تحلیل

ریشهٔ باستانی و قومی تاجیک

۱۴۰۴/۰۷/۲۳ 19:15 بدون دیدگاه

تاجیکان از بازماندگان اقوام ایرانی شرقی هستند که از دوران پیش از میلاد در فلات‌های بلخ، سغد، باختر (Bactria)، و خراسان بزرگ می‌زیستند. در دوران هخامنشی (۵۵۰–۳۳۰ ق.م)، این مناطق جزو ساتراپی‌های (استان‌های) ایران بودند.تحریریه روایت در دورهٔ اشکانی و ساسانی نیز، سغد، بلخ، مرو، بدخشان و تخارستان مراکز بزرگ فرهنگی و تجاری ایران‌زمین ( ایران باستان ) به شمار می‌رفتند. مردم این نواحی به زبان‌های ایرانی شرقی سخن می‌گفتند که ریشهٔ فارسی نو کنونی و زبان تاجیکی از همان‌هاست. ۲. معنای واژهٔ «تاجیک» دربارهٔ واژهٔ «تاجیک» دیدگاه‌های گوناگون وجود دارد: برخی پژوهشگران ریشهٔ آن را از «تازی» (به

اخلاق جنگ؛ چرا نخبگان افغانستان باید از حمایت رفتارهای غیرانسانی دست بردارند؟

۱۴۰۴/۰۷/۲۳ 15:09 بدون دیدگاه

شماری تصاویر و ویدیوهایی از درگیری مرزی طالبان با پاکستان منتشر شده‌اند که نشان می‌دهد جنگ‌جویان طالبان تنبان‌های سربازان پاکستانی اسیرشده را از تن‌شان بیرون می‌کنند. از طالبان هیچ چیزی بعید نیست و نباید انتظار اخلاق را داشت، اما جای تأسف اینجاست که شماری از نخبگان افغانستان که ظاهراً خود را ضد طالبان نیز معرفی می‌کنند، از این اقدام طالبان حمایت کرده‌اند. یکی از این چهره‌ها تمیم عاصی، معاون پیشین وزارت دفاع افغانستان است. او در ایکس خود نوشته است: «تنبان‌های عساکر پاکستانی را برای پند به چند خائن و وطن‌فروش داخلی خود ما افغان‌ها نگهدارید تا درس عبرتی

فرهنگ، قصه و عشق؛ روایت زنان روستایی

۱۴۰۴/۰۷/۲۳ 13:12 بدون دیدگاه

امروز روز جهانی زنان روستایی است. این مناسبت بهانه‌ای دستم داد تا از نقش مهم زنان در زندگی روستایی، فعالیت‌های مختلف و زحمت‌های آنان که بیشتر نادیده گرفته می‌شوند، قدردانی و سپاس‌گزاری کنیم. زنان روستایی هر روز پیش از طلوع خورشید به کار آغاز می‌کنند، پیش از آن که خروس بانک دهد یا آفتاب روی بام‌های گِلی بتابد. فعالیت‌های روزمره آن‌ها شامل تامین آب از چاه و چشمه، پخت نان تنوری، صفا کاری خانه، مراقبت از کودکان و نظارت از مزرعه و باغ است که پایه‌های زندگی خانوادگی را شکل می‌دهد. سهم این زنان در حفظ خانواده، اقتصاد و

دیورند؛ امضای پشتون، ادعای پشتون، قربانی دیگران/ چرا دیورند خواهی و جنگ با پاکستان “ملی” نیست؟

۱۴۰۴/۰۷/۲۳ 11:26 بدون دیدگاه

در روزهای اخیر که تنش‌های مرزی میان طالبان و دولت پاکستان بار دیگر بالا گرفته و مسئله حمایت طالبان از تحریک طالبان پاکستان (TTP) در محور این تنش مطرح شده، همین طور مسئله خط دیورند و پشتونوالی نیز ذیل این مسئله دوباره به صدر مباحث سیاسی بازگشته است. البته جنگ امروز پاکستان و طالبان در حالی اتفاق افتاده که پاکستان خود در دهه ۹۰ طالبان را ایجاد و دو دور به قدرت رساند، اما امروز از همان گروه‌ها آسیب می‌بیند. با این حال ریشه این بحران‌ها به خط دیورند بازمی‌گردد؛ خطی که در سال ۱۸۹۳ توسط امیر عبدالرحمن خان،

