می شود. از صدر اسلام تا سده اخیر، رؤیت هلال به‌طور طبیعی و بدون استفاده از ابزارهایی مانند دوربین و تلسکوپ

عید سعید فطر؛ روز آشتی و نفرت‌زدایی از میان مسلمانان

۱۴۰۲/۰۱/۳۱ 16:37 بدون دیدگاه

در روزهای اخیر ماه مبارک رمضان قرار داریم و تا یکی دو روزی دیگر عید سعید فطر را به تجلیل خواهیم نشست. افغانستان یک کشور اسلامی است. به همین دلیل، یکی از مناسبت‌هایی که بسیار به صورت گسترده و باشکوه در افغانستان تجلیل می‌گردد، عید سعید فطر است. در روز عید سعید فطر، همه‌ی مردم لباس‌های نوپوشیده و دسته و دسته به سمتِ عیدگاه‌ها می‌روند و نماز عید را برپا می‌دارند. پس از ادای نماز عید، مراسم عیدگشتی انجام می‌شود و هر کس به خانه‌ی نزدیک‌ترین دوست، قوم و اقارب و وابستگانِ خود رفته و عید را برای

سازمان ملل!؟ سازمانی در خدمت قدرت‌ها برخلاف شعار آزادی و عدالت

۱۴۰۲/۰۱/۳۱ 13:58 بدون دیدگاه

سازمان ملل متحد در سال ۱۹۴۵ پس از پایان جنگ جهانی دوم با شعار برقراری قانون، دفاع از حقوق کشورها، تضمین صلح و امنیت جهان و مجری حق مناقشات بین المللی تأسیس شد. البته اهداف این سازمان از همان آوان به سود کشورهای قدرت‌مند مصادره گردید. تأسیس شورای امنیت و سردمداری جهان از سوی پنج کشور اقتدار طلب و تصمیم گیری نهایی در سرنوشت جهان و کشورها، یکی از مهمترین ارکان بی عدالتی در این نهاد بود که پایه گذاری و بر مردمان جهان تحمیل گردید. با این وجود، از زمان تأسیس این سازمان تاکنون، به شمول

آمریکا و تطمیع طالبان

۱۴۰۲/۰۱/۳۰ 18:25 بدون دیدگاه

آمنه محمد، معاون دبیرکل سازمانِ ملل، در نشستی در یکی از دانشگاه‌های آمریکا گفته است که این سازمان قصد دارد در روزهای آینده نشستی را ترتیب دهد تا در مورد اعطای به «رسمیت‌شناسی طالبان» گفت‌وگو کند. معاون سازمان ملل پس از آن این وعده را به طالبان داد که تام ویست، نماینده ایالات متحده آمریکا، به دوحه سفر کرد و با شماری از سیاسیون و مقامات پیشین افغانستان در ترکیه و قطر دیدار نمود. هدف از سفر تام ویست به منطقه، همان‌طوری که خلیل‌زاد مطرح کرد، بازگشتاندن طالبان به روند دوحه است. آمریکا به سه دلیل می‌خواهد طالبان

واکاوی جدال علم و دین و بستر فکری علم‌ستیز طالبان در افغانستان

۱۴۰۲/۰۱/۳۰ 16:46 بدون دیدگاه

مصاحبه از: حسیب الله شاهین با روی کار آمدن مجدد طالبان در افغانستان، بار دیگر دروازه‌های مکاتب به‌روی دختران مسدود شده، زنان حق کار در بیرون از منزل را از دست داده و نخبگان علمی یکی پس از دیگری و از هر طریق ممکن این کشور را ترک می‌کنند. جامعه افغانستان رفته رفته از مدار علم و تکنولوژی خارج شده و جای این مهم در عصر حاضر را مدارس دینی می‌گیرند. اما سوال اصلی این است که علم و دین چه ارتباطی با هم دارند؟ آیا حوزه دیانت از حوزه علم قابل تفکیک هست و چرا؟ معیارهای

