تحلیل

افغانستان بی‌صاحب؛ پیامدهای سیاست‌های استبدادی طالبان

۱۴۰۴/۰۷/۲۱ 10:52 بدون دیدگاه

در دو روز گذشته، حمله‌های هوایی پاکستان به کابل و پکتیا و درگیری‌های نظامی میان گروه طالبان و نیروهای پاکستانی تیتر درشت و خبرهای رسانه‌ها در داخل و خارج افغانستان بوده است. این رخدادها واکنش‌های متفاوت و گاه متضادی در میان شهروندان افغانستان برانگیخته است. گروهی از مردم که ظاهرن خود را وطن‌دوست می‌دانند در هم‌سویی با حاکمان کنونی افغانستان، این اقدام‌ پاکستان را تجاوز آشکار به خاک کشور دانسته و بر لزوم بسیج و اتحاد مردم در برابر این تهدیدها تاکید کردند. با این حال، طیف وسیع‌تری از مردم، واکنشی فعال از خود نشان ندادند و یا به

پروانه‌ای در بند: غیرتی که پرواز را گناه می‌داند

۱۴۰۴/۰۷/۲۱ 10:08 بدون دیدگاه

«غیرت» در فرهنگ افغانی/ پشتونی واژه‌ای است که در گستره‌ای وسیع از زندگی فردی و جمعی حضوری پررنگ دارد. این مفهوم از خانه تا کوچه، از مدرسه تا مسجد، و از منبر تا میدان سیاست، به عنوان نماد عزت، شرافت و مردانگی تبلیغ می‌شود. اما هنگامی که به لایه‌های ژرف‌تر آن می‌نگریم، درمی‌یابیم که آنچه به نام «غیرت افغانی/ پشتونی» شناخته می‌شود، بیش از آن که برآمده از ارزش‌های انسانی یا اخلاقی باشد، زاده ذهنیت‌های قبیله‌ای و سنت‌های پیش و در جای هم بعد از اسلامی در جامعه‌های عربی است. در نگرش سنتی، غیرت افغانی/پشتونوالی با کنترل مطلق زنان،

حزب الله لبنان از جنگ ۳۳ روزه تا طوفان الاقصی؛ دست آوردها و هزینه های که برای لبنان و فلسطین پرداخته است

۱۴۰۴/۰۷/۲۱ 10:05 بدون دیدگاه

حزب الله لبنان به عنوان یک جنبش ضد اشغال، در پاسخ به اشغال جنوب لبنان توسط اسرائیل در سال ۱۹۸۲ میلادی و با حمایت ایران تأسیس شد. این گروه از بدو تشکیل، مبارزه برای پایان دادن به اشغالگری اسرائیل و آزادی سرزمین لبنان و همچنین کمک به فلسطین را به عنوان هدف اصلی خود کرد. در طول چهار دهه گذشته، حزب الله نقش تعیین کننده‌ای در معادلات امنیتی و سیاسی لبنان و منطقه ایفا کرده است. جنگ ۳۳ روزه در سال ۲۰۰۶ نقطه عطفی در تاریخ این جنبش بود که نه تنها توانایی‌های نظامی آن را به نمایش گذاشت،

تاریخ و تهمت؛ واکاوی اتهام وابستگی احمدشاه مسعود به پاکستان

۱۴۰۴/۰۷/۲۱ 09:24 بدون دیدگاه

پس از درگیری نیروهای طالبان با نیروهای مرزی پاکستان، یکبار دیگر سخنان دقیق و تاریخی احمدشاه مسعود در میان کاربران پاکستانی بازتاب یافت، مسعود بارها پاکستان را از خطر اینکه تروریست‌های دست پرورده‌اش روزی دامن‌اش را بگیرد هشدار داده بود و امروز آن صدا طنین انداز فضای حسرت آلود پاکستان است. مسعود علیه‌ی تجاوز سلاح برداشت، با تروریسم مبارزه کرد و سرانجام جان خویش را در این مبارزه از دست داد. برخی کاربرانی افغانستانی که اغلب حساب‌های مستعار و واقعی مربوط به برادران «افغان/پشتون» افغانستان است، با بازتاب حرف‌های او اتهامات بی اساس «وابستگی به پاکستان» را به آن