نیم قرن ناکامی؛ مقصر کیست؟

۱۴۰۴/۰۷/۲۳ 10:52 بدون دیدگاه

افغانستان در میان کشورهای جهان و در رتبه بندی شاخص های مهم اقتصادی در سطح پایین ترِقرار دارد و در شمارش و طبقه بندی توسعه مملکت ها در ردیف کشورهای وابسته و جهان سوم بحساب می آید. این وضعیت نابسامان را در عوامل فروان بررسی کرده اند و عامل مهم که کشور را به این بحران اقتصادی کشانده است به اتفاق درگیری و جنگ های نیم قرن اخیر است. افغانستان از دهه پنجاه خورشیدی به این سو همواره درگیری ها در سکوی قدرت و هرم سیاست را شاهد بوده است. فقدان ثبات سیاسی، شورش ها، سرکوب، اشغال و دست

استراتژی جدید پاکستان

۱۴۰۴/۰۷/۲۳ 10:14 بدون دیدگاه

تحولات اخیر در مرزهای شرقی افغانستان، به‌ویژه درگیری‌های مستقیم میان نیروهای ارتش پاکستان و طالبان، نشانه‌ی مرحله‌ای تازه در روابط دو کشور است. پاکستان که طی چهار دهه گذشته از طالبان به‌عنوان ابزار تحقق «عمق استراتژیک» در افغانستان استفاده می‌کرد، امروز در وضعیتی متناقض و شکننده قرار گرفته است. با شدت گرفتن حملات تحریک طالبان پاکستان (TTP) و گسترش همکاری طالبان افغان با گروه‌های تجزیه‌طلب بلوچ، سیاست‌گذاران اسلام‌آباد دریافته‌اند که بازی قدیمی آنان با «تروریسم» اکنون به ضد خود تبدیل شده است [۱]. در نتیجه، پاکستان در حال بازنگری در دکترین امنیت ملی خود و حرکت از هم‌زیستی تاکتیکی

پارادوکس زنانگی در جامعۀ افغانستان؛ از باورهای درونی تا تضادهای بیرونی

۱۴۰۴/۰۷/۲۳ 10:04 بدون دیدگاه

با نگاهی ژرف به لایه‌های پنهان ذهنیت زنان افغانستان، به روشنی درمی‌یابیم که جامعۀ سنتی پیرامون آنان چنان تاثیری نهاده که خودِ زنان نیز باور کرده‌اند خداوند آنان را موجوداتی ضعیف آفریده و نگهبانی از ایشان را به مردان سپرده است. بر پایۀ این باور، مرد مسئول تأمین معاش، برآوردن خواسته‌ها و حمایت از زن است؛ اما زن اگر کاری انجام دهد، نیکوست و اگر نه، مسئولیتی متوجه او نیست. چرا که وظیفۀ اصلی زن، زایمان، پرورش فرزندان و مدیریت امور داخلی خانه تعریف شده است. در تعبیری رایج، زن «وزیر داخله» و مرد «وزیر خارجه و دفاع» خوانده

استعمار اسکان‌گرایانه و تحلیل وضعیت افغانستان

۱۴۰۴/۰۷/۲۳ 09:52 بدون دیدگاه

استعمار اسکان‌گرایانه (Settler Colonialism) در مطالعات انتقادی معاصر، به‌ویژه در آثار ندا الیا، نویسنده و استاد فلسطینی–آمریکایی، و محمد ادهیکاری، تاریخ‌دان اهل آفریقای جنوبی، نه تنها به‌عنوان یک پدیده تاریخی بلکه به‌مثابه یک ساختار قدرت دائمی تحلیل می‌شود. این نوع استعمار تفاوت اساسی با استعمار سنتی دارد. در استعمار سنتی، هدف تصرف منابع و اداره موقتی سرزمین است، اما در استعمار اسکان‌گرایانه، هدف «حذف» مردم بومی و جایگزینی آنان با مهاجمان است. ادهیکاری در بررسی نسل‌کشی مردم «هرِرو» در نامیبیا، این نوع استعمار را با عبارت «نابود کردن تا بتوانی بسازی» (destroying to replace) توضیح می‌دهد. ندا الیا نیز

