تحلیل

موسیچه‌ی بی‌گناه؛ نگاهی به کارنامه‌ی سیاسی رحمت‌الله نبیل

۱۴۰۴/۰۲/۲۳ 11:44 بدون دیدگاه

سرزمین بخت برگشته‌ ما یکی از چیزی‌های که بسیار زیاد دارد، سیاست مدار است.هروقتی با دوستان‌ام صحبت می کنم می گویم که در سرزمین ما دو گروه(ملا و سیاست مدار) از هر چیزی دیگر بیشتر به چشم می خورد. آنچه می بینیم متاسفانه این دو طیف به وظایف شان خوب عمل نکردند. سیستم آموزشی ما در حوزه‌ی یادگیری دین مبین اسلام بسیار قدیمی است و نمی تواند نیازمندی های روز را پاسخ دهد. باوجود پرشمار بودن ملاها تاهنوز نتوانستیم این کوتاهی را برطرف کنیم. در حوزه سیاست هم عین مشکل را داریم. به قول معروف هر سنگ وطن را

فروش وقت؛ نگاهی به زمان به عنوان کالای قرن بیست‌ویکم

۱۴۰۴/۰۲/۲۳ 10:58 بدون دیدگاه

در دنیای امروز، اگر در یک شهر قدم بزنید، با فروشگاه‌های گوناگونی مواجه خواهید شد: فروشگاه‌هایی برای مواد ارتزاقی، لباس، لوازم خانگی، و حتی فروش اموال و دارایی‌های گران‌بها. اما هرگز فروشگاهی را نخواهید یافت که در آن “زمان” به فروش برسد؛ با این حال، در واقعیتِ زندگی مدرن، همه‌چیز بر محور فروش زمان می‌چرخد. در قرن بیست‌ویکم، زمان به کالایی بدل شده است که هر فرد به شکلی می‌فروشد یا مبادله می‌کند. کارگران، کارمندان، متخصصان، و حتی هنرمندان، در اصل در حال فروش ساعت‌هایی از عمر خود هستند. برخی این زمان را با قیمت‌های بالا و تحت شرایط

مصلی هرات؛ نجابت تاریخ در قامت مناره‌های خاموش

۱۴۰۴/۰۲/۲۳ 10:26 بدون دیدگاه

هرات، این نگین درخشان تمدن اسلامی، در دل خود گنجینه‌هایی از هنر، فرهنگ و تاریخ را جای داده است. این شهر باستانی که در دوران‌های مختلف تاریخ، نقشی حیاتی در تحولات سیاسی، فرهنگی و مذهبی جهان اسلام ایفا کرده است، هم‌چنان در کانون توجه پژوهشگران، هنرمندان و فعالان فرهنگی قرار دارد. یکی از برجسته‌ترین نمادهای هویت تاریخی هرات، مجموعه عظیم «مصلی هرات» است که در دوران طلایی تیموریان در قرن پانزدهم میلادی ساخته شد و هنوز هم در دل این شهر ایستاده است. مصلی هرات، با مناره‌های باشکوه خود، نه تنها گواهی بر شکوه و عظمت هنر معماری اسلامی

دگراندن نام خلیج فارس؛ بازی آمریکا در آب‌های خاورمیانه

۱۴۰۴/۰۲/۲۳ 09:24 بدون دیدگاه

اگر چه در جغرافیا، نام‌ها بی‌سویه اند ولی در سیاست نام‌ها جنگ‌افزار اند و یکی از جنجالی‌ترین نمونه‌ها در این زمینه، گفتگوی دگراندن نام «خلیج فارس» به «خلیج عربی» است رفتاری که گاه از سوی رسانه‌ها، نهادهای ارتشی و حتی بن مایه‌های آسایی آمریکا دیده می‌شود. ولی پشت این دگرگونی بیرونی ساده چه برآوردهای نهفته است؟ چرا آمریکا با چنین دگردیسی سُهندگی تاریخی و نام و نشان را نشانه می‌گیرد ؟ پاسخ این پرسش ها را می‌بایست در لایه‌های پنهان سیاست بیرونی و بازی‌های منطقه‌ای واشنگتن جست‌وجو کرد. ۱. خشنودی پیر صاحب های پول دار، با ارزش‌تر از نقشه‌ها

