تحلیل

آمریکای جدید: بازگشت به قدرت داخلی

۱۴۰۴/۰۹/۱۵ 10:14 بدون دیدگاه

در ۵ دسامبر ۲۰۲۵، دولت ایالات متحده تحت رهبری دونالد جی. ترامپ سند تازه‌ای با عنوان «استراتژی امنیت ملی ۲۰۲۵» منتشر کرد. این سند نشان‌دهنده چرخشی جدی در نگاه واشنگتن به جهان است: آمریکا قصد دارد از نقش سنتی «پلیس جهان» فاصله بگیرد و بر «امنیت، اقتدار داخلی، اقتصاد و منافع ملی» تمرکز کند. دیگر واشنگتن بار اداره مناقشات جهانی، مداخلات نظامی گسترده یا ملت‌سازی را به دوش نمی‌کشد، بلکه «خانه اول» خود را تقویت می‌کند. تجربه دهه‌ها مداخله، هزینه‌های سنگینی برای آمریکا داشت؛ از اشتغال بودجه و منابع تا فرسودگی سیاسی و اجتماعی. اکنون NSS 2025 نشان می‌دهد

از بن تا فروپاشی ۱۴۰۰؛ آیا پایه‌های نظام از ابتدا متزلزل بود؟

۱۴۰۴/۰۹/۱۵ 09:43 بدون دیدگاه

دیروز سالروز توافقنامه بن بود. توافقنامه‌ی که اما و اگرهای زیادی دارد و اتهامات فراوانی بر آن وارد است. برخی‌ها باور دارند پایه های نظام جمهوریت از همین نشست و توافق سست و لرزان نهاده شد و برخی‌ها این توافق نامه را فرصتی بی پیشینه برای افغانستان عنوان می کنند. در این میان اما فروپاشی نظام برآمده از توافق بن همه پیش فرض‌ها را ناقص کرده است. با این وجود آنچه مهم است اینست که، فروپاشی نظام جمهوری افغانستان در ۱۵ اوت ۲۰۲۱ رویدادی نبود که یک‌شبه اتفاق افتاده باشد؛ بلکه محصول زنجیره‌ای از تصمیم‌ها، ساختارهای متناقض، توافق‌های بیرونی

نلسون ماندلا؛ نماد عدالت جهانی و مبارزه علیه تبعیض

۱۴۰۴/۰۹/۱۵ 09:41 بدون دیدگاه

قطعا همه با نام نلسون ماندیلا آشنا هستیم. مردی رنگین پوست که بزرگترین مبارزه علیه تبعیض و آپارتاید را به ثمر نشناند. نلسون ماندلا، بدون هیچ شک و شبه ای رهبر بزرگ مبارزه علیه آپارتاید و نماد مقاومت در برابر تبعیض و بی‌عدالتی در قرن بیستم است. او با گذراندن ۲۷ سال زندان و سپس هدایت آفریقای جنوبی به سوی دموکراسی چندنژادی، نشان داد که اراده انسان می‌تواند ساختارهای ظالمانه را در هم بشکند. امروز، در سالروز درگذشت او، یادآوری میراث ماندلا نه تنها برای آفریقای جنوبی بلکه برای جهان اهمیت دارد؛ زیرا مبارزه برای آزادی، عدالت و برابری

بنیه‌ی تاریخی و پیامدهای هویتی؛ تاریخ اجتماعی افغانستان

۱۴۰۴/۰۹/۱۵ 09:38 بدون دیدگاه

در تاریخ طولانی فلات افغانستان، آنچه بیش از همه به چشم می‌خورد گذرگاهی‌بودن این سرزمین است؛ سرزمینی که محل تلاقی، عبور و استقرار موقت گروه‌های متنوع انسانی بوده است. این گذرگاهی‌بودن نه تنها ویژگی جغرافیایی، بلکه یکی از ساختارهای ژرف تاریخی است که در هویت جمعی امروز افغانستان نیز اثر نهادی گذاشته است. یافته‌های باستان‌شناسی از محوطه‌هایی چون تپه‎ی مندیگک در قندهار، دهانه‌غوری در بغلان، قره‌کمر در سمنگان، آق‌کپرک در بلخ و پیوندهای فرهنگی با شهر سوخته در سیستان، نشان می‌دهد که این منطقه از هزاره چهارم یا پنجم پیش از میلاد، محل سکونت تمدن‌های بومی کشاورزان و صنعتگران