آیا افغانستان کشور چندقومی است یا چندملیتی؟

۱۴۰۴/۰۷/۲۳ 09:40 بدون دیدگاه

در ادبیات روزنامه‌نگاری افغانستان، همواره از این کشور به عنوان کشور چندقومی یاد می‌شود، اما آیا واقعاً افغانستان یک کشور چندقومی است یا چندملیتی؟ این سوالی است که در میان بسیاری از فعالان و نهادهای عدالت‌خواه افغانستان، به‌ویژه کسانی که خود را به جنبش عدالت‌خواهی مرتبط می‌دانند، هنوز پاسخ روشنی ندارد. تمایز میان چندقومی و چندملیتی مفهومی است که باید دقیقاً درک شود؛ زیرا خواسته‌های هر یک از این دو گروه تفاوت‌های بنیادین با یکدیگر دارند. در این مقاله، با استناد به آرای ویل کیملیکا، فیلسوف کانادایی، تفاوت این دو مفهوم را توضیح خواهیم داد و سپس به تحلیل

۶۷۹ کتاب ممنوعه؛ لیست سیاه علیه روشنگری توسط طالبان

۱۴۰۴/۰۷/۲۳ 09:31 بدون دیدگاه

تصمیم اخیر وزارت تحصیلات عالی طالبان مبنی بر ممنوعیت تدریس ۶۷۹ عنوان کتاب علمی و آموزشی در دانشگاه‌های دولتی و خصوصی افغانستان، نشانه‌ی آشکاری از تداوم روند سانسور سازمان‌یافته و ایدئولوژیک در نظام آموزشی این کشور است. این اقدام نه تنها استقلال علمی و دانشگاهی را به شدت تهدید می‌کند، بلکه آینده‌ی فکری، فرهنگی و توسعه‌ای افغانستان را نیز به خطر می‌اندازد. این تحلیل سعی دارد ابعاد مختلف این تصمیم را از منظرهای علمی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بررسی کند. سرکوب دانش به نام شریعت طالبان در مکتوب رسمی خود عنوان کرده‌اند که این کتاب‌ها از نظر «عقیدتی، فکری،

پاسداران زبان مادری

۱۴۰۴/۰۷/۲۲ 16:39 بدون دیدگاه

زبان مادری یکی از نعمت های است که خداوند ج برای انسان ها عطا کرده است، این ابزار شگفت‌انگیز نه تنها وسیله‌ی ارتباط است، بلکه آیینه‌ی تفکر، فرهنگ، هویت و تاریخ یک ملت نیز به شمار میرود. این زبان است که انسان هارا از موجودات دیگر متمایز میسازد، به وسیله‌ی زبان است که احساسات، اندیشه‌ها، علوم، تجارب و ارزش ها برای نسل ها انتقال می یابد، هر زبان روح یک ملت است که با نابودی آن بخشی از وجود تاریخی و فرهنگی آن نیز از بین می رود. پاسداران زبان‌ مادری! پاسداران زبان مادری نه تنها نگهبابان واژه‌‌ها،

آپارتاید جنسیتی بر کرسی محاکمه: دادگاه مردمی مادرید و صدای زنان افغانستان

۱۴۰۴/۰۷/۲۲ 16:01 بدون دیدگاه

«در وادیِ رنج و در محضرِ بیداد، آنجا که قلم‌های تاریخ از ثبتِ سیاهیِ ظلم عاجزند، گاهی وجدان جهانی از یک پایتخت دور، پژواکِ فریادهای خاموش می‌گردد. اکنون، چشم‌های حقیقت‌ به سوی مادرید دوخته شده است؛ شهری که تریبونِ شجاعت گشته تا نمادین‌ترین و حیاتی‌ترین محاکمه عصر ما را میزبانی کند. این دادگاه، نه یک مجمع قضایی مرسوم، بلکه مصداقِ والایِ عدلیه مردمی است؛ جایی که متهم، تنها یک گروه تروریستی نیست، بلکه یک «اندیشه» است؛ اندیشه شومِ آپارتاید جنسیتی که حقوق بنیادین نیمی از پیکره جامعه افغانستان را به مسلخِ جهل و تعصب برده است. زنانِ افغانستان، قهرمانانِ

