تحلیل

تاریخ‌چه نابردباری؛ غروب بخارا و سمرقند و غوغای دیوبند (تثبیت حنفیت در ماوراءالنهر) (۲)

۱۴۰۲/۰۸/۱۶ 10:14 بدون دیدگاه

تثبیت حنفیت در ماوراءالنهر: اگر ابوحفص کبیر و ابومنصور ماتریدی را بنیان‌گذار مکتب فقهی حنفیت و کلامی ماتریدی در ماوراءالنهر بخوانیم، سلسله سامانیان را می‌توان اشاعه‌دهنده و تثبیت‌کننده‌ی حنفیت در سراسر ماوراء النهر خواند. مورخان یکی از علل گسترش فقه و کلام احناف در ماوراءالنهر را حمایت شاهان سامانی از این مکتب می‌دانند. این حمایت به‌‌خاطر آن میسر شد که ابوعبدالله بن ابوحفص کبیر، فقیه معروف بخارا، در تثبیت حکومت سامیان در بخارا همکاری کرده بود. در شرح این واقعه آورده‌اند که حسین‌بن‌طاهر که از افراد شهیر دودمان طاهریان بود، از خوارزم به بخارا رفت (۲۶۱ق) و پس از

دختری به دنبال رویاها؛ از انتظاری تا نومیدی در گشایش مکتب ها (پایان)

۱۴۰۲/۰۸/۱۶ 10:07 بدون دیدگاه

ساعت شش شام بود، ما مصروف پرکردن آشک بودیم. دروازه تَک‌تَک شد، برادران کوچک‌ام گویا هر دو دوقلو بودند به‌طرف در دویدند. چند لحظه نگذشته بود که هر دو از دستان پدرم کشال‌کشال وارد خانه شدند. آن‌روز به‌لب‌های نازک پدرم خنده‌ی ملیحی دیده می‌شد و من به‌ آن چشمان عسلی‌اش که شبیه‌ی خودم بود، از داخل آشپز‌خانه نگاه می‌کردم؛ چون من احساس آدم‌ها را بیش‌تر از چشم‌های‌شان درک می‌کردم و آن‌شب هم پدرم را شاد حس کرده بودم. ساعت هفت‌و‌سی شده بود که من و مادرم از پختن آشک خلاص شدیم و هردو با غوری‌های پُر‌پُر به‌طرف خانه رفتیم.

دختری به دنبال رویاها؛ (از انتظاری تا نومیدی در گشایش مکتب ها) (۱)

۱۴۰۲/۰۸/۱۵ 11:03 بدون دیدگاه

صنف یازدهم مکتب بودم که طالبان حکومت را به‌دست گرفتند، گرچند وحشت‌شان از راه دور زیاد بود، ولی دختران در مزارشریف مکتب می‌رفتند و این برایم یک روزنه‌ی امید شده بود. خانه ما در ناحیه اول شهر مزار بود و من در مکتب«لیسه سلطان راضیه» درس می‌خواندم؛ این مکتب یکی از مکاتب دلخواه من بود؛ چون در اول، ما در ولسوالی چهاربولک بلخ زندگی می‌کردیم، اما بنابر اصرار شبانه‌روزی من، پدرم این‌جا آمد تا من بیش‌تر درس بخوانم. پدرم کراچی سبزیجات داشت، مادرم خانم خانه بود و کدام حرفه‌ی خاص نداشت. دو خواهر و دو برادر داشتم؛ برادر‌انم از

تاریخ‌چه نابردباری؛ غروب بخارا و سمرقند و غوغای دیوبند (۱)