سه نگرانی رهبر طالبان: مقاومت، اختلافات داخلی و مداخله خارجی

۱۴۰۲/۰۱/۳۰ 14:54 بدون دیدگاه

دیروز (سه شنبه ۲۹ حمل) ملاهبت الله، رهبر طالبان، پیامی به مناسبتِ فرارسیدن عید سعید فطر صادر کرد. در این پیام، رهبر طالبان در باره‌ی موضوعات مختلفی – از مبارزه با مواد مخدر شروع تا ضرورت تطبیق فرامین رهبر، اقامه‌ی نماز جماعت در ادارات دولتی، حساب‌دهی از مصارف، حمایت از وزارت امر بالمعروف و نهی از منکر و هم‌چنان آن‌چه که آن‌ها اصلاحات در معارف و پاک‌سازی آن از آثار اشغال می‌خوانند – صحبت کرده است. اما آن‌چه که در این پیام بازتاب یافته نشان می‌دهد که رهبر طالبان در حالِ حاضر از سه چیز در افغانستان نگران است:

حرکت توده‌ها و رسالت نخبگان

۱۴۰۲/۰۱/۳۰ 13:07 بدون دیدگاه

هانتینگتون، نظریه‌پرداز معاصر می‌گوید که انقلاب «نتیجه عدم تعادل بین رشد و توسعه اقتصادی از یک سو و نهادهای سیاسی و مشارکتی از سوی دیگر است» به همین دلیل به آن «تئوری شکاف» نیز می‌گویند. یعنی منشأ انقلاب‌ها در جوامع و کشورها، در کنار فرسودگی و بی برنامه‌گی‌ در نظام اقتصادی، ساختار سیاسی و خود کامگی حکومت‌ها است. البته عالمان سیاست در کنار آن به صورت کلی معتقدند که ظهور دولت مطلقه‌ی سرکوب‌گر و ظهور ایدئولوژی انقلابی میان مردم، جزو علل درازمدت وقوع انقلاب است. اما بحران اقتصادی، نارضایتی روشنفکران، شکاف در طبقۀ حاکمه، فشار مالی بر مردم

فتوای مذهبی و پاک‌سازی قومی در افغانستان

۱۴۰۲/۰۱/۲۹ 17:02 بدون دیدگاه

وقتی داکتر اشرف غنی احمدزی در قدرت بود، خود را ادامه‌دهنده‌ی راه امان‌الله خان می‌خواند. او پیش از رسیدن به قدرت، مقاله‌ای زیر عنوان «فصل ناتمام امیر امان‌الله خان» نوشته بود و در آن از ضرورت تکمیل آن فصل سخن گفته بود. پس از غنی، اکنون طالبان در افغانستان حاکم‌اند. بسیاری‌ها در باره‌ی حکومت‌داری طالبان از همان نخستین روزهای تسلط مجدد شان بر کابل، می‌گفتند که الگوی حکومت‌داری این گروه شبیه به حکومت‌داری امیر عبدالرحمان خان است. الگوی حکومت‌داری امیر عبدالرحمن خان را دو عنصر تشکیل می‌داد: وابستگی خارجی و سرکوب داخلی. او در حالی که وابسته

سرزمین‌های اشغالی

۱۴۰۲/۰۱/۲۹ 14:26 بدون دیدگاه

اولین بار با مفهوم سیاسی به نام (سرزمین‌های اشغالی) چندین سال قبل با مطالعاتی که در حوزه خاورمیانه و جهان عرب داشتم آشنا شدم. در جنگ شش روزه اعراب با اسراییل در سال ،۱۹۶۷ اسراییل مناطقی را در کشور های فلسطین، مصر، اردن، لبنان و سوریه به کنترول خود در آورد و هنوز هم برخی مناطق تحت اشغال و آزادنا شده باقی مانده است. این مناطق را سرزمین‌های اشغالی می‌گویند. در این میان افغانستان در دو قرن گذشته نیز هیچ گاهی به معنی واقعی کلمه آزاد نبوده است. اگر نگاهی تاریخ‌شناسانه به تحولات و دگرگونی‌های سیاسی-اجتماعی این