شرم‌الشیخ؛ تکرار تاریخ فرعون و موسی

۱۴۰۴/۰۷/۲۲ 14:54 بدون دیدگاه

تحلیلی سیاسی ـ تاریخی از «طرح فریب» ترامپ و بیداری مقاومت در عصر طاغوت در تاریخ ملت‌ها، گاه نشست‌هایی برگزار می‌شود که نه برای صلح، بلکه برای دفن حقیقت است؛ نه برای عدالت، بلکه برای تزیین جنایت با واژه‌های دیپلماتیک. «کنفرانس به‌اصطلاح صلح ترامپ» در شرم‌الشیخ از همین سنخ بود؛ نشستی بی‌جان، بی‌محتوا، و بی‌حضور صاحبان اصلی قضیه، که حتی نام «فلسطین» را بر زبان نیاورد تا شاید از حافظه‌ی تاریخ محو شود. اما تاریخ را نمی‌توان حذف کرد؛ چون خون شهیدان، حافظ حافظه‌ی آن است. ۱. ماهیت سیاسی شرم‌الشیخ؛ «صلحی» برای مشروعیت‌بخشی به جنایت طرح بیست‌ماده‌ای ترامپ نه

ملتی تسخیر شده به‌دست تهی‌مغزان تاریخ!

۱۴۰۴/۰۷/۲۲ 14:21 بدون دیدگاه

افغانستان خطه‌ای که لانه‌ی امن طاغوتیان شده‌است. سرزمینی که عادل‌هم در آن جای پای داشته و بر آن حکم رانده است. خصم‌های که سایه‌‌ی ظلم و استبدادشان بر پیکر این مملکت گسترده می‌شد، در آن تاریکی‌ها که بالای مردم بیداد می‌کردند؛ زنجیر ستم و شرارت‌شان دوام نکرد و گسیخته شد و در زباله‌دانی تاریخ انباشه شدند. طرف‌دیگر قهرمانانی بودند که به‌مظلوم امید به دشمنان بیم و خوف می‌شدند، با انقلاب‌ و جانفشانی‌شان نامی در تاریخ زرین این‌ وطن دست‌وپا کردند و پیروزی جاویدانی را رقم زدند. در دل تاریخ این مملکت یک روز فلاکت‌‌بار که ذهن فردفرد این سرزمین

تحقیر سران شرکت کننده در نشست شرم الشیخ مصر توسط ترامپ/ ۸ نکته مهم این نشست

۱۴۰۴/۰۷/۲۲ 11:45 بدون دیدگاه

شرم‌الشیخ، شهری در نوک جنوبی شبه‌جزیره سینا در مصر، میان دریای سرخ و خلیج عقبه واقع شده است. این منطقه با آب‌های شفاف، سواحل مرجانی و هتل‌های لوکس، یکی از مقاصد گردشگری مهم خاورمیانه محسوب می‌شود. اما زیرساخت‌های مدرن و موقعیت ژئوپلیتیکی خاص آن، شرم‌الشیخ را به محل برگزاری اجلاس‌های جهانی نیز تبدیل کرده است. روز گذشته این شهر میزبان نشستی بود که ترامپ آن را «تاریخی» خواند و مدعی شد که نزاع سه‌هزار ساله فلسطین و اسرائیل را پایان داده است. اما این نشست بدون حضور دو طرف اصلی نزاع یعنی اسرائیل و حماس برگزار شد و بیشتر

موسیقی بیرونی در سروده‌های محمدصادق عصیان

۱۴۰۴/۰۷/۲۲ 11:06 بدون دیدگاه

پیش درآمد شعر کلامی‌ست خیال‌انگیز، دارای پیام و آمیخته به موسیقی که با گزینش واژه‌ها و گروه‌های زیبا، پرمعنا و خوش‌آوا با خیال‌پردازی شاعر به شکل هنری بیان می‌شود. براین اساس موسیقی شعر بر پایه‌ی بافت آواهای موجود در واژه‌ها شکل گرفته، سخن اعجازآمیز و دلنشین را ایجاد می‌کند و خواننده را به حیرت وامی‌دارد و او را به جستجوی شناخت این رموز و ترفند می‌کشاند؛ بدین ترتیب شعر یک پدیده‌ی هنری و یک غریزه‌ی معنوی در انسان است. برخی‌ها به این باور اند که شعر واقعی زاییده‌ی ناخودآگاه انسان است که بدون دخالت آگاهی او بر زبانش جاری