نبیل: استخبارات آمریکا قهرمانان مبارزه با تروریسم را هدف می‌گیرد

۱۴۰۴/۰۹/۱۳ 16:40 بدون دیدگاه

رحمت‌الله نبیل، رئیس پیشین امنیت ملی افغانستان، با انتقاد تند از عملکرد نهادهای استخباراتی ایالات متحده، گفته است که فضای سیاسی داخلی امریکا تمرکز حرفه‌ای این نهادها را مختل کرده و باعث شده افرادی که نقش جدی در مبارزه با تروریسم داشته‌اند، به‌جای تقدیر، زیر ذره‌بین و اتهام قرار گیرند. نبیل با اشاره به پروندهٔ جهان‌شاه صافی، افسر پیشین امنیت ملی، می‌گوید: «استخبارات ایالات متحده روزبه‌روز بیشتر تحت تأثیر سیاست‌های داخلی قرار می‌گیرد و بخش مهمی از تمرکز و حرفه‌مندی‌اش را از دست می‌دهد. در چنین شرایطی، افرادی مانند جهان‌شاه صافی به‌سرعت هدف قرار می‌گیرند.» او صافی را یکی

بحث اصل‌ونسب و هویت؛ آیا بی‌معنی است؟

۱۴۰۴/۰۹/۱۳ 14:25 بدون دیدگاه

بحث هویت در افغانستان همواره یکی از موضوعات چالش‌برانگیز بوده و همیشه باعث جدل میان نخبه گان و چیز فهمان اقوام افغان و غیر افغان شده است. چند روزیست عده‌ای از نخبگان تاجیک، ازبیک، هزاره و سایر اقوام غیر پشتون/افغان به کارزار (من افغان نیستم) پیوسته‌اند، و همچنان پشتون‌ها در مجموع، از باسواد تا بی‌سواد، کارزار (من افغان هستم)را دنبال می‌کنند. در این میان، برخی افراد به اصطلاح باسواد و آگاه، این بحث را ناچیز می‌دانند و با شعار (انسانم آرزوست) خود را از آن دور می‌کنند البته پیروان این شعار تنها غیر پشتون ها را دربر می‌گیرد. بحث

چرا «من افغان نیستم/استم»؟

۱۴۰۴/۰۹/۱۳ 14:20 بدون دیدگاه

عنوان این متن، «چرا من افغان نیستم/استم؟»، در نگاه اول ممکن است دوگانگی ایجاد کند: هم نشان‌دهنده این است که من افغان نیستم و هم می‌تواند به معنای این باشد که من افغان هستم. این دوگانگی دقیقاً بازتاب موضع من در جدال‌های پسینی درباره واژه «افغان» است. من افغان نیستم این موضع‌گیری ریشه در مسائل داخلی کشور دارد. همه می‌دانند که در افغانستان اقوام متعددی زندگی می‌کنند که یکی از آن‌ها افغانان است. متأسفانه در دهه‌های اخیر، برخی حکمرانان افغانستان تلاش کرده‌اند این هویت قومی را هویت ملی معرفی کنند و آن را بر همه اقوام کشور تحمیل نمایند.

هشدار روسیه از تشدید تهدیدهای تروریستی از افغانستان؛ زنگ خطر جدید برای منطقه و جهان

۱۴۰۴/۰۹/۱۳ 09:42 بدون دیدگاه

اظهارات اخیر دیمیتری لیوبینسکی، معاون وزیر خارجه روسیه، در کنفرانس ضدتروریسم «بریکس+» در مسکو بار دیگر توجه جهانی را به نقطه‌ای جلب کرد که طی سه سال گذشته به یکی از مبهم‌ترین و خطرناک‌ترین مراکز تجمع گروه‌های تندرو تبدیل شده است: افغانستان تحت حاکمیت طالبان. لیوبینسکی هشدار داد که تهدید گروه‌های تروریستی از جمله داعش و القاعده نه تنها کاهش نیافته، بلکه همزمان در حال تشدید و تغییر ماهیت است. او تأکید کرد که این گروه‌ها اکنون با استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، ارزهای دیجیتال و ابزارهای پیشرفته تبلیغات آنلاین، دامنه نفوذ و قابلیت‌های عملیاتی خود را