تنیده یاد تو در تار و پودم، میهن ای میهن؛ فریاد لاهوتی در صدای احمد ظاهر

۱۴۰۴/۰۷/۲۰ 11:03 بدون دیدگاه

امروز سالروز تولد ابوالقاسم لاهوتی است. لاهوتی را مردم افغانستان نه در کتاب‌ها که در دل و گوش خود دارند. نام او در این سرزمین با صدای احمد ظاهر، ساربان، استاد نینواز، استاد خیال، مسحور جمال و دیگر هنرمندان گره خورده است. هر کس که در دهه‌های پیشین در کوچه‌های کابل، پروان، بلخ یا هرات بزرگ شده باشد، می‌داند که صبح‌های رادیو افغانستان با نغمه‌هایی از شعرهای لاهوتی آغاز می‌شد؛ نغمه‌هایی که هنوز در ذهن مردم طنین دارد. در بازارهای قدیم افغانستان، از دکانی به دکان دیگر، صدای احمد ظاهر می‌پیچید که می‌گفت: «تنیده یاد تو در تار و

پاکستان و افغانستان؛ دو همسایه، دو اشتباه و یک فرصت از دست رفته

۱۴۰۴/۰۷/۲۰ 10:52 بدون دیدگاه

شب گذشته، جنگجویان طالبان با ارتش پاکستان در بیش از ده نقطه مرزی با یکدیگر درگیر شدند. این حملات، به عنوان واکنشی به حمله هوایی پاکستان بر کابل، «تلافی‌جویانه» خوانده شد. با اینکه طالبان گروهی است که از مدارس دینی پاکستان برخاسته و با حمایت نظامی و سیاسی آن کشور به قدرت رسیده‌اند، اما همچون تمامی حکومت‌های گذشته افغانستان، روابط خوبی با پاکستان ندارد و در هر دوره‌ای شاهد تنش‌های لفظی و درگیری‌های مرزی میان دو کشور بوده‌ایم. افغانستان و پاکستان، هر دو کشور مسلمان و همسایه هستند و می‌توانند به جای ادامه دادن به تنش‌ها، روابط دوستانه‌ای را

حافظ؛ شاعرِ زندگی و راویِ رازِ بی‌پایان عشق

۱۴۰۴/۰۷/۲۰ 10:30 بدون دیدگاه

امروز روزی بزرگداشت از حافظ، آن رند مشهور شیراز است. در تاریخ ادبیات ما، کمتر نامی به ژرفای «حافظ» در جان مردم ریشه دوانده است. او تنها شاعر نیست، یک تجربه‌ی جمعی است؛ حضورش در حافظه‌ی فرهنگی ما مثل عطر نان تازه در صبحِ جمعه است، چیزی که با زندگی آمیخته، بی‌آن‌که بخواهی، در رگ‌هایت جاری است. نام حافظ را نخستین‌بار در مسجد محله‌مان شنیدم. معمول بود/است که بعد از ختم قرآن پیش ملا باید حافظ بخوانی. ضمن اینکه خواندن اشعار دیوان حافظ حال و هوای درس را عوض می‌کرد، حس عجیبی به آدم نیز می‌داد، انگار پس از

تئاتر طالبان

۱۴۰۴/۰۷/۲۰ 09:55 بدون دیدگاه

طالبان دی‌شب گویا به پاسگاه‌های مرزی پاکستان در آن سوی مرز دیورند حمله کرده‌اند. پاکستان هم اعلان نمود که به نقاطی در خاک پاکستان حمله نموده‌ و مخفی‌گاه‌های تروریستان را هدف قرار داده‌است. رخ‌داد دی‌شب به صورت گسترده در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد و دقایقی نگذشت که ویدیوهای از اعزام نیروهای طالبان به خط نبرد (!!!) پخش گردید. چند نکته در این رویداد قابل توجه و پرسش‌برانگیز است. بررسی و توجه به این نکته‌ها نشان می‌دهد که طالبان دی‌شب تئاتر سرگرم کننده‌ای به راه انداخته و به عقل ملت افغانستان خنده‌اند. ۱- آغاز نبرد طالبان ادعا کرده‌اند