حضور دیوانی، فرهنگی‌-زبانی و غیبت قدرت نظامی-سیاسی جامعه تاجیک تبار

۱۴۰۴/۰۲/۲۲ 15:04 ۱ دیدگاه

بخش چهارم فدرالیسم به مثابه فرصت تاریخی و راهبردی برای گذار از حاشیه به متن نیاکان فارسی‌زبانان، آن‌گاه که در قالب گروه‌های قبیله‌ای و قومی حرکت می‌کردند، از بنیان‌گذاران بزرگ‌ترین شاهنشاهی‌ها و تمدن‌های تاریخی بودند؛ از شاهنشاهی داراب پدر و دارا پسر (داریوش اول و داریوش سوم) تا امپراتوری‌های پارتی، ساسانی (هخامنشیان: ۵۵۰–۳۳۰ ق.م، اشکانیان: ۲۴۷ ق.م تا ۲۲۴ م، ساسانیان: ۲۲۴ تا ۶۵۱ م)، کوشانیان (سده‌های ۱ تا ۳ م)، یفتلی‌ها (۴۰۰–۵۷۰ م)، سغدیان (سده ۸ م)، طاهریان (۸۲۱–۸۷۳ م)، صفاریان (۸۶۱–۱۰۰۳ م)، سامانیان (۸۱۹–۹۹۹ م) و خوارزم‌شاهیان بومی (آل مأمون تا دوره‌ی آل انوش‌تگین ترک‌تبار). این پشتوانه‌ی

دانشگاه بامیان در محاصره طالبان؛ برکناری اساتید شیعه و هزاره و آینده تاریک بخش آموزش

۱۴۰۴/۰۲/۲۲ 12:10 بدون دیدگاه

روز گذشته گزارش های منتشر شد که گویا گروه طالبان چندین استاد هزاره و شیعه دانشگاه بامیان را از سمت های شان برکنار کرده اند. این اقدام گروه طالبان در واقع ادامه سیاست تبعیض‌ و حذف‌گرایانه این گروه است که از زمان سلطه در ۱۴۰۰ روی دست گرفتند. این کار یعنی بخشی از برنامه سیستماتیک طالبان برای حذف هرگونه صدای مخالف و غیرهمسو با ایدئولوژی افراطی آنهاست، و در نهایت این‌که جز به حذف و انکار “دیگری”، به هیچ رویکرد دیگری تن نمی‌دهد. این برکناری‌ها در حالی صورت می‌گیرد که طالبان از زمان تسلط مجدد بر افغانستان، همواره در

عطر کتاب، بوی وطن؛ روایتی از حضور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران

۱۴۰۴/۰۲/۲۲ 11:23 بدون دیدگاه

تهران، این کلان‌شهر همیشه پرتکاپو، هر ساله دست‌کم یک‌بار میزبان کتاب می‌شود؛ کتاب‌هایی که چون مسافرانی همیشه در سفر، از گوشه‌وکنار جهان به اینجا می‌آیند، در غرفه‌هایی رنگارنگ به نمایش گذاشته می‌شوند و چشم‌انتظار دستانی‌اند که برگ‌هایشان را ورق بزنند و صدای خاموش‌شان را بشنوند. سال‌های قبل توفیق حضور در چنین رویدادی بزرگی برایم دست نداد، معمولاً کتاب‌های مورد نیاز را از کتاب‌فروشی‌های خیابان انقلاب تهیه می‌کردم. ام‌سال اما، در معیت جمعی از دوستان کتاب‌خوان، دل به راه زدیم. ساعاتی طولانی راه کردیم تا شاید سهمی از این جشن دانایی نصیب‌مان شود. و چنین شد. من، جوانی دانشگاهی از

وحشی، دیوانه‌ای که وطن می‌سازد

۱۴۰۴/۰۲/۲۲ 10:59 بدون دیدگاه

امروز، همچون بسیاری از روزهای دیگر، در فضای مجازی پرسه می‌زدم که به نوار صوتی عجیبی برخوردم. مصاحبه‌ای بود با فردی به نام «عجب وحشی». نطاق از او پرسید: «اسمت مقبول است، ولی چرا تخلصت وحشی است؟» او با خونسردی پاسخ داد: «۱۵۰۰ افغانی پرداخت کردم تا تخلصم را از دیوانه به وحشی تبدیل کنم». سخنان او در ادامه مرا به تفکر عمیقی فرو برد. گفت که به‌جز قرآن کریم به هیچ علم و تحصیلی علاقه ندارد، زیرا باور دارد که همین تحصیل‌کردگان ‌اند که کشور را به ویرانی کشانده‌اند. او که خود را “دیوانه” می‌نامد، می‌گوید هر روز