حکیم عمر خیام؛ فیلسوف، شاعر و دانشمند چندبعدی تمدن فارسی

۱۴۰۴/۰۹/۱۳ 09:38 بدون دیدگاه

عمر خیام نیشابوری، یکی از بزرگ‌ترین چهره‌های تاریخ حوزه تمدن فارسی پس از اسلام است. او نه تنها به عنوان شاعر رباعی‌سرا بلکه به عنوان فیلسوف، ریاضی‌دان و منجم برجسته شناخته می‌شود. آوازه او از مرزهای منطقه فراتر رفت و در جهان غرب نیز اندیشمندان بزرگی چون ویکتور هوگو درباره عظمت او سخن گفتند. خیام با نگاهی خردگرایانه و فلسفی، هم در عرصه شعر و هم در حوزه‌های علمی دستاوردهایی برجای گذاشت که تمدن فارسی را غنا بخشید و او را به نماد حکمت و خرد در تاریخ تبدیل کرد. نام و مشخصات خیام؛ تولد در نیشابور و آغاز

از سیاست تا زبان‌شناسی؛ پیشینه‌ی زبان فارسی در سوات و کابل

۱۴۰۴/۰۹/۱۳ 09:36 بدون دیدگاه

هرودت در فصل شورش کوروش علیه جد مادری‌اش آستیاک، پادشاه ماد، از بعضی قبایل فارسی، که در این امر به او کمک کردند، نام می‌‌برد: پاسارگادها، مارافی‌ها‌ و ماسپی‌ها. آنگاه می‌نویسد: «پارسیانِ دیگر عبارت اند از پانتیاله‌ها، دِروزی‌ها، گرمانی‌ها که همگی برزگر و کشاورزند؛ دیگران یعنی دائن‌ها، مرددها، دروپیک‌ها و ساگارتی‌ها دامدار و چادرنشین اند»[تواریخ هرودت، ج۱، ص۱۶۰]. در این میان، منظور ما سگارتی‌هاست؛ این‌ها کی بودند، و زیست‌گاه‌شان کجا بود؟ هرودت، آن گاه که استان‌ها یا شهربی‌های هخامنشی، و مقدار مالیه‌ای را که هر شهربی می‌داد، معرفی می‌کند، چنین می‌نویسد: «شهربی چهاردهم: سگارتی‌ها، زرنگی‌ها[سیستانی‌ها]، تامانه‌ها[غوریان]، اوئی‌ها، موک‌ها و

نگاه ارباب–رعیتی افغان‌ها بر غیر‌افغان‌ها

۱۴۰۴/۰۹/۱۲ 18:19 بدون دیدگاه

این بحث را با یک پرسش بنیادین آغاز می‌کنم: به نظر شما، دلیل تحمیل هویت «افغانی» بر سایر مردمان این سرزمین، با این همه پررویی، خودبرتربینی و دیده‌درآیی در چیست؟ ۱. ریشه‌های تاریخی و فلسفه‌ی تحمیل هویت تحمیل یک هویت برساخته بر واقعیت تاریخی و فرهنگی یک سرزمین، پدیده‌ی تازه و محصول یک نسل نیست؛ بلکه سنتی دیرپاست، که در طول تاریخ سیاسی افغانستان در قالب برتری‌جویی قومی، انکار تکثر فرهنگی و حذف رقیب بازتولید شده است. در این نگاه، «افغان» نه یک عنوان ملی، بلکه برچسب قدرت و نشانه‌ی حاکمیت بوده است؛ و غیر‌افغان‌ها (تاجیک‌ها، اوزبیک‌ها، هزاره‌ها، بلوچ‌ها،

دروغ بزرگی به نام «وحدت» و «افغانیت»

۱۴۰۴/۰۹/۱۲ 11:50 بدون دیدگاه

چند سال پیش در یکی از نوشته‌هایم، افغانستان را کشوری با دروغ‌های بزرگ خوانده بودم؛ کشوری که در مکاتب و دانشگاه‌های آن به جای حقیقت و تاریخ، افسانه‌هایی به مردم تدریس می‌شود و دروغ به خورد دانشجویان داده می‌شود. یکی از این دروغ‌های بزرگ، دروغ «وحدت» و «افغانیت» است. دروغ افغانیت افسانه «افغانیت» به این معناست که همه‌ی کسانی که در این سرزمین زندگی می‌کنند، «افغان» هستند و این بخشی از هویت ملی‌شان است. اما این یک دروغ بزرگ است، به دو دلیل: اولاً، افغانستان کشوری است که مردم آن هنوز به هویت ملی واحد نرسیده‌اند و به