نیازمندی نظام بدیل در افغانستان

۱۴۰۴/۰۷/۲۰ 09:29 بدون دیدگاه

در تاریخ معاصر افغانستان قدرت هم‌واره در چهره‌های متفاوت؛ اما با ماهیت یگانه ظاهر شده است. تمرکز، انحصار و بی‌اعتمادی به مردم. این سه عنصر، شریان‌های حیاتی نظام سیاسی را در هر دوره مسموم ساخته‌اند؛ چه در سلطنت‌های موروثی و چه در جمهوریت‌های کاغذی و امروز در نتیجه‌ی همین زنجیره ناکامی، ما در مرحله‌ای ایستاده‌ایم که دیگر چیزی به نام “دولت ملی” وجود ندارد، بل‌که حاکمیت به دست گروهی افتاده که فلسفه وجودی‌اش انکار انسان و عقل است. حضور طالبان بر اریکه قدرت نه یک پدیده ناگهانی که حاصل تاریخ طولانی از انحراف، بی‌عدالتی و سیاست‌زدگی نهادهای قانونی است.

کشوری بی‌ ملت، گرفتار در گرداب قوم‌ گرایی

۱۴۰۴/۰۷/۲۰ 09:14 بدون دیدگاه

یکی از مشکلات بنیادین افغانستان ناتوانی در ملت‌ سازی است. برخلاف کشورهایی مانند پاکستان که با وجود چالش‌های فراوان دست‌ کم ساختار دولت، ارتش و اقتصاد تعریف‌ شده دارند. در افغانستان مفاهیمی چون ملت، دولت و حاکمیت ملی بیشتر روی کاغذ هستند تا در عمل. مردم بیشتر بر پایه قوم، زبان یا منطقه تعریف می‌شوند تا شهروند یک کشور مشترک. تاجیک، پشتون، هزاره، ازبک و دیگر اقوام هرکدام روایت جداگانه‌ای از تاریخ و آینده دارند. دولت‌ها یکی پس از دیگری آمده ‌اند، اما هیچ‌کدام نتوانسته ‌اند فراتر از سیاست انحصاری قومی حرکت کنند. پشتون‌سالاری، تاجیک‌ محوری یا تلاش‌های مقطعی

هزارتوی خدایان

۱۴۰۴/۰۷/۲۰ 09:10 بدون دیدگاه

انسانِ افغانستانی، در افقِ اندیشهٔ تاریخیِ خویش، هنوز به آن ساحتِ تأمل نرسیده است که دریابد «دین» صورتِ نهادی‌شدهٔ یکی از نظام‌های بشریِ است. قاعده‌ای است در زمرهٔ ساخت‌های اعتباریِ انسان برای انتظام‌بخشی به سلطه. این نظامِ برساخته، خود در چنان لایه‌هایی از پیچیدگیِ معنا گره خورده است که عقلِ جزویِ انسان از گشودنِ گره‌های آن عاجز می‌نماید زیرا ژرفای این قاعده، از حیثِ شناختی، در مرزِ فهمِ عقلانیِ نوعِ بشر واقع شده است. در امتدادِ قرون، فلاسفه کوشیده‌اند این غفلت را بر انسان آشکار سازند. کوشیده‌اند تا انسان را از خطای ادراکِ پدیدار برهانند و آگاهش کنند که

اسلام و پلورالیسم زبانی

۱۴۰۴/۰۷/۱۹ 10:49 بدون دیدگاه

ممکن گاهی ما از کانال‌های گوناگون اندر باب مصالح ملی وترجیح آن بر مصلحت‌ خاصه، تاکید ورزی نصوص بر حفظ یکپارچگی، تلاش برای زدودن موانع همبستگی و سعه صدر اسلام در پذیرش ملیتها، شنیده باشیم. در این میان؛ نگرش انعطاف پذیرانه و رویکرد قرآن در جهان بینی حفظ هویت ملیتهای متفاوت و فرهنگ توده‌ها را نیز می توان در قالب «پلورالیسم زبانی» به تعریف گرفت که اندک از دیدگان پژوهش محورانه در پرده مانده است. پلورالیسم مفهوم است که به گستردگی مفهوم بها در ادبیات تعریفی معاصر اشاره دارد. «پلورالیسم دینی» نیز از همین قبیل است. میدانید که علی