۱۴۰۲/۰۸/۱۵ 10:39 بدون دیدگاه

چند سال پیش، در اوج دوره دشوار حملات انتحاری و انفجاری طالبان در شهرها، مطلبی در باره حنفیت نوشته بودم و از آن به عنوان مکتب تسامح و تساهل و خردگرایی یاد کرده بودم. وقتی این مطلب منتشر شد، یکی از نویسندگان افغانستان که واقعا آدم پُرمطالعه‌ای است، پرسید مگر طالبان حنفی‌مذهب نیستند که این همه در شهرها به انتحار و انفجار متوسل می‌شوند و در شاهراه‌ها دیگراندیشان و کارمندان دولتی را می‌کُشند و گردن می‌زنند؟ پرسش جالبی بود و نمی‌شد از کنارش بی‌تفاوت گذشت. این پرسش مرا واداشت دگردیسی فرهنگی-کلامی را که در یک سده‌ی اخیر در

اخراج اجباری مهاجرین؛ بازی برد_برد طالبان و پاکستان (۲)

۱۴۰۲/۰۸/۱۵ 10:23 بدون دیدگاه

همانطوری‌که در مطلب قبلی ذکر شد، اخراج مهاجرین از سوی دولت موقت بر سر کار پاکستان، که برای چند ماه قدرت را در دست دارد، هیچ باری مسئولیتی برای این کشور در داخل و بیرون در پی ندارد. زیرا هر حزبی که قدرت پس از انتخابات در دست بگیرد، بخش بزرگی از مهاجرین تا آن وقت اخراج شده و بار آن دولت کم شده است. از سوی دیگر اخراج بیش از یک میلیون مهاجر افغانستانی و ورود یک باره آنان به افغانستان، یک مسئله بسیار بزرگ است. زیرا موضوع اسکان، جابجایی، تامین امکانات رفاهی، موضوع کار و غذا

سفر ملا برادر به تهران؛ توسعه مناسبات اقتصادی در سایه ابهامات سیاسی

۱۴۰۲/۰۸/۱۴ 13:14 بدون دیدگاه

ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی رییس الوزرای طالبان، صبح روز شنبه، ۱۳ عقرب در رأس هیئتی عمدتا اقتصادی عازم ایران شده و نشست‌های را با مسئولان ایرانی داشته است. گفته شده که در این سفر قرار است در مورد روابط دوجانبه، تجارت، ترانزیت، حمل و نقل، زیرساخت ها و راه آهن با مقامات ایرانی گفتگو شود. همچنین در زمینه ای ارتباط منطقه ای، افزایش تجارت از طریق بندر چابهار، گسترش مشارکت افغانستان در این بندر و بحث در مورد توسعه همکاری های اقتصادی بین دو کشور، از موضوعات مورد بحث در این سفر گفته شده است. از سوی

اسلام سیاسی

۱۴۰۲/۰۸/۱۴ 11:00 بدون دیدگاه

نویسنده : داکتر مصطفی محمود برگردان : حسیب الله ولی زاده زمانی که سیاستمداران غربی می گویند: دشمن اسلام همچون دین نیستند، آنها به نحوی از انحا، در این سخن صادق اند. زیرا از منظر آنها هرگز مانعی وجود ندارد که نماز بخوانیم، روزه بگیریم، حج نماییم، شب و روز را در عبادت، تسبیح، مناجات و دعا سپری کنیم و به خدا توکل نماییم. هر قدر خواستیم، در مساجد اعتکاف بنشینیم. خدا را به یگانه گی یاد کنیم و ذکر بگوییم. آنها با اسلام مناسک، اسلام شعائر و اسلام عبادات و زهد دشنمی ندارند و از نظر آنها مانعی

اخراج اجباری مهاجران؛ بازی برد_برد طالبان و پاکستان (۱)

۱۴۰۲/۰۸/۱۴ 09:57 بدون دیدگاه

دولت موقت پاکستان با وجود فشارهای حقیقی و مصنوعی، سرانجام تصمیم بر اخراج اجباری مهاجران افغانستانی گرفته و این تصمیم را عملی و روند اخراج را آغاز کرد. پاکستان در زمان بسیار مناسب و در حالی‌که دولت موقت بر این کشور حاکم است، اقدام بر اجرای این تصمیم کرده، که بسیار معنی دار و دقیق است. زیرا، از یک طرف، این تصمیم از سوی یک پاکستانی پشتون‌تبار که در راس دولت پاکستان قرار دارد، گرفته شده و در حال اجرا است و کسانی هم که اخراج می‌شوند، اکثریت مطلق پشتون هستند و اتهام جداسازی قومی تقریبا منتفی شده است.