قدرت و بازی ارزش‌ها؛ چگونه پیروزی، حقیقت و تاریخ را می‌نویسد؟

۱۴۰۴/۰۲/۲۲ 09:29 بدون دیدگاه

در طول تاریخ، همواره قدرت به‌ عنوان یکی از عناصر کلیدی در تعیین سرنوشت ملت‌ها، شکل‌ دهی به ارزش‌ها و حتی باز تعریف حقیقت نقش‌ آفرینی کرده است. هرگاه که قدرت به دست گروهی افتاده نه تنها ساختار های سیاسی و اجتماعی دگرگون شده، بلکه معیار های اخلاقی و ارزشی نیز تغییر یافته‌ اند. حقیقتی که روزی نکوهیده و ناپسند بود با تغییر در معادلات قدرت، به‌ ناگهان مقبول و پسندیده جلوه می‌کند. این فرآیند تنها به تغییر دیدگاه‌ های عمومی محدود نمی‌شود بلکه تاریخ نیز با قلم پیروز مندان باز نویسی شده و روایت‌ ها بر اساس منافع

سیاست خارجی فرانسه در برابر لبنان

۱۴۰۴/۰۲/۲۱ 16:24 بدون دیدگاه

سیاست خارجی به مجموعه اهداف کلی اشاره دارد که فعالیت‌ها و روابط یک دولت را در تعامل با سایر دولت‌ها هدایت می‌کند. شکل‌گیری سیاست خارجی تحت تأثیر ملاحظات داخلی، رفتار یا سیاست‌های دولت‌های دیگر و برنامه‌هایی برای تحقق اهداف ژئوپلیتیکی خاص قرار می‌گیرد. در این زمینه، لئوپولد فون رانکه بر تأثیر جغرافیا و تهدیدات خارجی در تعیین سیاست خارجی تأکید کرده است، در حالی که نویسندگان بعدی به عوامل داخلی توجه بیشتری نشان داده‌اند. ابزار اصلی سیاست خارجی دیپلماسی است، هرچند جنگ، اتحادها و تجارت بین‌المللی نیز می‌توانند نمودهای عملی آن باشند. (Britannica, 10 April 2025) سیاست خارجی فرانسه

بازی با تاریخ؛ دگراندن نام جاده سالنگ وات

۱۴۰۴/۰۲/۲۱ 15:36 بدون دیدگاه

بار دیگر طالبان، بی‌هیچ رایزنی و کنکاش مردمی و بدون در چشم گرفتن جور واجوری فرهنگی و تاریخی افغانستان، نام یکی از شناخته‌شده‌ترین جاده‌های کابل “جاده سالنگ وات کابل” را به “سه‌راه ده افغانان” دگراندن و جایگزین کردند. دست زدن به کاری که نه یک بازسازی اداری است، نه دستیاری به مردم، بلکه بخشی از پروژه‌ای روشمند برای زدایش نام و نشان و زور آور کردن یک زبان و یک فرهنگ ویژه بر سراسر کشور است. جاده سالنگ، نامی است که با حافظه گروهی مردم افغانستان گره خورده. این جاده نه تنها یک راه پیکرانه (فیزیکی) بلکه بخشی از

طنز در مثنوی معنوی؛ مردی که سوراخ دعا را گم کرده است

۱۴۰۴/۰۲/۲۱ 15:07 بدون دیدگاه

طنز -۴ در وضو هر عضو را وردی جدا آمدست اندر خبر بهر دعا چون که استنشاق بینی میکنی بوی جنت خواه از رب غنی تا ترا بو کشد سوی جنان بوی گل باشد دلیل گلبنان چونکه استنجا کنی ورد و سخن این بود یا رب تو رب زینم پاک کن دست من اینجا رسید اینرا بشست دستم اندر شستن جانست سست ای ز تو کس گشته جان ناکسان دست فضل تست در جان‌ها رسان حد من ابن بود کردم من لئیم ز آن سوی حد را نقی کن ای کریم از حدث شستم خدایا پوست را از حوادث