محکومیت طالبان و پاکستان در حمله به کابل

۱۴۰۴/۰۷/۱۹ 10:47 بدون دیدگاه

کشور پاکستان اخیراً حملاتی هوایی به کابل پایتخت افغانستان انجام داده است، که گفته می شود در چندین نقطه این شهر افراد مربوط به طالبان پاکستان هدف قرار گرفته است. طالبان نیز عمل پاکستان را به عنوان نقض حاکمیت ملی و بهره‌کشی از فضای تنش‌آفرینی محکوم کرده‌اند، اگرچه تا کنون واکنش روشنی درباره جزئیات حمله و پیامدهای آن نداده‌اند. در کشورهای که دارای عنصر بین المللی شناخت به عنوان دولت است چنین حملاتی، آشکارا تجاوز به قواعد بین‌المللی است و نشان می‌دهد که مرزهای معما و جنگ نامتقارن میان کشورها به صورت آشکار درهم شکسته است. در افغانستان اما

توافق صلح غزه؛ اسرائیل و حماس چه چیزی را بدست آوردند و از دست دادند؟

۱۴۰۴/۰۷/۱۹ 10:31 بدون دیدگاه

در پی ماه‌ها جنگ خونین در نوار غزه، توافق صلحی میان اسرائیل و حماس شکل گرفت که نه تنها پایان یک درگیری نظامی بود، بلکه بازتابی از شکست‌ها، دستاوردها و تغییرات ژئوپلیتیکی عمیق در منطقه محسوب می‌شود. این توافق، برخلاف هدف و تصور اولیه اسرائیل، نه از موضع قدرت بلکه از دل فشارهای بین‌المللی، مقاومت مردمی و ناکامی‌های نظامی حاصل شد. در حالی که اسرائیل با اهدافی چون نابودی کامل حماس، آزادی اسرای خود و ایجاد منطقه حائل وارد جنگ شد، حماس با تکیه بر مقاومت و حمایت مردمی توانست نه تنها بقای خود را حفظ کند، بلکه جایگاه

روز جهانی دختر؛ فریاد دختران از پشت دیوارهای افغانستان

۱۴۰۴/۰۷/۱۹ 10:02 بدون دیدگاه

روز جهانی دختر امسال در زمانی فرا رسید که گروهی از دختران افغانستانی در دادگاه مردمی مادرید اسپانیا ایستاده‌اند و روایت‌هایی را به زبان می‌آورند که شنیدن آن وجدان هر انسان آگاهی را می‌لرزاند. آنان از شکنجه، زندان، تجاوز و تحقیر سخن می‌گویند. از روزهایی که به جرم زن بودن، تن و جان شان در چنگ قدرتی اسیر شد که زن را تهدیدی برای رژیم مردانه خود می‌دانند. این دختران نمایندگان نسلی هستند که به سختی از مرزهای جغرافیایی، ایدیولوژیکی و سکوت فرار کرده‌اند تا به گوش جهان برسانند که افغانستان، امروز بزرگ‌ترین زندان زنان است. در همین لحظه‌ی

چرا افغانستان بزرگ در ذهن ما حقیر و کوچک شد؟

۱۴۰۴/۰۷/۱۹ 09:36 بدون دیدگاه

نوجوان که بودیم تصویری دیگری از افغانستان داشتیم: قلب آسیا، مهد شیران، سرزمین علم و فرهنگ. می‌گفتند این‌جا گورستان امپراتوری‌ها است و مردم ما همه‌ی قدرت‌های بزرگ جهانی را شکست داده‌اند. شاید ۱۰-۱۲ ساله بودم که در همایشی شرکت کردم و آن‌جا این سرود را مجری با صدای بلند دکلمه کرد: «این بخارا نیست، خاک آریا است مهد شیران، میهن شمشیرها است.» افزون بر این، تنها مغازه‌دار روستای ما که اهل و اصحاب رادیو بود، هر روز به غرور ملی ما می‌افزود و روایت و حکایاتی درباره قهرمانی وطن ما می‌کرد که ما را به وجد می‌آورد. ما