فاصله میان تنفر تا خیزش همگانی

۱۴۰۲/۰۱/۲۹ 13:50 بدون دیدگاه

دیروز پس از یک هفته انتظار، سرانجام طالبان اجسادِ جان‌باخته‌گانِ درگیری سالنگ را به خانواده‌های شان تسلیم کردند و اکمل امیر در کاپیسا به خاک سپرده شد و بصیر اندرابی در اندراب. وقتی واکنش‌های مردم به درگیری سالنگ را در طول یک هفته‌ی گذشته می‌دیدم و رصد می‌کردم، از بس که گسترده بود این تصور برایم خلق شده بود که شاید مراسمِ تشییع جنازه قربانیانِ این درگیری به بزرگ‌ترین همایش اعتراضی در تاریخِ افغانستان مبدل شود. اما دیروز در گزارش‌ها خواندیم که اکمل امیری و بصیر اندرابی بدون نماز جنازه یا با مشارکتِ چندتن محدود و معدود در

حاشیه‌های مجلس استفتا از علمای پنجشیر

۱۴۰۲/۰۱/۲۹ 13:42 بدون دیدگاه

دوستی شب گذشته ویدیویی از مجلس اعلام فتوای علمای پنجشیر مبنی بر باغی‌خواندنِ مقاومت‌گران را برایم فرستاد و گفت این مجلس روز گذشته در پنجشیر برگزار شده و در پایان آن شماری از علمای آن ولایت با صدور فتوایی، مقاومت علیه طالبان را حرام و مقاومت‌گران را باغی خواندند. ویدیوی جلسه را دیدم، حواشی جالبی داشت که حیفم آمد این‌جا ذکر نکنم. یادآوری این حواشی برای آن مهم است که نشان می‌دهد طالبان با چه وضعیتی، علما را به فتوادادن مجبور می‌کنند. شکایت علما از تلاشی بدنی یکی از کسانی که در این مجلس مخالفت با

طالبان؛ حکومت اسلامی یا حکومت ستم‌گر؟

۱۴۰۲/۰۱/۲۸ 15:17 بدون دیدگاه

دیروز والی طالبان در پروان در دیدار با شماری از باشندگانِ سالنگ گفته است جرمِ آن‌هایی که در برابر نظام اسلامی قیام می‌‎کنند، بالاتر از کُفار است. او این سخن را چند روز پس از آن گفته است که طالبان در سالنگ جنوبی با افراد جبهه آزادی درگیر شدند که در نتیجه‌ی آن چندین تن از دو طرف کشته شدند. مردم سالنگ، یکی از مردمان قهرمانِ افغانستان است که سال‌ها برای تاسیس نظام اسلامی مبارزه کرده‌اند. حماسه‌آفرینی‌های مردم سالنگ را در دوره‌ی جهاد علیه اشغال اتحاد جماهیر شوروی هیچ کسی نمی‌تواند نادیده بگیرد. همین اکنون نیز وقتی شما

افغانستان؛ برده‌گی و نظام برده‌داری

۱۴۰۲/۰۱/۲۸ 13:35 بدون دیدگاه

وقتی دوستی به من پیشنهاد کرد که در بارة «وضعیت حقوق بشر در افغانستانِ زیر سلطة طالبان» بنویسم، به نحوی احساس عجز و ناتوانی کردم: عجز از این‌که چه بنویسم، از کدام زاویه آغاز کنم و چه استعاره‌ای را به کار ببرم که بتواند زندگی جهنمی مردم ما در زیر چکمه توحش طالبانی را توصیف کند. مشکل این نبود که در گذشته در بارة حقوق بشر کم‌تر نوشته بودم و یا با مفاهیم آن چندان آشنایی نداشتم. بل عجزم از این‌جا سرچشمه می‌گرفت عنوانی را که دوستم پیشنهاد کرده بود بر این فرض بنا شده است که

پته‌خزانه و مراجع علمی جهان

۱۴۰۲/۰۱/۲۷ 15:58 بدون دیدگاه

استاد عبدالحی حبیبی دانشمند بزرگی بود و نبوغ قابل توجهی داشت. او زبان عربی، انگلیسی و اردو را می‌فهمید و با سانسکریت و فارسی باستان نیز آشنایی داشت. برخی کارهای تحقیقی او در افغانستان منحصر به فرد و بی‌نظیر است و دنیا به پژوهش‌ها و آثار او اهمیت می‌دهد. با این حساب مساله‌ی پته‌خزانه و گرایش‌های قومی او در تحقیقات تاریخی و زبانی، کارهای خوب او را نیز تا حدود بسیاری صدمه زده است. استاد حبیبی در پته‌خزانه دست به دامان تاریخ غور شد و با پشتون معرفی کردن سلاطین و مردم غور، سعی کرد حضور پشتون‌ها

چرا طالب نمی‌داند که جسد، دشمن نیست؟!