از هرودوت تا امروز؛ چرا نام «خلیج فارس» تغییرناپذیر است؟

۱۴۰۴/۰۲/۲۱ 14:37 بدون دیدگاه

اخیراً گزارش‌هایی از سوی اسوشیتدپرس منتشر شد که حاکی از قصد دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، برای تغییر نام خلیج فارس به «خلیج عربی» بود. این خبر نه‌تنها در ایران، بلکه در میان دیگر کشورهای فارسی‌زبان از جمله افغانستان با واکنش‌های تند روبه‌رو شد. ترامپ در پاسخ به سوال خبرنگاران گفت که هنوز تصمیم قطعی نگرفته، اما به زودی اعلام نظر خواهد کرد. این اظهارات نه‌تنها یک اقدام سیاسی، بلکه توهینی آشکار به تاریخ، فرهنگ و هویت تمدنی میلیون‌ها فارسی‌زبان در منطقه است. خلیج فارس؛ نماد هویت تاریخی و تمدنی خلیج فارس تنها یک نام جغرافیایی نیست، بلکه بخشی

از «وطن» ما تا «وطن» نجیب بارور

۱۴۰۴/۰۲/۲۱ 13:40 بدون دیدگاه

دیروز شعری از نجیب بارور، شاعر هم‌روزگارمان، خواندم که خلیج فارس را «وطن» خوانده بود: «معنی حب‌الوطن ما را، خلیج فارسی! خاک تو و آب من ما را، خلیج فارسی!» شعری ستایش‌برانگیز، از جنس مهر و پیوند فرهنگی. اما این تعبیر از “وطن”، ذهنم را درگیر کرد. با خود گفتم: وطن کجاست؟ کدام خاک، کدام مرز، کدام خاطره، شایسته‌ی آن است که نام “وطن” بر آن نهاده شود؟ چند نکته در این‌باره به ذهنم رسید که در این‌جا، بی‌پیرایه با شما در میان می‌گذارم. ۱. خلیج فارس، بخشی از حافظه‌ی تاریخی ماست بی‌تردید، دفاع از نام “خلیج فارس”، بر

ایمان زیر نيزه؛ نگاهی به نقض آزادی دین و وجدان در افغانستان

۱۴۰۴/۰۲/۲۱ 11:52 بدون دیدگاه

آزادی دین و وجدان یکی از پایه‌ای‌ترین حقوق انسانی است، حقی که به انسان اجازه می‌دهد دین خود را آزادانه برگزیند، باورش را ابراز کند یا حتی بی‌باور باشد. این حق، نه تنها بخش جدایی‌ناپذیر از کرامت انسانی است، بلکه پایه‌ای برای جامعه‌ای سالم، متنوع و هم‌زیست نیز به‌شمار می‌رود. اما در افغانستانِ امروزی، این حق نه تنها محدود، بلکه عملاً انکار شده است. حکومت افغانستان با رویکردی انحصارگرایانه، تنها قرائت خاصی از اسلام را به رسمیت می‌شناسد و هر نوع گرایش یا برداشت متفاوت دینی را سرکوب می‌کند. در این مقاله، نگاهی می‌اندازیم به وضعیت آزادی دین و

فارسی، زبان فرمانروایی؛ نقش زبان فارسی در دیوان‌سالاری افغانستان از ۱۷۴۷ تا امروز

۱۴۰۴/۰۲/۲۱ 10:08 بدون دیدگاه

چکیده زبان فارسی در بستر تاریخی افغانستان همواره بیش از یک ابزار ارتباطی بوده است؛ این زبان، نقش بنیادی در ساختارهای حکمرانی، دیوان‌سالاری، فرهنگ سیاسی و حافظه جمعی مردم این سرزمین ایفا کرده است. از دوره احمدشاه ابدالی در ۱۷۴۷ میلادی (۱۱۲۶ هجری شمسی) تا امروز، زبان فارسی نه‌تنها زبان مکتوبات رسمی و اداری بوده، بلکه وسیله‌ای برای تثبیت اقتدار سیاسی و گسترش مشروعیت حاکمیت‌ها در افغانستان به شمار آمده است. این مقاله با روش تحلیلی-تاریخی به بررسی جایگاه فارسی در دیوان‌سالاری حکومت‌های مختلف افغانستان می‌پردازد و چگونگی استمرار، تحول و تهدید این نقش را در سده‌های اخیر تحلیل