وجدان شرقی؛ از همکاری بی‌شرمانه‌ای چاپلوسان، تا ذوق‌زدگی طالبان

۱۴۰۲/۰۸/۱۱ 10:51 بدون دیدگاه

دکتر سروش در شرح غزلیات اقبال لاهوری، در باب تفاوت و تقابل شرق و غرب می‌گفت، در جنگ جهانی دوم، وقتی انتحاری‌های جاپانی، نیروهای آمریکایی را از پا در آورد، وزارت دفاع آمریکا تصمیم گرفت، تحقیقاتی در مورد مردم شناسی شرق انجام بدهند، تا ازین طریق بتوانند به اندیشه و عقیده این مردم نفوذ کنند و از همه مهمتر، بدانند که چه چیزی آنها را به این جنون رسانده است تا برای نابودی دشمن، خودشانرا اینگونه انتحار می‌کنند. خانمی از استادان دانشگاه کلمبیا، انجام این تحقیق را بدوش گرفت. البته قبل ازینکه تحقیق او به پایان برسد، جنگ

شعار پوشالی «صلح و انسان دوستی کشورهای غرب»

۱۴۰۲/۰۸/۱۱ 10:30 بدون دیدگاه

همزمان با مخالفت مکرر امریکا برای توقف درگیری‌ها و تامین آتش بس در غزه، وزیر خارجه آلمان بار دیگر تاکید کرد که آلمان مخالف آتش بس انسان‌دوستانه در غزه است. این در حالی است که کشورهای غرب در طول بیش از سه هفته گذشته با چشم پوشی از کشتار نزدیک به ۱۰ هزار فلسطینی، در کنار اسراییل ایستاده و از جنایات این رژیم حمایت کرده اند. در حالیکه همین کشورهای غربی حداقل پس از جنگ جهانی دوم و در دهه‌های پسین همواره مدعی دفاع از حقوق بشر، صلح جهانی و انسان دوستی بوده اند، اما در عمل

از بهشت واقعی تا بهشت مفسران

۱۴۰۲/۰۸/۱۱ 10:21 بدون دیدگاه

نویسنده : داکتر مصطفی محمود برگردان : حسیب الله ولی زاده هیچ چیزی زیباتر از حرف زدن در مورد بهشت نیست؛ حرفی که با بیان آن از آتش زمینی که در آن زندگی می نماییم، احساس راحتی و سبکی می نماییم. اکثر مفسران آیاتی را که در مورد نعمت ها و لذت های بهشت وارد گریده به اساس برداشت های خودشان از لذت های دنیوی تفسیر می نمایند. نعمت های بهشت در تفسیر آنها عبارت از: خرما، انگور، میوه، انار، چشمه های آب سرد بلورینی، جویبارهای شیر، عسل و شراب، حوران بهشتی، دختران باکره و پستان کلان می

چرا هخامنشیان و کوروش در شاه‌نامه‌ی فردوسی نیامده؟

۱۴۰۲/۰۸/۱۱ 10:09 بدون دیدگاه

هخامنشیان، نخستین و بزرگ‌ترین امپراتوری جهان باستان بود که در پارس/فارسِ ایران غربی (ایران کنونی) حکومت می‌کردند. کورش و داریوش، مشهورترین پادشاهان‌شان است. استوانه‌ی کوروش و کتیبه‌ی داریوش، یادگار آن دو شاه است که از اهمیت معرفتی و تاریخی برخوردارند. فرمان‌های مندرج در استوانه و کتیبه، سنجیده و خردورزانه‌اند؛ به همین دلیل، استوانه‌ی کوروش را نخستین منشور حقوق انسان، مسمی کرده‌اند. جدا از مکاتیبی که از هخامنشیان برجای مانده، آنچه در مورد آنان می‌توانیم دریابیم؛ در اسناد یونانی به ویژه در تاریخ هرودت است. خدای‌نامه‌ها که از منابع شاه‌نامه‌ی فردوسی‌اند و خود فردوسی در شاه‌نامه‌اش از هخامنشیان