۱۴۰۲/۰۱/۲۷ 10:18 بدون دیدگاه

حتما شما بارها در رسانه‌ها اعلامیه‌های نظامیان را شنیده‌اید. در اعلامیه‌های نظامیان یکی از اصطلاحاتی که بسیار پُرکاربرد است، اصطلاح «خارج‌شدن از صف محاربه» است؛ طوری که همیشه با طمطراق می‌گویند که سربازانِ ما به این تعداد افراد دشمن را کشته و زخمی نموده و از صف محاربه خارج کردند. «از صف محاربه خارج‌شدن» دومعنا دارد: یکی این‌که آن افراد دیگر توانایی جنگیدن را ندارند و دوم این‌که دیگر دشمن نیستند. معنای دوم «از صف محاربه خارج‌شدن» قربانیانِ جنگ از هنگامی مطرح شد که هنری دونان، مرد ثروت‌مند سویسی، صلیب سرخ را تاسیس کرد. قصه تاسیس صلیب سرخ

نگاه اشغالی آی اس آی به جنوب افغانستان

۱۴۰۲/۰۱/۲۷ 07:11 بدون دیدگاه

در این اواخر پاکستان که محور شرارت و منبع تولید تروریسم و بنیادگرایی در جنوب آسیا پنداشته می‌شود، سخت با چالش‌های بزرگی که امنیت ملی، ثبات و بقای این کشور را تهدید می‌کند از سوی گروه‌های تروریستی مانند: تحریک طالبان پاکستان(تی تی پی) و جنبش جدایی‌ طلبان‌بلوچ و پشتون مواجه است. پس از قدرت گیری مجدد طالبان در افغانستان و احیای حکومت خود خوانده‌ی امارت اسلامی در کابل، تحریک طالبان پاکستان با الهام گیری از طالبان افغانستان تلاش‌های خود را در جهت زمین‌گیر کردن دولت پاکستان که در یک سال پسین با دشواری‌های فراوانی چون تورم شدید اقتصادی و

شعله‌ی‌های نژادگرا؛ از مظلوم‌نمایی تا منازعات قومی

۱۴۰۲/۰۱/۲۶ 15:28 بدون دیدگاه

در روز‌های پسین بار دیگر مسئله قومیت و طرح گسترش دایره نفوذ قومی از سوی تعدادی از افراطیون قومی داغ شده است. این مسئله پس از نوشته «نجیب بارور» شاعر فارسی زبان که اخیرا تصمیم گرفته است اشعاری به سبک شهنامه در وصف و معرفی مردم و جغرافیای پنجشیر بسراید، مطرح گردید. البته روی بحث اخیر برخواسته از منشأ قومی (دره هزاره) پنجشیر آغاز گردید که در ادامه تعدادی از مدعیان روشنفکری و شعله‌ی‌های قومی در فضای مجازی به رد و بد و دشنام آقای نجیب بارور پرداخته و این موضوع را بیشتر دامن زدند. مدعیان قومی ما

حکومتِ فراگیر، حکومت تغلب نیست

۱۴۰۲/۰۱/۲۶ 14:52 بدون دیدگاه

پنج‌شنبه گذشته هنگامی که وزیر امور خارجه ایران با ملا متقی وزیر خارجه طالبان در حاشیه نشست سمرقند دید، از وی در باره‌ چرایی و علل اجرایی‌نشدن وعده این گروه مبنی بر تشکیل حکومت فراگیر در افغانستان پرسید. پس از انتشار ویدیوکلیپ این سخنان در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، ذاکر جلالی، رییس اداره امور سیاسی وزارت خارجه طالبان، در تویتر واکنش نشان داده و نوشته که متقی نیز در پاسخ آقای عبداللهیان طعنه‌آمیز گفته است که: «حکومت فراگیر چگونه است؟ شما برای ما یک نمونه در منطقه یا جهان را ذکر کنید. به ویژه مثالی از حکومت