جنگ و دیپلماسی تسلیحاتی: نقش جنگنده‌های چین و فرانسه در بحران هند و پاکستان

۱۴۰۴/۰۲/۲۱ 09:45 بدون دیدگاه

مقدمه درگیری‌های نظامی میان هند و پاکستان از زمان تقسیم هند در سال ۱۹۴۷ تا به امروز همچنان ادامه دارد و تأثیرات عمیقی بر وضعیت امنیتی و سیاسی جنوب آسیا داشته است. این دو کشور با داشتن مشکلات مرزی و اختلافات سیاسی، به‌ویژه بر سر کشمیر، در طول سال‌ها درگیر جنگ‌ها و تنش‌های مداوم بوده‌اند. درگیری‌های اخیر میان این دو کشور در سال ۲۰۲۵ به‌ویژه به‌دلیل حادثه‌ای خونین در منطقه کشمیر شدت یافت. این حادثه زمانی رخ داد که تعدادی از گردشگران هندی توسط شبه‌نظامیان مورد حمایت پاکستان هدف حمله قرار گرفتند و جان باختند. این حمله تروریستی، که

زبان پارسی زیر تیغ سیاست های ناروا

۱۴۰۴/۰۲/۲۰ 14:31 بدون دیدگاه

در این نوشته تلاش کرده ام که از زدایش واژگان تا سیاست‌های خاموش فرهنگ‌زدایی و راهکار برای چاره سازی این چالش ها بنویسم. ولی چه خوب که این نوشته را به یک پرسش بنیادی آغاز کنیم. پارسی در افغانستان با چه آسیب های روبه‌روست؟ هان! که خوب می‌دانید امروز زبان پارسی در افغانستان نه‌تنها با بی‌ پروایی، که با سیاستی خاموش نشانه تاخت و تاز قرار گرفته است. امروز، نه تنها از واژه‌ای چون «دانشگاه» گریزان‌اند و ترسان، بلکه از خود زبان نیز می‌گریزند. این، تنها نشانه‌ای از یک بحران زبانی نیست، بلکه گواهی از پروژه‌ای گسترده‌تر برای زدودن

هند و پاکستان در آتش جنگ؛ چرا افغانستان باید از این آتش فاصله بگیرد؟

۱۴۰۴/۰۲/۲۰ 12:03 بدون دیدگاه

هر جنگی در ذات خود زشت و ناپسند است، به‌ویژه زمانی که در همسایگی یک کشور رخ دهد و تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم بر امنیت، اقتصاد و ثبات آن داشته باشد. تنش‌های اخیر میان هند و پاکستان نه‌تنها این دو کشور را درگیر کرده، بلکه افغانستان را نیز به‌طور غیرمستقیم تحت تأثیر قرار داده است. مسدود شدن مرزها، اختلال در تجارت و سرگردانی تجار افغانستان در قدم نخست از جمله تبعات این درگیری‌هاست. در چنین شرایطی، افغانستان هرچند که حکومت ندارد و تحت سلطه طالبان است، اما مردم و جریانات ما باید موضعی هوشمندانه و مبتنی بر منافع ملی

حضور دیوانی، فرهنگی‌-زبانی، سیاسی و غیبت قدرت نظامی فارسی‌زبانان بخش سوم

۱۴۰۴/۰۲/۲۰ 11:33 بدون دیدگاه

جایی برای ایستادن به من بدهید، تا زمین را جا‎به‎جا کنم (ارشیمیدس) اندیشه، تفکر، تأمل، تدبیر، نگرش، تصور، کنش (عمل، رفتار، کردار، اقدام، حرکت) و منش (خلق، خُلق‌وخو، سرشت، طبیعت، سیرت، روش، طبع، شخصیت) نزد برخی از نخبگان تاجیک، به نوشیدن آب سرد با بی‌میلی و پُف‌پُف کردن می‌ماند. همین بی‌اعتنایی فکری است که راه را تاریک، خطوط جبهه‌ها را گُم، و در نهایت شهروندی را به تابعیت، و تاجیک‌ها را برادر کوچک، درجه‌دو و بی‌وطن می‌سازد. اگر این مسئله را از منظر دانشگاهی بررسی کنیم، تاجیک‌ها اکنون در یک گم‌راهی استراتژیک قرار دارند، چراکه نه راهبرد سیاسی منسجم،