انسانیت‌زدایی از کودکان غزه

۱۴۰۲/۰۸/۰۷ 15:28 بدون دیدگاه

ایلان سوری یاد تان است؟ ایلان سوری، کودکی بود که در سال ۳۰۱۵ در دریای مدیترانه غرق شد. او یکی از آواره‌گانِ جنگ داخلی سوریه بود. وقتی خبر و تصویر غرق‌شدنِ او در دریای مدیترانه در رسانه‌ها منتشر شد، باعث برانگیختن موجی از همدلی بین‌المللی با مهاجران گردید و شماری از کشورهای اروپایی آغوش خود را به روی مهاجران باز کردند. ایلان یک کودک بود، اما مطابق آماری که یونیسف (صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل) اعلام کرده است که در دو هفته اخیر در حملات رژیم اسراییل بر غزه بیش از ۲۳۰۰ کودک جان باخته و

افراطیت و تروریزم

۱۴۰۲/۰۸/۰۷ 10:44 بدون دیدگاه

نویسنده : محمد سماک پژوهشگر و نویسنده لبنانی مترجم : حسیب الله ولی زاده برای درمان پدیده تروریزم، دانستن دو نکته ذیل مهم می باشد : یک: فرق میان تروریزم و خشونت . دو: تبیین پیوند افراطیت با تروریزم . در مورد اول باید گفت هر عمل خشونت آمیزی عمل تروریستی نیست اما هر عمل تروریستی به یقین عمل خشونت‌آمیز می باشد. تروریست به قربانی جنایتش توجهی ندارد و او را نمی شناسد و به او بی اعتنا است. از منظراو قربانی فقط پوسته خانه‌ای است که می خواهد از آن طریق پیامی را بفرستد و طرف

موج جدید فارسی ستیزی آغاز خواهد شد؟

۱۴۰۲/۰۸/۰۶ 13:50 بدون دیدگاه

به تازگی حکومت طالبان گفته است که «شورای عالی زبان‌ها» را در افغانستان با هدف «غنی‌سازی و معیاری‌سازی» زبان‌ها ایجاد کرده است. تجربه نشان می دهد هر از گاهی حکومت های افغانستان چنین نهادهایی را ایجاد کرده اند هدف شان این بوده است که به مردم دستور بدهند کدام واژه فارسی را به کار ببرند و کدام را نه، چه چیزی فارسی است و چه چیزی دری، پشت این کار اهدافی در جهت تضعیف و به حاشیه کشاندن زبان فارسی قرار دارد. البته برای تبیین این تصمیم طالبان و چرایی آن چند نکته قابل تامل است: اول: طالبان در

ادعای مالکیت افغانان بر فلسطین و مسجدالاقصی

۱۴۰۲/۰۸/۰۶ 13:24 بدون دیدگاه

پس از راه‌اندازی طوفان الاقصی از سوی حماس و جنایات تاریخی اسراییل در غزه، همایش‌های مردمی بسیاری در افغانستان در محکومیت جنایات صهیونیست‌ها و برای اعلام همدردی و همبستگی با مردم مظلوم فلسطین برگزار شد و تمام جناح‌های سیاسی کشور علیه رژیم کودک‌کش اسراییل موضع تند گرفتند. یکی از چیزهایی که باعث می‌شود مردم افغانستان در منازعات فلسطین و اسراییل بی‌طرف نمانند، وجود مسجدالاقصی در آن‌جا است. مسجدالاقصی را تمام مسلمانان جهان به عنوان اولین قبله، معراج‌گاه پیامبر و سومین مکان زیارتی خود می‌دانند. گزارش‌های تاریخی بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد افغانستانی‌ها نیز در گذشته وقتی به