شوریده شیرازی؛ شاعر نابینایی که جهان را با دل می‌دید

۱۴۰۴/۰۷/۲۲ 10:01 بدون دیدگاه

محمدتقی شوریده شیرازی، شاعر پرآوازه زبان فارسی، در شیراز ایران چشم به جهان گشود و زندگی خود را در قرن چهاردهم هجری شمسی سپری کرد. از کودکی با دشواری‌های فراوان روبه‌رو شد؛ نابینایی او در هفت سالگی به دلیل بیماری آبله، مسیر زندگی‌اش را دگرگون کرد و در سن نه سالگی پدرش را از دست داد. سرپرستی او بر عهده کاکا‌یش گذاشته شد، اما این محدودیت‌ها هیچگاه مانع شور و علاقه او به یادگیری و شعر نشد. روی بنمایی و دل از من شوریده ربایی تو چه شوخی که دل از مردم بی دیده ربایی حسن گویند که

«خانه» در تبعید؛ جایی در بیرون یا حالتی در درون؟

۱۴۰۴/۰۷/۲۲ 08:52 بدون دیدگاه

مفهوم «خانه» در تبعید، به یکی از پیچیده‌ترین و چندلایه‌ترین تجربه‌های انسانی بدل می‌شود؛ جایی که مرز میان جغرافیا و روان، خاطره و واقعیت، زمان و مکان، در هم می‌ریزد. در تجربه‌ی تبعید، خانه دیگر فقط جایی برای زیستن نیست، بلکه مفهومی درگیر با هویت، زبان، حافظه و میل به تعلق است. «خانه» بدل می‌شود به چیزی که هم هست و هم نیست؛ هم در درون است و هم در بیرون؛ هم گذشته است و هم یک آرزوی بعید در آینده. مارتین هایدگر، فیلسوف آلمانی میگویسد: «زیستن یعنی در خانه بودن. انسان تنها زمانی به‌راستی می‌زید که بتواند در

تقابل ملی‌گرایان و وطن‌پرستان در افغانستان

۱۴۰۴/۰۷/۲۱ 11:51 بدون دیدگاه

پس از درگیری‌های اخیر میان طالبان و پاکستان، شماری از هموطنان ما با رگ غیرت و غرورشان برانگیخته شده و مردم را به ایستادن در کنار طالبان علیه پاکستان فرامی‌خوانند. این گروه، این موضع‌گیری خود را نشانه‌ای از غلیان حس وطن‌دوستی و وطن‌پرستی می‌دانند و مخالفان خود را به خیانت به میهن متهم می‌کنند. من که در باب ملی‌گرایی و وطن‌دوستی تحقیق کرده‌ام، می‌توانم با قطعیت بگویم که این موضع‌گیری آن‌ها را می‌توان در قالب مفهوم ملی‌گرایی قرار داد، اما هرگز نمی‌توان آن را وطن‌دوستی قلمداد کرد. کسانی که این بحث را مطرح می‌کنند، در واقع تفاوت میان ملی‌گرایی

افغانستان بی‌صاحب؛ پیامدهای سیاست‌های استبدادی طالبان

۱۴۰۴/۰۷/۲۱ 10:52 بدون دیدگاه

در دو روز گذشته، حمله‌های هوایی پاکستان به کابل و پکتیا و درگیری‌های نظامی میان گروه طالبان و نیروهای پاکستانی تیتر درشت و خبرهای رسانه‌ها در داخل و خارج افغانستان بوده است. این رخدادها واکنش‌های متفاوت و گاه متضادی در میان شهروندان افغانستان برانگیخته است. گروهی از مردم که ظاهرن خود را وطن‌دوست می‌دانند در هم‌سویی با حاکمان کنونی افغانستان، این اقدام‌ پاکستان را تجاوز آشکار به خاک کشور دانسته و بر لزوم بسیج و اتحاد مردم در برابر این تهدیدها تاکید کردند. با این حال، طیف وسیع‌تری از مردم، واکنشی فعال از خود نشان ندادند و یا به