نقاد: بازنگری نوشته های نویسنده‌گان افغانستان

۱۴۰۴/۰۹/۱۲ 10:33 بدون دیدگاه

نویسنده‌گان افغانستان با آن‌که در بسیاری از آثار خود زیبایی‌های ادبی، تصویرسازی‌های قوی و واژه‌پردازی‌های چشم‌گیر دارند، باز هم با یک نقص اساسی روبه‌رو اند. رسالت اصلی نویسنده تنها آفرینش متن زیبا نیست؛ نویسنده باید مردمی را که سال‌ها در خواب سنگین فرو رفته‌اند بیدار کند، به حرکت درآورد و ذهن آنان را از خاموشی بیرون بکشد. با این وجود، شماری از نویسنده‌گان ما روایت‌ها و داستان‌هایی می‌نویسند که هیچ دردی از این ملت رنج‌کشیده التیام نمی‌بخشد و هیچ تغییری در آگاهی جمعی ایجاد نمی‌کند. نویسنده‌ای که قلم در دست می‌گیرد باید آگاه باشد که این قلم یک ابزار

سایه سانسور سنگین است، اما کامل نه؛ طالبان به ناتوانی در کنترل رسانه‌ها اذعان کردند

۱۴۰۴/۰۹/۱۲ 09:56 بدون دیدگاه

در یکی از کم‌سابقه‌ترین اظهارات مقام‌های طالبان، سخنگوی وزارت داخله این گروه در یک نشست رسمی اعتراف کرد که طالبان «نتوانسته‌اند بر رسانه‌های افغانستان کنترول کامل» اعمال کنند. این اعتراف در حالی بیان می‌شود که طی سه سال گذشته ده‌ها رسانه تعطیل شده، شمار زیادی از خبرنگاران بازداشت و تهدید گردیده‌اند و بخش عمده‌ای از فعالیت‌های رسانه‌ای در داخل کشور عملاً زیر سایه محدودیت، سانسور و فشار شدید قرار دارد. با وجود این تلاش‌ها، طالبان اذعان می‌کنند که نتوانسته‌اند به هدف خود برای ایجاد یک کنترل مطلق بر جریان اطلاعات دست یابند؛ موضوعی که بار دیگر نقش و ظرفیت

کلینتالیزم و پاتروناژ در جغرافیای به نام افغانستان: سیاست غیررسمی در برابر حق تعیین سرنوشت

۱۴۰۴/۰۹/۱۲ 09:54 بدون دیدگاه

جغرافیای به نام افغانستان در دو دهه اخیر، با سرازیر شدن نیروهای نظامی و متخصصان غربی و ورود میلیاردها دالر کمک خارجی از کشورها، سازمان‌ها و نهادهای متعدد، به صحنه‌ای برای پروژه‌های دولت‌سازی، ملت‌سازی و نهادسازی دموکراتیک تبدیل شد. با وجود این تلاش‌ها، در ساختارهای غیررسمی قدرت مناسبات «کلینتالیستی» (مشتری گری) و «پاتروناژ» (حامی با شیوه پاداش‌دهی سیاسی) به‌صورت طبیعی و سازمان‌یافته باقی ماند، که در دهه های جنگ شکل گرفته بود، مانعی جدی در برابر تحقق اهداف بالا می‌شد. این نوشته به بررسی این دو پدیده، ریشه‌های نظری، رابطه‌‌ی آن‌ها با مکاتب سیاسی، تبعات آن بر حق تعیین

جهان برده داری؛ به مناسبت سالروز لغو بردگی

۱۴۰۴/۰۹/۱۲ 09:31 بدون دیدگاه

برده‌داری یکی از تاریک‌ترین فصل‌های تاریخ بشر است؛ سیستمی که انسان را به کالا و دارایی بدل می‌کرد و قرن‌ها بر جوامع انسانی سایه انداخت. با وجود لغو رسمی برده‌داری در بسیاری از کشورها، این پدیده هرگز به‌طور کامل از میان نرفت و امروز در قالب‌های مدرن همچون قاچاق انسان، کار اجباری کودکان، بهره‌کشی جنسی و کار مهاجران همچنان ادامه دارد. بررسی گذشته و حال برده‌داری نشان می‌دهد که این نظام استثماری تنها شکل خود را تغییر داده و همچنان میلیون‌ها نفر قربانی آن هستند. تاریخچه بردگی و گذشته انسان‌ها برده‌داری از دوران باستان وجود داشته و نخستین