غرب سیاسی

۱۴۰۲/۰۸/۰۶ 11:06 بدون دیدگاه

چندسال پیش، کتاب “نوآوری، تحریم و تاویلِ” نصر حامد ابوزید، قرآن‌پژوه و متفکر نام‌آشنای مصری را می‌خواندم که در بخشی از آن گفت‌وگو و پرسش‌وپاسخی با نویسنده نیز گنجانیده شده بود. در یکی از پرسش‌ها، پرسش‌گر نگاه و نظر ابوزید را در باب “غرب” می‌جوید و به‌گونه‌ای جزئی‌تر و روشن‌تر، در باره‌ای گرِه کور و فروبسته‌ای دیرپای اسرائیل و فلسطین می‌پرسد. ابوزید می‌‌آورد که سخن‌گفتن از “غرب”، باریک‌بینی‌ای می‌طلبد که ما را به‌مغالطه و آمیختن مسائل نیافکند؛ از این‌رو، می‌بایست دست‌کم میان دو “غرب” تفکیک کرد: غرب تمدّنی و غرب سیاسی. غرب تمدّنی همان است که خاست‌گاه

ملت احساساتی!

۱۴۰۲/۰۸/۰۴ 14:29 بدون دیدگاه

یکی از مهمترین معضلات و مشکلات و حتی منجلابی که افغانستان در طول سده‌ ها و دهه‌های طولانی گریبان‌گیر آن بوده، رفتار احساساتی و بدور از تعقل اکثریت مردمان این مرز‌بوم در واکنش به هنجار های مختلف اجتماعی و سیاسی می‌باشد. البته قصد این نبشته توهین و اهانت به عقاید و افکار و آرای مردمان کشور نیست؛ ولی هدف نبشته نقد رفتارهای آنی توام با احساسات و بدور از عقلانیت و دور اندیشی مردمان کشور است که در تاریخ گذشته و وضعیت امروز و آینده ما تاثیر گذاشته و می‌گذارد. دور نمی رویم در همین یک قرن اخیر،

دولت اسلامی و خلافت

۱۴۰۲/۰۸/۰۴ 11:40 بدون دیدگاه

نویسنده : رضوان السید، پژوهشگر و استاد دانشگاه برگردان: حسیب الله ولی زاده «دولت اسلامی» اصطلاحی است که در همین اواخر به وجود آمده است و برای نخستین بار گردش گران و تاریخ نویسان بیزانسی این اصطلاح را به مناطق تحت سیطره عثمانی ها استفاده کرده اند. اما نامی که معمولا تاریخ نویسان و فقهیان مسلمان استفاده می نمایند« دارالاسلام » می باشد. دارالاسلام سرزمینی است که بیشتر باشندگان آن مسلمان هستند و در آنجا مسلمان و ذمی در آسایش و امنیت زندگی می کنند و هیچ کسی مانع ادای شعایر اسلامی نمی گردد. هنگامی که بریتانایی‌ها هند

بدعت طالبانی؛ «مدارس جهادی» یعنی چه؟

۱۴۰۲/۰۸/۰۳ 15:41 بدون دیدگاه

پس از تسلط مجدد طالبان در افغانستان دو چیزی که در کشور ما رشد کرده‌اند یکی ریش‌ شهروندان و دیگری مدارس دینی جهادی است. ریش یک سنت اسلامی است، اما حد و حدود معینی برای خود دارد. در کتاب «فضایل بلخ» آمده است که روزی یکی از اکابر بلخ به مجلس امام ابوحنیفه حضور می‌یابد. ریشِ پرپشت و بلندی داشته است. امام ابوحنیفه می‌گوید که ریش خود را کمی کوتاه کن. این شخصیت بلخی می‌گوید: «خوب است هر هفته اندک اندک کوتاهش می‌کنم تا یک‌باره مردم متوجه تغییر چهره‌ام نشود (نقل به مضمون). در افغانستان زیر سلطه