هویت‌خواهی و خشونت‌گرایی در افغانستان

۱۴۰۴/۰۷/۱۹ 09:31 بدون دیدگاه

بیان مسئله یکی از مسایل حیاتی در جوامع چند قومی همواره این بوده است که « اجتماعات قومی» با چه مکانیزمی با یکدیگر پیوند بخورند تا یک «اجتماع ملی» فراگیر و پایدار در میان آنان شکل بگیرد. در جوامعی که در آن تنوع قومی وجود دارد، مسئله انسجام و همبستگی ملی از یک سو متاثر از کم و کیف روابط میان اقوام و از سوی دیگر متاثر از روابط «دولت-قوم» است که در تشکیل ساختار «دولت ملی» بروز و ظهور پیدا می‌کند. در حالت اخیر است که پیوند اجتماعات قومی با دولت ملی و ساز و کارهای مواجهه و

جنگ سرد درونی طالبان؛ تقابل بلوک شرق (حقانی) و بلوک غرب (قندهاری)

۱۴۰۴/۰۷/۱۹ 09:26 بدون دیدگاه

در زیر پوستۀ وحدت ظاهری طالبان، یک جنگ قدرتی خاموش و تعیین‌کننده در جریان است. این نبرد نه با سلاح، بلکه با ابزار نفوذ، سیاست و اقتصاد، میان دو کانون اصلی قدرت در حال وقوع است: «بلوک شرق» تحت رهبری شبکۀ حقانی به سرکردگی سراجالدین حقانی و «بلوک غرب» تحت سلطۀ جریان قندهاری به رهبری ملا هبت‌الله آخندزاده. این تقابل، بازتاب یک «جنگ سرد داخلی» است که در آن، همانند رقابت تاریخی بلوک شرق و غرب، هر جناح از درگیری مستقیم نظامی پرهیز می‌کند، اما برای تضعیف رقیب و تسلط انحصاری بر افغانستان، از تمامی ابزارهای غیرمستقیم بهره می‌برد.

حمله پاکستان بر کابل؛ ننگ تاریخی و بحران قبیله‌ای برای طالبان

۱۴۰۴/۰۷/۱۸ 10:21 بدون دیدگاه

دی‌شب، ارتش پاکستان با هواپیمای اف-۱۶ بر هدفی در قلب کابل حمله کرد. گزارش‌های تأییدنشده حاکی از این است که در این حمله، مفتی نور ولی، رهبر طالبان پاکستان، هدف قرار گرفته است. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، وقوع حمله را تأیید کرده، اما گفته است: «خیر و خیریت است.» با این حال، روی سخنان ذبیح‌الله مجاهد نمی‌شود اعتماد کرد، زیرا او استاد پنهان‌کاری است و هنوز درباره کشته‌شدن ایمن‌الظواهری حرف روشن نمی‌گوید. اما اتفاقی که شب گذشته در کابل افتاد، به دلایل متعدد به سادگی ترور ایمن‌الظواهری در کابل نیست که طالبان بتوانند چشم‌پوشی، پنهان‌کاری یا انکار کنند. پیوندهای

کشته شدن مفتی نورولی؛ پرده‌برداری از دروغ‌گویی و دو‌رویی طالبان

۱۴۰۴/۰۷/۱۸ 09:49 بدون دیدگاه

مفتی نورولی محسود، رهبر تحریک طالبان پاکستان (TTP)، جمعه شب در نتیجهٔ حمله‌ای هوایی در چهارراهی عبدالحق شهر کابل کشته شد. هرچند تا هنوز هیچ کشوری مسئولیت این حمله را به‌عهده نگرفته است، اما نحوهٔ هدف‌گیری و دقت عملیات، گمانه‌زنی‌ها را دربارهٔ دست‌داشتن طیارهٔ بی‌سرنشین خارجی، به‌ویژه امریکایی، برانگیخته است. طالبان نیز بدون ارائهٔ جزئیات روشن، وقوع این حادثه را تأیید کرده‌اند. کشته شدن رهبر طالبان پاکستانی در قلب پایتخت افغانستان، خود گواهی است بر حضور و فعالیت گروه‌های تروریستی در قلمرو طالبان؛ حضوری که مخالفان این گروه بارها دربارهٔ آن هشدار داده بودند. واقعیت این است که افغانستان