هویت قبیله‌ای یا هویت ملی؟ وقتی افغان واقعی را باید شناخت

۱۴۰۴/۰۹/۱۱ 10:05 بدون دیدگاه

بحث هویت در افغانستان، یکی از حساس‌ترین، ریشه‌دارترین و در عین حال جنجالی‌ترین مباحث اجتماعی و سیاسی معاصر است. کشوری که از قرون گذشته میزبان اقوام گوناگون با تاریخ، زبان، فرهنگ و سنت‌های متفاوت بوده، امروز در تب‌و‌تاب تعریف یک «هویت ملی» قرار دارد. بااین‌حال، یکی از چالش‌های مهم در این مسیر، استفاده نادرست و غیرعلمی از واژه «افغان» است؛ واژه‌ای که از نظر تاریخی، فرهنگی و زبان‌شناختی ویژه قوم پشتون است، اما طی صد سال اخیر به‌صورت آگاهانه یا ناآگاهانه به‌عنوان «هویت ملی» معرفی شده است. تحولات اخیر، به‌ویژه پس از حمله یک مهاجم افغان‌تبار بر سربازان گارد

طالبان و بی‌ثباتی منطقه‌ای؛ مرز تاجیکستان قربانی جدید ناامنی‌ها

۱۴۰۴/۰۹/۱۱ 09:41 بدون دیدگاه

در روزهای اخیر، تشدید تنش‌ها در مرزهای تاجیکستان و افغانستان بار دیگر نگاه‌ها را به وضعیت ناپایدار امنیتی این منطقه حساس جلب کرده است. دو حمله‌ جداگانه که از خاک افغانستان انجام شد و به گفته دفتر مطبوعاتی ریاست‌جمهوری تاجیکستان، در مجموع ۱۰ کشته و زخمی برجای گذاشت، نشان‌دهندۀ روند رو به افزایش ناامنی مرزی است؛ روندی که مقامات دوشنبه می‌گویند ریشه آن در خاک افغانستان و در ضعف مدیریت امنیتی طالبان قرار دارد. این حملات، نخستین موارد از این دست نیست. پیش‌تر نیز در حمله‌ای به محل کار کارکنان شرکت استخراج طلای «شاهین اس‌ام» در ولایت ختلان، سه

نافرمانی مدنی گاندی؛ افغانستان و ضرورت مبارزه بدون خشونت برای رهایی از شر طالبان

۱۴۰۴/۰۹/۱۱ 09:37 بدون دیدگاه

دیروز وقتی مناسبت های تاریخی را مرور می کردم، دیدم سالروز انتشار کتاب بسیار مهم و اثرگذار نافرمانی مدنی مهماتا گاندی است. جزوه کوچک اما بسیار تاثیر گذار که جامعه هند را بعد از حدود ۴ قرن از استعمار و استثمار نجات داد. افغانستان امروز زیر سلطه طالبان نیز وقتی راه های دیگر به بن بست رسیده/می رسد یا امکان عملیاتی آن نیست؛ این رویکرد بیش از هر زمان دیگر الگویی برای رهایی است. تجربه تاریخی مهاتما گاندی در هند نشان داد که نافرمانی مدنی می‌تواند بدون خشونت، استعمار و استبداد را به زانو درآورد. در شرایطی که طالبان

بلخ ما؛ بلخ باشکوه اما بی‌شکوه

۱۴۰۴/۰۹/۱۱ 09:30 بدون دیدگاه

در روزگار جمهوریت، هر مسافری که به بلخ می‌رسید، در چهارراه کامگار — نمی‌دانم اکنون چه نامی دارد — با تابلوی بزرگی روبه‌رو می‌شد که بر آن نوشته بود: «بلخ ما، ای بلخ پرشکوه!» این جمله، اگرچه در ظاهر تنها یک شعار تبلیغاتی به نظر می‌رسید، اما عمق بیشتری داشت. این شعار نماد تلاش‌های بی‌وقفه برای احیای هویت تاریخی، فرهنگی و ادبی بلخ بود. بلخ، همان سرزمینی که در دوران‌های گذشته به عنوان یکی از قطب‌های بزرگ علمی و فرهنگی در جهان اسلام شناخته می‌شد، در دوران معاصر نیز در پی آن بود که شکوه خود را بازیابد. بلخِ